“Als een tattoo op je gezicht die je niet kunt verwijderen of een levenslange gevangenisstraf zonder kans op vrijlating”, zo beschrijven twee vrouwen hun spijt van het moederschap.
Orna Donath (46), socioloog en docent aan de universiteit van Tel Aviv, deed er zes jaar lang onderzoek naar en schreef het boek Spijt van het moederschap.
Twijfels, negatieve gedachtes of irritaties ervaart iedere moeder wel eens. Wanneer slaat zoiets om in spijt? “Iedereen ziet spijt als iets anders. Ik beschouw het niet alleen als verdriet of droevige gedachtes, maar als de diepe wens om het anders te doen.” Donath sprak voor haar onderzoek met 28 vrouwen. Uiteindelijk vielen er vijf af, omdat zij geen spijt in de betekenis van dit onderzoek ervaren.
In uitgebreide gesprekken vroeg Donath de overige 23 vrouwen naar hun frustraties, schuldgevoelens en wensen die niet in vervulling zijn gegaan. “Net als andere moeders ervaren zij de bekende fenomenen, zoals een groot verantwoordelijkheidsgevoel en weinig tijd voor jezelf. Het verschil bij deze moeders is dat zij het niet de moeite waard vinden”, legt Donath uit. “Ze hebben het gevoel opgesloten te zitten in een leven dat ze niet willen leven. Ze weten dat ze niet terug kunnen, maar diep van binnen wensen ze dat wel.”
“Dit is een groot probleem. Je voelt niet alleen de spijt. Je voelt je ook ontzettend alleen”, vertelt Donath. Hoewel een deel van de vrouwen het gesprek is aangegaan met naasten, hielp hen dat niet. “De reacties die ze kregen waren bijvoorbeeld: ‘je hebt vast een slechte periode’ of ‘het gaat wel weer over’, dat werkt averechts”, vertelt Donath. “Deze vrouwen praatten er hierna nooit meer over.” Voor andere vrouwen was het interview met Donath de eerste keer dat ze hun spijt hardop uitspraken.
Vlak voor de interviewafspraken zegden sommige vrouwen hun afspraak met Donath af. “Het is enorm eng voor de vrouwen om hun spijtgevoelens uit te spreken. Zolang je het voor jezelf houdt kun je het ontkennen, ervan weglopen en je ogen sluiten, maar als je het eenmaal uitspreekt tegen mij, dan wordt het vastgelegd.”
Het moederschap valt Emina (24) zwaar: 'Had ik niet beter kunnen wachten?'
Volgens Donath gaan de vrouwen op verschillende manieren met hun spijt van het moederschap om. “Sommigen doen hun uiterste best een goede moeder te zijn om te voorkomen dat hun kinderen lijden onder hun spijt. Sommige vrouwen gaan in therapie, anderen proberen er juist niet te veel over na te denken. Sommigen besluiten het bij één kind te houden en anderen willen juist meer kinderen, omdat ze het kind, ondanks hun spijt, toch een groot gezin gunnen.”
Hoewel Donath zich verbonden voelt me alle vrouwen uit haar onderzoek, is er een verhaal die haar in het bijzonder bijblijft. “Een zwarte moeder die doodsbang was voor het racisme waarmee haar dochter te maken zou krijgen, heeft indruk op me gemaakt.” De continuïteit van het lijden en de wonden van het racisme in haar eigen kindertijd maakten dat de moeder spijt had. “Ze deed haar dochter in bad en tijdens het afdrogen zei zij: ‘mam, hier heb je nog niet goed schoongemaakt. Het moet wit zijn’. De moeder werd emotioneel, omdat zij alles opnieuw moet ervaren door de kindertijd van haar dochter.”
Met haar boek wil Donath een tweeledige boodschap uitdragen. Ze is absoluut niet tegen het moederschap, maar pleit voor meer vrijheid voor vrouwen om te beschikken over hun eigen lichaam, dromen en gevoelens. “Ten tweede is het niet eerlijk om vrouwen, soms tegen hun zin, in het moederschap te duwen en ze vervolgens te verwaarlozen. Laat ze met rust”, zegt Donath.
“Stop met ons het moederschap in te duwen. En áls we moeders zijn, zorg dan voor ons. Wij zijn niet de enige verzorgers voor onze kinderen. Wij moeten ook verzorgd worden.”
Dit artikel verscheen in oktober 2022 voor het eerst op LINDA.nl.
Edsilia Rombley over moederschap: 'Het is mijn grootste uitdaging'
