Wat als ik nou die bocht niet neem, m’n kind van de trap laat vallen of voor die naderende trein spring? Het zijn bizarre gedachten of beelden – intrusies genoemd – die waarschijnlijk herkenbaar zijn.
Om je vervolgens af te vragen: wat is er toch mís met me? Helemaal niks, stelt psychotherapeut en cognitief gedragstherapeut Ingeborg Visser. “85 procent van de mensen heeft deze denkbeelden.”
Sta je groentes te snijden, betrap je jezelf op de gedachte dat je met datzelfde loeischerpe mes ook ‘zomaar’ je partner achter je zou kunnen neersteken. Na een rondgang op de redactie blijkt dat iedereen zo z’n eigen absurde hersenspinsels heeft. Waar de een bij elke balustrade de neiging heeft z’n benen eroverheen te gooien, denkt de ander er weleens over na om in de bocht vol gas te geven.
“Ja, zulke denkbeelden zijn veelvoorkomend”, stelt Visser, die de lijst moeiteloos aanvult met minstens zo bizarre voorstellingen. “Van mensen die erover nadenken om op de snelweg uit de auto te stappen, tot moeders die zichzelf betrappen op de gedachte om hun kind op de grond te laten vallen.”
Ze worden intrusies genoemd, legt de psychotherapeut uit. Vaak gevaarlijke of agressieve, maar bovenal rare denkbeelden die onze bovenkamer binnenglippen. Waar ze vandaan komen, is de grote vraag. “Onderzoekers denken dat ze dienen als een soort waarschuwingsmechanisme”, legt Visser uit. “Het zijn gedachten waarvan je juist níet wil dat ze uitkomen. Het bevestigt dat we ons bewust zijn van de gevaren van een bepaalde actie. En daardoor zouden we juist beter opletten.”
Sowieso is het niet zo gek dat we bizarre dingen denken, gaat Visser verder. “Je denkt op een dag zo ontzettend veel; er komen wel veertigduizend gedachten voorbij. Dat daar dan aardig wat niet kloppende en vreemde spinsels tussenzitten, is heus niet zo gek.”
Voor wie soms twijfelt of-ie niet een psychopaat is, heeft Visser geruststellend nieuws: dat is zeker niet zo. “Als je deze denkbeelden hebt, betekent dat helemaal niks. Intrusies gaan per definitie om de gedachte. Dat zo’n beeld opkomt, wil niet zeggen dat je ook de wens hebt om ‘m uit te voeren. Dus wees niet bang dat je je baby daadwerkelijk van de trap laat vallen, of expres vol in de vangrail rijdt. Dat gebeurt niet.”
Aan zulke hersenspinsels moet je volgens de psychotherapeut dan ook niet te veel waarde hechten. “Probeer er niet te veel van te schrikken, of te denken: ik ben een gevaarlijk persoon. Juist als je de gedachte probeert weg te duwen, komt-ie vaker terug. Ze komen en gaan vanzelf. Neem het maar van deze psychotherapeut aan: onze gedachten zijn soms simpelweg niet te volgen.”
Anna Drijver over dwangneuroses: 'Ik dacht dat iedereen dood zou gaan'
