Een verbod op discriminatie wegens seksuele oriëntatie is sinds 2023 expliciet opgenomen in de grondwet. Toch kan het nog altijd veel beter als het gaat om acceptatie van de lhbtqia+ gemeenschap.
Het aantal mensen dat als lhbtqia+ identificeert en te maken krijgt met fysiek of seksueel geweld blijkt in het afgelopen jaar gestegen te zijn. Intolerantie lijkt dus toe te nemen. Remke Verdegem, voorzitter van Transgender Netwerk, legt uit hoe dat zit.
Amsterdam Pride is weer begonnen. Met evenementen en de Canal Parade wordt de lhbtqia+ identiteit deze week uitgelicht en gevierd. En dat is nodig, want hoewel Nederland over het algemeen een tolerante reputatie heeft, is er de laatste jaren wél iets aan het veranderen. Er worden meer meldingen gemaakt van geweldsincidenten en ook de online haat tegen mensen in de lhtbqia+ gemeenschap is enorm gestegen. Verdegem is dit ook opgevallen: “We horen het ook in onze omgeving. Online, maar ook op straat en op de werkvloer krijgen mensen veel meer te maken met discriminatie.”
Het aantal meldingen van lhbtia+ discriminatie bij politie en antidiscriminatiebureaus steeg afgelopen jaar met bijna een kwart, van 2.654 gevallen in 2022 naar 3.257 in 2023. Verdegem: “Vooral mensen die herkenbaar bij de lhbtqia+ gemeenschap horen lopen risico. Trans vrouwen vallen eerder op dan bijvoorbeeld een bi+ persoon in een heteroseksuele relatie.”
Queer jongeren zijn extra kwetsbaar voor geweld. Het aantal jongeren dat het verkeerd vindt als iemand zich niet identificeert met diens geboortegeslacht steeg van 13 procent in 2021 naar 25 procent in 2023. Niet geheel verrassend dat ook het pesten toeneemt. Zo wordt 48 procent van de non-binaire jongeren gepest. Minder dan de helft van deze groep voelt zich gezond en gelukkig en 58 procent voelt zich zelfs eenzaam. Voor Verdegem zijn deze gevoelens herkenbaar: “Ik heb als vijftienjarige drie keer bij het spoor gestaan.”
Vooral de online haat is opvallend sterk toegenomen sinds de coronapandemie. Omdat bijna alles zich online afspeelde werd de drempel lager om haatreacties te plaatsen. Op X (voorheen Twitter) is die verandering het duidelijkst merkbaar. Sinds Elon Musk het platform overnam en de gedragsregels veranderde, is het aantal negatieve tweets over lhbtqia+ onderwerpen met 42 procent gestegen (zo meldt de Groene Amsterdammer). De verharding die je online ziet vertaalt zich ook naar de echte wereld. Verdegem merkt het op de scholen waar ze voorlichting geeft. “Verbaal en fysiek wordt er heftiger op mij gereageerd als trans persoon. Dat was in het verleden echt wel anders.”
Mensen lijken elkaar te vinden in de haat tegen personen met een queer identiteit. “Ze zijn vaak bang voor extreme situaties, maar baseren deze angst op onjuiste anekdotes”, legt Verdegem uit. “Dat is ook het nare van het internet, de misinformatie. Je algoritme bevestigt je ideeën, zelfs als deze gebaseerd zijn op onwaarheden.” Je algoritme zorgt er voor dat je online onderwerpen en standpunten te zien krijgt waar je al eerder interesse in hebt getoond.
Van drag tot een sprankelend bal: 12 must visit tips tijdens Pride Amsterdam
Het anti-transgeluid steeg online in 2022 met 67 procent. “Door deze toename van online haat worden haatdragende uitspraken en intolerantie genormaliseerd.” Uit cijfers van de EU Agency for Fundamental Rights blijkt dat ook vooral de trans gemeenschap het slachtoffer is van geweldsincidenten. Een op de vijf Nederlandse trans personen werd tussen 2015 en 2020 het slachtoffer van een fysieke of seksueel gemotiveerde aanval. Dat is twee keer zo veel als het gemiddelde voor alle lhbtqia+ groepen.
Verdegem werd in 2018 zelf ook slachtoffer van geweld vanwege haar genderidentiteit. Ze werd in elkaar geschopt door drie jongens in een lege treincoupé: “Ik keek op en opeens stonden er drie jongens vlak bij me. Ik werd door een van de jongens onderuit geschopt. Daarna hebben ze op me ingetrapt. Ik weet vooral nog dat ik dacht: ik moet mijn hoofd en gezicht beschermen.” Verdegem heeft nooit aangifte gedaan van het voorval. “Ik wilde het zo snel mogelijk achter me laten.”
Het incident gaf haar wel de drive om nog meer te gaan doen voor de trans gemeenschap in Nederland: “Anders zouden die jongens winnen.”
Als het gaat om het creëren van een veilige samenleving voor de lhbtqia+ gemeenschap is het essentieel dat iedereen hier aan bijdraagt. “Een deel van de mensen zul je nooit bereiken.” Daarom is het wel belangrijk om sommige gedragsregels vast te leggen. Zo is Transgender Netwerk bezig met een petitie die er voor moet zorgen dat de groepsbelediging van trans mensen strafbaar wordt. “Het beledigen van homoseksuele mensen of religieuze mensen als groep is bijvoorbeeld wel al strafbaar. Waarom geldt dit nog niet voor trans mensen?”
Verdegem benadrukt ook het belang van bondgenootschap. Veel mensen zijn haatdragend of intolerant omdat ze bang zijn voor dingen die voor hen buiten ‘het normale’ liggen. “We moeten die onderbuikgevoelens wegnemen.” Als voorbeeld noemt ze de onrust over puberteitsblokkers. “Die komt voornamelijk voort uit verhalen over het Engelse beleid. Daar is een hele andere regelgeving, waar er inderdaad nog dingen misgaan. In Nederland is dit al veel strenger georganiseerd.” Als bondgenoot is het vooral belangrijk om te corrigeren als je onjuistheden hoort of in te grijpen als je onrechtvaardigheid ziet, aldus Verdegem. Maar ze begrijpt best dat dat soms lastig is: “Als iemand lastig gevallen wordt kan het spannend zijn om in te grijpen, je weet niet waar iemand toe in staat is.”
Naast het aanmoedigen van bondgenootschap van zogenoemde allies vindt ze het ook belangrijk om zichzélf te laten zien. “Ik ben actief en zichtbaar om het te normaliseren. Hoe meer wij (trans mensen) ons laten zien hoe ‘normaler’ het wordt.” De trans gemeenschap wordt nu weggezet als kleine kwetsbare groep maar Verdegem weet zeker: “Over een tijdje kijken we op de intolerantie terug en denken we: waar waren we mee bezig?”
Ben je of ken je iemand die te maken heeft (gehad) met discriminatie of een hate crime? Maak dan een melding of vraag om hulp. Bel 112 als er sprake is van direct gevaar. Bel de politie op 0900 8844 om aangifte te doen van geweld. Slachtofferhulp is bereikbaar via 0900 – 0101.
Worstel je met suïcidale gedachten of maak je je zorgen om iemand anders? Praat er dan over. Bel 113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar.
Tweede Kamer steunt opnieuw het vastleggen lhbti-rechten in grondwet
