Een negatieve seksuele ervaring schud je niet zomaar van je af. Hoe krijg je weer plezier tussen de lakens? Schrijver Carlie van Tongeren en seksuoloog Ingeborg Timmerman geven (een optimistisch) antwoord.
Ze vertellen LINDA.nl over hun nieuwe boek Van weerzin naar weer zin. Carlie weet zelf hoe lastig het is om na een nare ervaring (weer) plezier te krijgen in sex. “Ik dacht: dit kan niet zijn waar iedereen het over heeft.”
Carlie was veertien jaar oud toen een leeftijdsgenoot zijn handen niet thuishield op een slaapfeestje. Het was haar eerste seksuele ervaring. Ze stopte het voorval weg, ook omdat ze niet wilde dat het impact zou hebben. Maar dat had het wel: vooral op haar relaties en seksualiteit. “De verwerking lukte in therapie, en in het dagelijks leven ging het prima. Maar in mijn seksleven miste ik iets. Daar voelde ik me eigenlijk heel alleen in, van: oké, wat nu?”
In haar eigen zoektocht naar fijne sex miste ze informatie, zegt Carlie. Ze vroeg seksuoloog Ingeborg Timmerman daarom jaren later om haar te helpen met het boek dat ze in die periode zelf had willen lezen. Eerder schreven ze samen Zin in seks. Ingeborg zei meteen ja. “Ook in de hulpverlening wordt veel te weinig aandacht besteed aan het effect van negatieve ervaringen op je seksualiteitsbeleving. Terwijl het zo belangrijk is om die ervaringen te erkennen, te verwerken en de impact ervan op je seksleven te onderzoeken.”
Veel patiënten worden door de gynaecoloog doorverwezen naar Ingeborgs praktijk. “Ze hebben dan bijvoorbeeld last van buikklachten, maar de arts kan niets vinden. Dan blijkt dat ze een nare ervaring hebben gehad waar ze nooit over praten. Die spanning nestelt zich in je lichaam en daar krijg je vaak ook fysiek last van.”
In het boek benadrukken Carlie en Ingeborg dat ze geen maatstaf hanteren voor wat seksueel overschrijdend is of niet. Het besef dat je iets moet wegdrukken, zegt genoeg. “De heftige misbruikverhalen die vaak naar buiten komen, waren voor mij steeds een bevestiging dat wat ik had meegemaakt niet erg genoeg was”, zegt Carlie. “Ik wilde juist dat dit boek ook mensen met een ervaring die op de mijne lijkt, zou aanspreken.”
De impact is niet zozeer afhankelijk van hoe ernstig het vergrijp is geweest, benadrukt Ingeborg. “Het heeft vooral ook te maken met in welke fase van je leven het gebeurde – hoeveel positieve ervaringen je daarvoor al had gehad, bijvoorbeeld – en hoe gevoelig je zenuwstelsel staat afgesteld.”
Het geheim van Francine Oomen bleek ook dat van haar moeder: 'Het monster wordt steeds groter'
Vier jaar lang hield Carlie haar negatieve ervaring voor zichzelf. Ze komt pas in actie als ze als student voor het eerst écht verliefd wordt. “Dat zorgde voor heel veel paniek. Ik dacht: ik wil dit heel graag, maar ik kan het niet.”
Die ’trigger van buitenaf’ motiveerde Carlie om met zichzelf aan de slag te gaan. Dat gebeurt wel vaker, zegt Ingeborg. “De meeste mensen weten wel dat er iets weggestopt zit. Maar pas als ze vastlopen in relaties of fysieke klachten krijgen, wordt het echt een probleem en gaan ze op onderzoek uit.”
Negatieve ervaringen met sex nestelen zich niet enkel in je lichaam. Ze bezetten ook plekjes in ons brein, legt Ingeborg uit. “Als je partner je op een manier aanraakt die je doet denken aan je negatieve ervaring, zal het reptielenbrein (je instinct, red.) meteen alarm slaan. Het aangename gevoel wat je daarvoor misschien wel had, stopt dan. Het vervelende is dat ons ‘slimme’ brein die conclusie dan overneemt en denkt: zie je wel, het is verschrikkelijk.”
Als die twee breinen met elkaar in discussie gaan, is de seksuele opwinding al snel ver te zoeken. Maar geen paniek, zegt Ingeborg: we kunnen het slimme brein leren dat iets niet gevaarlijk is. “Je kunt steeds tegen jezelf zeggen: hé, die arm is bedoeld om ons dichter bij elkaar te brengen, niet om mij de adem te benemen. Zo kan je uiteindelijk zelfs het reptielenbrein een beetje bijbrengen dat iets toch niet eng is.”
Klinkt simpel, maar dat is het natuurlijk niet. Nadat Carlie erkende wat haar was overkomen en hulp zocht, vermeed ze een jaar lang alles wat met sex te maken had. “Ik had geen zin meer om sex te hebben met iemand anders, en wilde ook niet over misbruik lezen, want dat kwam te heftig binnen.”
Vermijden mag, zegt Ingeborg. “Zoek een tempo dat bij je past. Door een jaar niets met jongens te doen, voelde Carlie de ruimte om te ontdekken wat ze eigenlijk wilde. Dat werkt beter dan ‘ik moet nu dit of dat’ – remmende gedachten die je flink kunnen belemmeren. In seksualiteit is het extra belangrijk is om niet te leven vanuit het moeten, maar vanuit het willen.”
Weer klaar voor sex? Vlieg het dan vanuit je eigen nieuwsgierigheid aan, zegt Ingeborg. “Laat alles wat moet los, ga ervan uit dat die seksualiteit in je zit en ga op zoek naar wat er nodig is om daar weer contact mee te krijgen.” En doe dat vooral met jezelf als uitgangspunt. “Met een partner zijn mensen snel geneigd in te vullen wat de ander wil en daarin mee te gaan, in plaats van naar hun eigen verlangens te kijken.”
“Ik kon alleen zien wat ik wilde door even helemaal los te komen van anderen”, bevestigt Carlie. “Door die ruimte te nemen, realiseerde ik me dat ik overal in mijn leven heel streng voor mezelf was geworden. Van hard werken, doorzetten en stel je niet zo aan. Daardoor voel je minder in algemene zin en zullen ook seksuele prikkels minder snel binnenkomen.”
Wat kan je partner voor je betekenen wanneer je weer samen op onderzoek uitgaat? “Richt je niet te veel op ‘we moeten nu samen opgewonden worden’, maar wees vooral lekker lijfelijk met elkaar”, zegt Ingeborg. “Ga samen een beetje stoeien of douchen. Doordat je dat fysieke contact rustig opbouwt maar er niet meteen iets hoeft te gebeuren, wordt het reptielenbrein rustiger.” In het boek vat ze dat krachtig samen: ‘Eerst veiligheid, dan avonturieren.’
Hopelijk zal het boek mensen laten zien dat ze niet de enigen zijn, zegt Carlie. “En hoewel een negatieve ervaring vaak veel impact heeft, kun je jezelf daar écht van bevrijden.” Ingeborg: “En dan kun je beginnen met een manier van seksualiteit die bij je past en wordt het pas echt leuk. Sex moet fijn en lekker zijn, dat is de hele bedoeling. Ik hoop dat mensen eindelijk geen genoegen meer nemen met seksualiteit waar ze eigenlijk zelf niet zoveel aan beleven.”
‘Van weerzin naar zin: opnieuw genieten van seks na een negatieve ervaring’ is vanaf komende week verkrijgbaar.
Hanna van Vliet over discriminatie wegens seksuele gerichtheid: 'Kunnen wij beschermd worden tegen geweld?'
