Jarenlang stuurden angst en dwang haar leven. Inmiddels weet Maartje (35): angst is universeel. Ze zette haar eigen ervaringen om in gedichten en illustraties, gebundeld in het boek Liever Licht.
“Kunst is een tool om iets moois te maken van mijn angst”, vertelt Maartje aan LINDA.
“Iedereen heeft op een bepaalde manier last van angst. Evolutionair heeft het een belangrijke functie”, weet Maartje. Als je in een gevaarlijke situatie belandt, zorgt angst er immers voor dat je jezelf daaruit redt. “In de basis is angst dus niet alleen slecht. Maar bij sommigen is het mechanisme veel te scherp afgesteld”, lacht Maartje.
Dat is ook bij haar het geval. Aan het begin van haar twintigerjaren krijgt ze last van de symptomen van een obsessief-compulsieve stoornis, in de volksmond beter bekend onder de Engelse term OCD. “Eigenlijk heel cliché: bang zijn dat ik de deur niet goed op slot had gedaan, dat het fornuis nog aan stond als ik wegging. Dat ik een grote fout had gemaakt, in feite. Een mechanisme dat veel mensen kennen, maar als je het de hele dag moet checken, is dat bijzonder vermoeiend. Het uitte zich ook in faalangst voor de opleiding die ik deed. Ik ging er meer en meer tijd aan besteden.”
Raeven slaagde na vier keer zakken alsnog voor eindexamen: 'Faalangst is ook soort handicap'
OCD kenmerkt zich door het uitvoeren van dwanghandelingen – bijvoorbeeld het herhaaldelijk checken of een deur wel op slot zit – om angstige gevoelens onder controle te houden of te beperken. “Maar je hebt steeds meer nodig om een gevoel van veiligheid te bereiken. Dat is heel sneaky aan dwang: als je niet alert bent, wordt het alleen maar erger”, legt Maartje uit. “En op een gegeven moment heb je niet meer genoeg tijd in een dag. Toen liep het bij mij snel uit de klauwen. Ik voelde me geen moment meer veilig, was de hele dag aan het doemdenken.”
Maartje woont op dat moment op kamers en kan het op die manier grotendeels verbergen voor haar gezin. “Maar toen we een keer met z’n allen op vakantie gingen, kon dat natuurlijk niet meer. Ik heb het geluk dat zij heel alert waren en alarm sloegen. Zij zorgden ervoor dat ik uiteindelijk terechtkon bij een gespecialiseerd behandelcentrum voor angst en dwang.”
Haar behandeling bestaat destijds grotendeels uit exposuretherapie: juist datgene doen waar je bang voor bent. “Doodeng natuurlijk”, vond Maartje. “Een van mijn angsten was bijvoorbeeld om mijn pinpas te verliezen. Voor therapie moest ik dat een keer expres doen. Na een bepaalde tijd mocht ik dan pas naar de bank bellen. Toen bleek dat iemand het allang had gemeld en de pas al was geblokkeerd. Het helpt om te ontdekken dat de wereld niet vergaat als je een fout maakt.”
Al die tijd gebruikt ze kunst als uitlaatklep voor haar angsten, onder meer op de kunstacademie. “Als je hoofd overstroomt, is het fijn om daar juist wat praktisch mee te doen, om even uit je hoofd te gaan”, legt ze uit. “Maar kunst is ook – letterlijk en figuurlijk – een tool om iets moois te maken van mijn angst. Ik wil niet iemand zijn met angst en dwang die zich alleen maar laat beperken. Er moet ook iets goeds uit komen.”
Dat is de dichtbundel Liever licht, die ze schreef met voormalig pastor en geestelijk verzorger Marinus van den Berg en zelf illustreerde. De bundel benadert angst vanuit een positieve blik, aldus Maartje. “De gedachte dat angst nu eenmaal bij het leven hoort, stelt me gerust. Ik haal veel troost uit het idee dat ik niet de enige ben die er last van heeft.”
Tekst loopt door onder de post.
Dit bericht op Instagram bekijken
“Zeker in het begin schaamde ik me heel erg voor mijn dwang”, herinnert Maartje zich. “Ik kende het helemaal niet. Ik had geen idee wat me overkwam, waarom ik ineens zo ‘gek deed’. Ik voelde me ontzettend alleen. Als iemand me had verteld wat het was, en dat het behandeld kon worden, had dat een heleboel gescheeld.”
“Wat dat betreft denk ik dat kunst daarin een grote rol kan spelen. Ken je dat liedje van Kinderen voor Kinderen? Ik loop met één been op de stoep en één been in de goot, en als ik dat niet doe dan ben ik morgen dood. Het lijkt me prachtig als mensen ook mijn gedichten aan elkaar laten lezen en daarmee het bewustzijn vergroten. Ik zou zelf ook willen dat ik destijds iemand van mijn leeftijd had gekend die er ‘gewoon’ open over was, ondanks de schaamte.”
Mede dankzij therapie is haar OCD nu “een fractie van wat het was”, aldus Maartje. “Nog geen 5 procent van hoe het was op het ergste punt. Helemaal weg gaat het nooit. Maar ik laat mijn leven nu in elk geval leiden door wat ík wil, niet door wat de angst wil. En als het heviger terugkomt, weet ik wat ik moet doen.”
“Ik heb nog steeds soms de neiging te denken: ik ben de enige. Maar zodra ik er met mensen over praat, weet ik dat iedereen het heeft. Angst is universeel. Het overstijgt generaties en culturen. En als iedereen ermee te maken krijgt, kunnen we er maar beter open, luchtig en positief mee omgaan.”
De dichtbundel Liever Licht is nu verkrijgbaar. Eerder werkte Maartje ook al mee aan het wetenschappelijke boek Behandeling van OCD van gespecialiseerd psychotherapeut Henny Visser.
Ciska (22) heeft OCD: 'Dat ene leuke avondje heeft mijn leven voor een paar maanden verpest'
