Wie ADHD heeft, heeft moeite zich te concentreren en vaak een druk hoofd. Ontzettend frustrerend – vooral als je niet weet waardoor dat komt. Daar kan journalist en columnist Hanneke Mijnster over meepraten.
Over haar diagnose – op haar 42e – schreef ze het boek Hé, is dit ook ADHD?.
“Ik heb 42 jaar lang gedacht dat ik heel raar was, omdat dingen die anderen wel konden mij simpelweg niet lukten”, vertelt Hanneke aan LINDA. “Hoe kunnen mensen op kantoor werken? Hoe krijgen ze het voor elkaar om vier dingen te plannen op een dag, terwijl ik er na twee afspraken al helemaal af lig? En hoe houden ze in vredesnaam een heel weekend met vrienden vol? Maar ik vroeg me vooral af waarom ík dat allemaal niet kon. Ik ben toch geen ouwe taart?”
“Soms kan ik mijn kruit al verschieten in de voorpret van iets”, illustreert Hanneke. “Als ik op zaterdag naar een concert ga, kan ik de dagen ervoor zó genieten van het idee van daarnaartoe gaan, dat ik op de zaterdag zelf geen energie meer over heb. Of ik wil ineens weg bij mensen omdat mijn hoofd te vol is, zelfs als dat goede vrienden zijn. Ik raakte er steeds meer van overtuigd dat ik geen goed mens was. Diep vanbinnen wist ik altijd dat ik fundamenteel anders was dan de meeste andere mensen.”
Aan ADHD denkt ze naar eigen zeggen echter “geen seconde”. “Best zonde, want met terugwerkende kracht is het vrij duidelijk. Mijn hoofd laat zich niet zomaar commanderen”, geeft ze als voorbeeld. “Ik kan wel plannen dat ik iets op maandag ga doen, maar als ik het dan niet vóel, als mijn hoofd bijvoorbeeld nog vol zit van het weekend, komt er niets uit. Vaak heb ik dan toch wat deadlinestress nodig.”
'ADHD op vakantie: ik moet alles reguleren, alsof het een buffet is waar ik steeds iets van af pak'
Haar boek schrijft ze daarentegen in een paar maanden. “Normaal zit er een jaar tussen het tekenen van een boekcontract en het inleveren van een manuscript. Maar het fijne aan ADHD: je hebt dan misschien weinig concentratie, maar als iets je interesse wekt, kun je ook een hyperfocus krijgen. Na mijn diagnose wilde ik toch al alles over ADHD weten, dus van dit boek wilde ik echt mijn hyperfocusproject maken.”
“Ik schrijf om andere mensen woorden te kunnen geven. Na de column die ik over ADHD had geschreven voor Libelle, kreeg ik zó veel reacties van mensen die het gevoel herkenden – in zichzelf of in anderen. Zelf ben ik al mijn hele leven zoekende. Wie ben ik, wat is er met me aan de hand? Ik was vaak neerslachtig en had een heel laag zelfbeeld, omdat ik dacht dat alles aan mij lag.”
Het antwoord komt aan het licht als ze hulp gaat zoeken voor haar eetstoornis – hoewel ze die op dat moment nog niet als zodanig herkent. “Ik wist alleen dat ik niet zomaar rust in mijn lijf kon vinden. Ik was hele dagen bezig me aan te passen aan de maatschappij. Als ik ’s avonds alleen was, ging mijn masker af en kwam ik tot rust door het halve snoepkastje leeg te eten. Tijdens een rondje googelen vond ik een blog over de relatie tussen eetbuien en ADHD. Het komt blijkbaar vaker voor dat – met name – vrouwen met ADHD hun rust zoeken in eten.”
Als ze haar vermoedens uitspreekt tegen haar huisarts, verwijst die haar door. In mei 2023 krijgt ze de diagnose. “Daar was ik zielsgelukkig mee”, blikt ze terug. “Ik moest heel hard huilen van opluchting. Ja, ik weet dat ADHD nooit overgaat, maar ik wist nu tenminste wat het was. Sinds de diagnose snap ik zo veel meer van mezelf. Ik ben niet raar, mensen met ADHD zijn gewoon zo. Dat helpt me om het mezelf minder kwalijk te nemen als iets me niet lukt. Nu probeer ik actief milder richting mezelf te zijn.”
Vrouwen met ADHD krijgen vaak pas op latere leeftijd de diagnose: 'Beschadiging ligt dan op de loer'
Dat Hanneke haar diagnose op relatief late leeftijd kreeg, is volgens verpleegkundig specialist ggz Connie Alberts niet zo gek. Alberts, gespecialiseerd in ADHD bij vrouwen, legt uit: “Het stereotype van ADHD is nog steeds dat van het drukke jongetje in de klas. Bij meisjes en vrouwen zijn de symptomen vaak minder opvallend. Ze gaan niet op de tafel staan, maar voelen wel veel onrust in hun lijf. Als ze al druk zijn, zijn ze dat bijvoorbeeld vooral met kletsen; dat valt minder op. Of ze zijn juist heel dromerig. Dan is vooral hun binnenwereld heel levendig.”
“Vaak zorgt ADHD voor onderprestatie op school of werk. Niet omdat mensen het niet kunnen, maar omdat ze het niet georganiseerd krijgen. Dat maakt weer onzeker en gefrustreerd. Omdat ze het zichzelf kwalijk nemen, of omdat hun omgeving hen lui noemt.”
Vrouwen zijn daarnaast meer geneigd zich aan te passen aan hun omgeving, aldus Alberts. “Ze onderdrukken vaak bewust de onrust in hun hoofd. Dat kan, net als bij Hanneke, voor andere psychische klachten zorgen, zoals angst, dwang of eetproblematiek. Er lijkt dan iets anders op de voorgrond te staan als ze hulp zoeken, maar ADHD is de echte oorzaak. Vaak zie je dat mensen na een behandeling voor bijvoorbeeld depressie dan ook niet genoeg opknappen, omdat het onderliggende probleem er nog is.”
Het komt regelmatig voor dat vrouwen pas in een (hormonale) levensveranderende fase gediagnosticeerd worden, weet de specialist. “Zoals in de overgang of rond een zwangerschap. ADHD geeft drie keer zo veel kans op menopauzale klachten én op een postpartum depressie. Mensen met ADHD zijn sowieso gevoelig voor bioritmeverstoringen, en als vrouw heb je dan ook nog je cyclus erbij.
Vrouwen met ADHD hebben dan ook relatief vaak last van PMS. Dat komt doordat oestrogeen, waarvan je minder aanmaakt in de dagen voor je menstruatie, invloed heeft op je concentratie en stemming. Vaak slikken vrouwen met ADHD de pil om hormonale schommelingen te verminderen.”
De overgang verergerde Ine's ADHD-klachten: ‘Mijn sociale leven was weg’
Hanneke noemt het “schadelijk” dat vrouwen gemiddeld op latere leeftijd worden gediagnosticeerd met ADHD – en dus langer in onwetendheid verkeren. “Het voelt soms sterker dan ik. Mijn hoofd heeft momenten van aanstaan en uitstaan. Anders dan veel anderen heb ik daar geen controle over”, vertelt ze. “Dat betekent dat ik niet altijd op mezelf aankan, en dat is lastig. Maar nu ik ADHD en mezelf beter begrijp, heb ik het meer onder controle. Ook medicatie helpt.”
Haar ADHD levert haar ook veel op, erkent Hanneke. “Eigenlijk komt een groot deel van mijn carrière eruit voort. Mijn hoofd komt snel met associaties, daardoor kan ik grappige stukjes schrijven. Ik kan blind vertrouwen op mijn eigen creativiteit. En ik durf eigenlijk alles te vragen. Dat levert vaak heel mooie gesprekken op.”
Sinds haar diagnose is er veel veranderd voor Hanneke. Zo kon ze terecht in een ‘ADHD voor volwassenen’-groep, onder meer gefocust op het structureren van haar leven. “Veel mensen met ADHD vinden het lastig om te bedenken hoeveel tijd je voor een activiteit nodig hebt. Dat maakt plannen ingewikkeld. Dat kan ik nu beter, maar nog steeds word ik soms door dingen overvallen. Dan wil ik heel graag afspreken, maar lukt het me gewoon niet. Heel frustrerend, maar ik probeer het te accepteren.”
“Het levert je zo veel op om te begrijpen hoe je in elkaar zit”, weet ze nu. “Mensen weten nu hoe ik werk en hoe we samen kunnen werken. Dat is heel waardevol. Ik kan ook beter aangeven wat mijn grenzen zijn. Ik zeg nu af en toe tegen mijn kinderen dat ik gewoon een halfuurtje ga lezen en ze daarna weer tegen me kunnen praten. Ik geef mezelf meer ruimte om af en toe afspraken af te zeggen, zelfs als ze al een tijdje staan. En vriendinnen weten inmiddels dat ik alleen ongefilterde reacties kan geven als ik in hyperfocus zit. Dan kunnen ze zelf aangeven of ze dat oké vinden.”
“Mijn zoon van vijftien heeft ook ADHD”, voegt Hanneke toe. “Soms herkennen we dingen in elkaar, waar we dan ook om kunnen lachen. En toen hij zei: ‘Mama, ik voel me zo anders’, begreep ik hem volledig. Dat wederzijds begrip is fijn. Dat had ik zelf ook graag gehad op mijn vijftiende.”
Salina kwam er door haar zoon achter dat ze zelf ook ADHD heeft: 'Ik dacht: hè hè, ik ben dus niet gek'
Connie Alberts vertelt waar je op kunt letten als je vermoedens van ADHD hebt. “Denk niet: als je het aan de buitenkant niet ziet, heb ik het niet. Júist vrouwen krijgen heel vaak te horen dat je er bij hen ‘helemaal niks van merkt’. Maar het gaat erom wat er vanbinnen gebeurt. Heb je al je hele leven een druk hoofd dat overal heengaat? Heb je moeite om overzicht te bewaren of een agenda bij te houden? Ben je vaak spullen kwijt, ga je in het huishouden van de hak op de tak, vergeet je vaak de gymspullen van je kinderen mee te geven naar school? En zit je altijd in tijdnood omdat je tijd niet goed in kunt schatten? Dat wijst niet allemaal individueel op ADHD, maar het zijn wel aanwijzingen.”
Als je last hebt van zulke klachten, raadt Alberts aan naar de huisarts te gaan. Hanneke kan niet anders dan dat beamen. Want: “Sinds mijn diagnose voelt alles lichter. De tweede helft van mijn leven ga ik een stuk gemakkelijker in.”
Het boek Hé, is dit ook ADHD? van Hanneke Mijnster ligt nu in de boekhandel.
Omgaan met een partner met ADHD: 'Als je je teveel ergert, moet je misschien niet bij die persoon zijn'
