Dit betekent de val van het kabinet voor de coronacrisis

Binnenland | Oh, oh Den Haag

15-01-2021 | Rowan Peperkamp

Vrijdag werd duidelijk dat het Kabinet-Rutte III is gevallen. Naar aanleiding van een keihard rapport over de toeslagenaffaire heeft premier Rutte het ontslag van zijn kabinet aangeboden aan de koning.

De val van het kabinet hing al dagen als het zwaard van Damocles boven het Binnenhof. De commissie die de toeslagenaffaire onderzocht, concludeerde dat vele duizenden ouders die slachtoffer werden “ongekend onrecht” is aangedaan. De roep richting het kabinet om op te stappen werd deze week steeds luider.

Tijdens de ministerraad van vrijdag hakten de VVD, CDA, D66 en ChristenUnie de knoop door: het einde van Kabinet-Rutte III is een feit. Maar wat houdt dat precies in? En wat betekent dat voor de coronacrisis?

Demissionair

Omdat op 17 maart de verkiezingen van start gaan, zou het kabinet vanaf dan sowieso al demissionair – ‘aftredend’ – zijn. Er verandert in de praktijk dus eigenlijk nog niets. Het kabinet heeft het ontslag ingediend, maar is nog wel in functie.

Ministers en staatssecretarissen houden zich dan nog steeds bezig met de lopende zaken, maar zwaardere kwesties worden overgedragen aan het volgende kabinet. Daarbij zal de Tweede Kamer volgende week gewoon debatteren over de toeslagenaffaire.

Lees ook
Rapport over toeslagenaffaire: ‘Ongekend onrecht, beginselen rechtsstaat zijn geschonden’

Coronacrisis

De mogelijkheid bestaat dat de koning aan partijen vraagt om een tijdelijk noodkabinet te formeren om de coronacrisis te bestrijden. Een tijdelijk kabinet kan dan alsnog missionair verder, tot aan de verkiezingen in maart.

Als er geen tijdelijk kabinet komt, hoeft de val geen invloed te hebben op de aanpak van de coronacrisis. Een demissionair kabinet mag net zoals een gewoon kabinet plannen indienen, waar de Tweede Kamer over moet beslissen.

Gezag

Het belangrijke verschil zit hem in de mate van gezag. Een demissionair kabinet kan namelijk niet meer automatisch rekenen op de steun van regeringspartijen. Het is daarbij een ongeschreven regel dat een demissionair kabinet geen besluiten neemt waar de Tweede Kamer niet achter staat.

Dat kan het doorvoeren van nieuwe coronamaatregelen belemmeren. Zo bleek het doorvoeren van een avondklok woensdag een te zware taak voor het kabinet. De Tweede Kamer liet zich niet overtuigen van de noodzaak van deze zware maatregel.

De verwachting – en de angst – is dan ook dat partijen zo vlak voor de verkiezingen en zonder kabinet geen onbeminde maatregelen durven te nemen.

Lees ook
Vertrek Asscher als lijsttrekker PvdA vergroot kans op aftreden kabinet