De fietshelm

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: “Die helm draag je echt voor jezelf”, begint Annemijn. De neuroloog blijft graag weg van de discussie rondom het verplichten van een fietshelm, zo ook in dit interview met LINDA. “Dan jaag je mensen weg van de fiets”, en dat is niet wat ze wil. “We willen fietsen in ons fietsland natuurlijk wel leuk houden.”

Wel maakt ze zich al jaren hard voor het normaliseren van de fietshelm, dit doet zij samen met andere leden van het collectief Artsen voor Veilig Fietsen. Het collectief zet zich in het algemeen in voor een veiliger fietsklimaat in Nederland. Ze legt daarom graag uit welk verschil de fietshelm kan maken, want “we hebben het hier over simpele natuurkunde”, benadrukt ze.

Hoe het werkt? “Tijdens een ongeluk gaat weefsel kapot”, legt Annemijn uit. “En die kapotte hersencellen herstellen zich daarna niet meer.” Juist daarom benadrukt Annemijn graag het belang van de fietshelm. “Het is niet hetzelfde als een bot, dat gerepareerd kan worden.”

‘Elke patiënt is er een te veel’

Het aantal fietsongelukken groeit al jaren, zien artsen. Zo komt de neuroloog al tijdens haar studie in aanraking met de discussie rondom de fietshelm. Annemijn heeft dan een professor die haar nog altijd bijblijft. “Hij sloeg tijdens het ochtendrapport altijd met z’n vuist op tafel als een van de patiënten een slachtoffer bleek te zijn van een ongeluk met een e-bike”, vertelt ze. “Voor hem was elke patiënt er een te veel.” De e-bike was destijds in opkomst.

“Nog een patiënt en ik schrijf een brief aan de krant”, zei hij op een gegeven moment tijdens het ochtendrapport. En die brief komt er, Annemijn schrijft hieraan mee. De noodkreet die gepubliceerd wordt in de Volkskrant stuit in eerste instantie op veel weerstand. Nu, jaren later, scharen steeds meer artsen zich achter de oproep tot actie. “Er moet wat gebeuren”, is de conclusie.

Niet alleen artsen, ook het Ministerie van Infrastructuur, provincies, gemeentes en andere fiets- en Veilig Verkeer-partners staan achter deze oproep.

Kinderneuroloog Elisa Hamer over hersenletsel na fietsongeluk: 'Helm kan (kwaliteit van) leven redden'Lees ook

De cijfers

In 2024 belandden 74300 fietsslachtoffers in Nederland op de Spoedeisende Hulp (SEH). Het ging hierbij niet alleen om lichte verwondingen, bij 12500 slachtoffers werd hersenletsel als primair letsel vastgesteld.

Om opnieuw aandacht te vragen voor deze aantallen, lanceerde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat op de Dag van de Fietshelm dit jaar, de nieuwe campagne Zet ’m Op. Tijdens de campagne wordt het belang van de fietshelm benadrukt.

Wie een fietshelm draagt heeft namelijk zestig procent minder kans op ernstig hoofdletsel. De kans dat je overlijdt aan hoofdletsel na een fietsongeluk neemt door het dragen van een helm zelfs af met zeventig procent. Als in Nederland de helft van alle fietsers een helm zou dragen, dan scheelt dit vijftig verkeersdoden en achthonderd ernstige verkeersgewonden.

E-bike of gewone fiets

Hoewel de cijfers die worden bijgehouden nog geen inzicht geven in de soort fiets waarop een fietsslachtoffer reed toen deze verongelukte, ziet Annemijn door de opkomst van de elektrische fiets een ander soort letsel tijdens haar diensten.

“Onderzoek wijst inmiddels uit dat patiënten die op e-bikes reden tijdens het ongeluk vaak hersenletsel en meervoudige verwondingen hebben. Ik zie dit ook op dagelijkse basis.”

Per situatie verschillend

Het letsel dat iemand oploopt na een fietsongeluk kan dus sterk per situatie verschillen, legt Annemijn uit. “Soms is een operatie direct nodig, om de hersenen ruimte te geven voor de hersenkneuzingen of bloedingen die zijn ontstaan”, vertelt ze. “Doen we dit niet, dan kan dit dodelijk zijn.”

Maar ook een hersenschudding, wat in eerste instantie onschuldig lijkt, ziet Annemijn als hoofdletsel vaak voorbijkomen. Volgens haar wordt de impact hiervan nogal eens onderschat: “Dat kan letsel zijn waar je heel lang mee kan blijven rondlopen. Je hebt dan bijvoorbeeld moeite met je concentratie, waardoor je niet meer goed mee kan komen op bijvoorbeeld je werk en waardoor je thuis komt te zitten.”

‘Nooit meer een toekomst’

Hoewel Annemijn door haar werk dagelijks fietsslachtoffers ziet, gaan veel situaties haar aan het hart. “Sommige jonge patiënten zullen door ernstig hersenletsel nooit meer de toekomst hebben die zij voor ogen hadden”, vertelt ze. Daarnaast benadrukt ze dat ook betrokkenen gebaat zijn bij het dragen van een fietshelm. “Denk aan kinderen in een bakfiets.”

Annemijn is zelf moeder van twee kinderen. Zij en haar kinderen dragen een helm. Ook zij ziet dat de acceptatie van de fietshelm alles te maken heeft met het normaliseren ervan. “Ik ben ook niet heilig. Soms vergeet ik de helm als ik een boodschapje doe om de hoek, het is dan inmiddels mijn dochter die aan mij vraagt waar mijn helm is gebleven – en het zijn juist die momenten waarop het fout kan gaan.”

Vast onderdeel straatbeeld

Annemijn merkt wel op dat steeds meer jonge kinderen, ondanks dat hun ouders dit niet doen, wel een fietshelm dragen. “Maar het is ook zaak dat kinderen de helm blijven dragen. Daarin kun je als ouder een belangrijke voorbeeldfunctie vormen.

Toch hoopt de neuroloog dat de fietshelm steeds meer onderdeel uit gaat maken van het straatbeeld. “Het is net als stoppen met roken, pas nadat er iets ernstigs is gebeurd met jou of iemand uit je omgeving, word je je bewust van de risico’s en is er de motivatie om te veranderen.” Annemijn benadrukt daarom het belang van preventie: “Liever voorkomen, dan genezen, zeker als genezen niet altijd meer kan.”

Gordon Ramsay benadrukt belang van fietshelm na harde val: 'Geluk dat ik er nog ben'Lees ook