In de rubriek ‘Monumentje‘ interviewen we iemand die een ode wil brengen aan een overleden geliefde, vriend of familielid. Deze week herdenkt Yvette den Hartog (36) haar moeder Tonny, die overleed aan de gevolgen van een hersenbloeding.
“Wij waren echt vier handen op een buik”, vertelt Yvette liefdevol aan LINDA.
Als Tonny op 27 december 2002 naar werk gaat zakt ze daar in elkaar. Ze is niet meer aanspreekbaar en belandt via de spoedeisende hulp op medium care in het ziekenhuis. “Op tweede kerstdag zijn we nog met het gezin uiteten geweest”, vertelt Yvette. “Achteraf gezien was mijn moeder wel wat afwezig en moe, maar het was zeker niet alarmerend.”
Na het diner vraagt haar moeder dan ook of Yvette misschien de volgende dag mee wil naar werk. Haar ouders hebben eigen horecabedrijven en ze helpt regelmatig een handje mee. “Ik zei dat dat goed was, maar dat ze me dan wel wakker moest maken. Ze besloot me te laten liggen, anders was ik erbij geweest.”
Yvette spreekt haar moeder voor het laatst die avond ervoor. “Ze had een hersenbloeding en daar is ze de volgende dag aan bezweken.” Haar moeder leefde gezond en had geen ziektegeschiedenis, haar overlijden komt heel plotseling. “We kwamen die dagen in een molen terecht als gezin waarin we allerlei keuzes moesten maken, daar wil je op je 15e helemaal niet mee bezig zijn.” Tonny ligt opgebaard in een ruimte waar ze 24 uur per dag in kunnen. “Mijn vader zei ook: als je naar haar toe wil midden in de nacht, dan gaan we. En dat deden we ook.”
Yvette en Tonny. Tekst gaat verder onder de foto.
De crematie is op 4 januari en op 6 januari gaat Yvette weer naar school. “Ik zat in mijn eindexamenjaar, had toetsweek na de kerstvakantie en wilde vooral veel afleiding en zo min mogelijk thuis zijn.” De 15-jarige wil vooral niet zielig gevonden worden. “Ik zei altijd tegen mijn moeder: ik wil naar de hotelschool, dus dat was mijn grote doel.” Yvette slaagt in een keer, gaat door naar de havo en mag dan naar de hotelschool. “Die droom had mijn moeder nog meegekregen, dus dat wilde ik heel graag waarmaken.”
Kim kreeg een hersenbloeding en heeft nu afasie (taalstoornis): 'Ik wil niet dat mensen me dom vinden'
Na het overlijden van Tonny moeten Yvette, haar broer en vader een nieuwe dynamiek vinden als gezin. “Het is logisch dat het wegvallen van een gezinslid zorgt voor een veranderende taakverdeling in het gezin. Wij moesten meer meehelpen in het huishouden en er stond niet meer standaard een ouder langs het hockeyveld.” De lege stoel aan tafel en het ontbreken van haar moeders aanmoedigingen tijdens haar wedstrijden zijn confronterend voor de jonge Yvette. “Ik kon gelukkig altijd bij mijn vader terecht. Nu ook trouwens, ik kan hem dag en nacht bellen en we kunnen alles bespreken.” Ze is ook dankbaar voor de fijne familie die ze om zich heen hadden en hebben.
Yvette denkt met veel warmte terug aan haar moeder, die bekendstond als gangmaker. “Als het ergens saai was, dan zei ze: zet je even de Gipsy Kings op? Als de eerste noten van Bamboléo klonken begon zij meteen te dansen. Mijn tantes doen dat nu nog steeds.”
Door de horecagelegenheden die de ouders van Yvette samen runden kenden veel mensen hun gezin. “Mijn moeder was supergeliefd en heel vrijgevig. Ze stond altijd voor iedereen klaar.” Tonny hielp op school en bij de hockey. “Bij ons mocht ook altijd iedereen mee-eten en aansluiten.”
Tekst gaat verder onder de foto’s.
“Nadat ze was overleden vond ik het heel moeilijk dat we belangrijke momenten niet meer konden delen. Mijn eerste gala, mijn examens.” Ze kan op moeilijke momenten altijd terecht bij haar vader en familieleden om over haar moeder en het verdriet te praten. “Ik had het er alleen nooit over met vriendinnen. Rouw is voor iedereen anders, er is geen goed of fout. Mijn manier was afleiding zoeken en praten met familie.”
Na Annekes vader overleed ook haar stiefvader aan een hartstilstand: 'Totaal onverwachts'
Omdat Yvette zo jong haar moeder verloor werd ze de jaren erna regelmatig aangesproken door mensen die advies wilden over hoe ze met rouw konden omgaan. Uit die gesprekken ontstond de gratis te gebruiken rouwapp Condole. Een app die rouwenden en hun omgeving handvatten geeft om met het verlies en alles wat erbij komt kijken om te gaan.
“Rouw kun je niet plannen. Als iemand langsfietst met het parfum van jouw dierbare, of ze in de supermarkt een liedje van de uitvaart afspelen kan het je overvallen”, legt Yvette uit. Met de app zorgt ze ervoor dat je op die momenten troost en steun kunt ervaren. De app toont allerlei vormen van ondersteuning, gericht op je zintuigen. “Iedereen rouwt op z’n eigen manier, en dat is bij elk overlijden ook weer anders, daarom is er voor ieder wat wils. Podcasts, meditatie, lotgenotengroepen, waar je ook maar behoefte aan hebt.”
“Mijn moeder is nooit uit mijn hoofd. Het paradoxale van de dood is dat wanneer iemand overlijdt diegene eigenlijk nadrukkelijker naar voren komt dan daarvoor. Door haar afwezigheid is ze nog meer aanwezig bij de grote momenten”, legt Yvette uit.
De afgelopen twintig jaar heeft ze veel geleerd over zichzelf, rouw en verlies. Door de overlijdens die ze heeft meegemaakt, maar ook door haar boek en de app. Ze pleit dan ook voor een open gesprek over de dood en wil dat ook meegeven aan mensen die iemand in rouw willen steunen. “Als je niet weet wat je moet zeggen, of je vindt het ongemakkelijk, dan kun je altijd vragen: waar heb jij behoefte aan? Of: wil je erover praten? Je kan nooit iets verkeerds zeggen, want het komt altijd uit een goed hart.”
Iets zeggen is altijd beter dan niets zeggen, vindt Yvette dan ook. “Het gaat erom dat diegene weet: er wordt aan me gedacht, ik ben niet alleen.”
Ter nagedachtenis aan Tonny den Hartog 27 april 1953 – 28 december 2002.
Rowans moeder kreeg op jonge leeftijd alzheimer: 'De rollen werden totaal omgedraaid'
