Vooral vrouwen zijn er maar wat druk mee: het verwijderen van hun lichaamshaar. Van scheren tot epileren, al eeuwenlang streven we naar een gladde huid. Maar waarom zijn we er eigenlijk ooit mee begonnen?
En kunnen we die haren niet beter laten zitten? Misschien wel, maar nieuw is de afkeer van (bepaald) lichaamshaar zeker niet, ontdekt LINDA.nl.
Of het nu nog dik en vol of al wat grijs en uitgedund is, bijna iedereen ziet hoofdharen liever komen dan gaan. Een goede (mannelijke) baard of snor kunnen we ook nog wel waarderen, maar verder lijken we wel bang te zijn voor onze eigen haargroei en die van anderen. Dat merkte ook Caroline Borgers, toen ze in 2019 voor haar LINDA.-podcast Over Haar de scheermesjes en pincetten aan de wilgen hing. Velen vonden dat dapper, anderen noemden haar lichaamshaar onverzorgd of onvrouwelijk.
Hoeveel Nederlandse vrouwen zichzelf ontharen is niet bekend, maar van de Amerikaanse vrouwen scheert of waxt 85 procent zich regelmatig. Toch horen onze haren er écht bij: de gemiddelde mens heeft zo’n vijf miljoen haarzakjes over het hele lichaam. Veel van die haren – zoals wenkbrauwen en schaamhaar – zijn er om kwetsbare delen te beschermen. Ontharen is dus eigenlijk helemaal niet praktisch en draait vooral om schoonheidsidealen. En zoals dat gaat met trends, verandert onze visie op lichaamshaar met de tijd.
Ontharen stond al vroeg bij de mensheid op de agenda. In Egypte verwijderden vrouwen duizenden jaren voor Christus hun hoofd- en ander lichaamshaar met koperen scheermesjes. Met name schaamhaar werd als iets barbaars gezien. Later gebruikten Romeinse vrouwen onder andere puimsteentjes om overtollige haren te verwijderen. Ook zouden zij de eerste ontharingscrèmes gemaakt hebben. Volgens Elle met ‘dierenvet- en bloed, ongebluste kalk, hars, pek, klimop of vermalen adder’. Lekker.
Ontharen: ‘Ik ga echt niet met een Samurai zwaard richting mijn schaamstreek’
In het oude Rome en Egypte mochten de wenkbrauwen dan wél weer blijven zitten. Terwijl Egyptenaren hun wenkbrauwen netjes in dunne streepjes epileerden, waren Romeinen juist dol op flink wat beharing boven de ogen. Had je zo’n unibrow niet van nature, kon je ‘m altijd nog met houtskool tekenen.
In de volgende eeuwen waren de kleding en het moraal van de westerse wereld niet langer gericht op ontharen. Verstopt onder middeleeuwse en Victoriaanse gewaden zag je toch niets, en bovendien schreef de religie voor dat je niet te veel aan Gods schepping moest rommelen. Door de evolutieleer van Charles Darwin raakte ontharen volgens historici toch weer in de mode. In zijn boek Descent of Man beschrijft hij dat de homo sapiens – de huidige mens – minder lichaamshaar heeft omdat voorgangers met weinig haar seksueel aantrekkelijker waren voor hun soortgenoten.
In de negentiende eeuw baseerden wetenschappers racistische studies op deze theorie, schrijft Rebecca M. Herzig in Plucked: A History of Hair Removal. Met speciale instrumenten maten ze een racistisch verschil in haargroei. Lichaamshaar werd iets ongewensts dat hoorde bij mensen van kleur, terwijl witte, ‘minder harige’ individuen als ‘menselijker’ werden gezien. Veel lichaamsbeharing zou een teken van primitiviteit zijn – dat je dichter bij de dieren stond.
In de Verenigde Staten werden harige mensen volgens Herzig in freakshows tentoongesteld als rariteiten, en belachelijk gemaakt. Hypertrichose, een aandoening die bovengemiddelde beharing veroorzaakt, werd in die periode als een ernstig probleem gezien. Vooral bij witte vrouwen. Met name Joodse, Italiaanse en Oost-Europese immigranten werden door reclames aangespoord hun haar te verwijderen om beter te integreren. Dat gebeurde met een zogeheten ‘röntgen epilatie’. Die bleek echter erg gevaarlijk: honderden vrouwen overleden eraan.
Doordat de mode veranderde, kon je lichaamshaar ondertussen ook minder goed verstoppen. Begin 1900 werden rokken en jurken korter, en vanaf de jaren twintig liepen vrouwen steeds vaker met blote armen rond. Door het tekort aan nylon kwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog óók nog blote benen in zicht. Steeds meer witte vrouwen begonnen hun oksels en benen te scheren. Ontharen werd de trend, schrijft Herzig, omdat ze zich moesten distantiëren van mensen van kleur en van witte mannen. Een van de genetische theorieën van die tijd was dat een duidelijk onderscheid tussen man en vrouw een teken was van een ontwikkelde beschaving.
Toen in de jaren zestig de minirok en eerder al de bikini verschenen, was het hek van de dam. Gladgeschoren (half)naakte modellen in Playboy vormden het nieuwe schoonheidsideaal en reclames moedigden vrouwen aan hun ‘lelijke haren’ te verwijderen. Terwijl vrouwen meer gingen werken en zelfstandiger werden, was de focus op ontharen volgens Herzig een manier om de verschillen tussen vrouwen en mannen te blijven benadrukken.
Vooral vanaf de jaren zeventig kwamen feministen daar steeds meer tegen in opstand. Veel vrouwen lieten hun lichaamshaar met trots staan. Een fase die volgens The Women’s Museum of California niet lang standhield, want in de jaren tachtig kwam de Brazilian wax in de mode. Hierbij worden álle haren in de schaamstreek verwijderd, van venusheuvel tot bilspleet. Deze trend verspreidde zich vooral van mond tot mond, en uiteindelijk kiest zelfs Carrie Bradshaw voor een compleet haarloze onderkant in Sex and the City.
Vandaag de dag kiezen vrouwen zowel voor de full bush als een Brazilian, en volle, harige wenkbrauwen hebben het gewonnen van de dunne lijntjes. Maar toch: wie overall haarloos is, voldoet aan de norm en heeft nog altijd de minste kans op nare opmerkingen. Niet voor niets maakte Famke Louise in 2019 nog het broodnodige feministische statement ‘My body. My voice. My choice.’ door met okselhaar op de cover van LINDA.meiden te staan.
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd op 13 maart 2022.
Waarom feminisme voor veel vrouwen (en mannen) een lastig woord blijft
