Dagelijks bang zijn om door de mand te vallen: 'Het oplichterssyndroom is vreselijk'

26.06.2020 | 07:00 UUR | Stijn de Vries

Na een succesvol doorlopen studie krijg je een hoge functie, waar je wordt geroemd om je talenten. Maar toch blijf je onzeker en denk je niet goed genoeg te zijn.

Dan heb je wellicht last van het zogenaamde imposter syndrome, ook wel het oplichterssyndroom genoemd. Auteur en directeur van SheConsult Vréneli Stadelmaier (58) legt uit wat het precies is.

‘Doodzonde’

Stadelmaier verdiepte zich in het syndroom (wat overigens geen officiële medische diagnose is) en schreef er zes jaar geleden een boek over: F*ck die onzekerheid. Want onzekerheid is een gevolg van het oplichterssyndroom. “De oorsprong van dit syndroom ligt vaak in iemands jeugd”, weet Stadelmaier. “Zo zou je in je latere leven nog steeds last kunnen hebben van die veeleisende vader of een moeder die nooit aanwezig was. Ook spelen de culturele opvattingen die we hebben over meisjes een grote rol bij het ontwikkelen van onzekere gedachten.”

Bescheiden zijn, op de achtergrond blijven en je gedeisd houden. Volgens Stadelmaier is die manier van meisjes opvoeden een grote oorzaak voor het syndroom. “Dat is bij mannen anders. Zij worden juist aangemoedigd om risico’s te nemen, stoer te zijn en hard te werken. Mannen zijn ook onzeker, maar zij proberen iets en zien wel of het goed uitpakt. Vrouwen durven minder snel in het diepe te springen. Ze durven dat podium niet op te springen en houden hun mond dicht tijdens een vergadering. Doodzonde.”

Ervaringsdeskundige

Uit Amerikaans onderzoek blijkt het verschil tussen mannen en vrouwen, als het gaat om last hebben van onzekere gedachten, behoorlijk fors. Zo’n 35 procent van de mannen heeft last van het imposter syndrome, in vergelijking tot 70 procent van de vrouwen. “Ben ik wel goed genoeg? Die gedachte kent iedereen”, aldus Stadelmaier. “Maar anders dan bij mannen, beïnvloeden die gedachten twee keer zoveel vrouwen in hun handelen.”

Lees ook
Imanuelle Grives over veroordeling na drugsdelict: ‘In mijn mindset was ik een mislukkeling’

Stadelmaier weet waar ze over praat. Ze heeft al haar hele leven last van het oplichterssyndroom. “Ik was jarenlang directeur van een zorgorganisatie, en zelfs toen vond ik mezelf niet goed genoeg. Ik praatte mezelf aan dat ik te jong was voor de functie, dat ik het niet kon. Dat slaat nergens op, ik deed het meer dan prima en had een prachtige carrière. Waarom had ik dan zulke gedachten? Vanaf toen begon ik in het onderwerp te duiken.”

Onzekere gedachten

Gevolg: een succesvol boek en een nog succesvollere theatertour om vrouwen een hart onder de riem te steken. “Het kwam vaak voor dat ik op de bühne stond en vrouwen hoorde huilen, omdat ze eindelijk wisten waar die stomme gedachten vandaan kwamen. Er viel een last van hun schouders. Velen van ons worstelen al jaren met een gevoel dat we iets niet kunnen.”

Dat kan ook tot uiting komen in iemands persoonlijke leven, vertelt Stadelmaier. “Daarom proberen we ons, bijvoorbeeld als moeder, des te meer te bewijzen en nog harder te knallen. Staan we ’s nachts cupcakes te bakken voor de verjaardag van ons kind, hopend dat andere moeders ons goed vinden.”

Onzekere gedachten gaan niet zomaar weg, maar je kunt ze leren negeren. “Je moet je realiseren dat iedereen deze gedachten heeft”, zegt Stadelmaier. “We hebben gedurende de dag een heleboel gedachten, waarvan het merendeel onzinnig is. De truc is om die onzinnige gedachten van je af te leren zetten. Herken ze, kanaliseer ze en laat ze vervolgens gaan. Herinner jezelf eraan dat je je werk wél goed doet, dat je wél een goede moeder bent. Daar word je zoveel gelukkiger van.”