Kinderen uit de schoolbanken plukken om ze vanuit hun eigen nieuwsgierigheid, zonder strak leerplan te laten ontwikkelen. Dit fenomeen staat bekend als ‘unschooling’. Oftewel: een leven zonder school.
LINDA.nl duikt in deze relatief onbekende tegenbeweging naast traditioneel onderwijs.
Sinds 1,5 jaar doet Yoshi Julia (26) actief aan ‘unschooling’ met haar twee zoontjes van 7 en 5 jaar oud. De twijfel of het reguliere onderwijs past bij haar kinderen was altijd al groot. Als zij tijdens de lockdown verplicht thuiszitten, wordt het haar duidelijk: buiten de schoolbanken zijn haar zoons gelukkiger.
Met een eigen gymnasiumdiploma op zak is Yoshi niet fel tegen traditioneel onderwijs. Wel vindt zij dat de huidige vorm vernieuwd moet worden. “Steeds meer kinderen lopen vast, omdat het systeem niet aansluit bij hun manier van leren.” In een klas van 28 leerlingen raakte haar zoon overprikkeld. “Na school was hij gewoon op.” Met de vrije vorm van ‘unschooling’, bloeit hij op en is hij weerbaarder en zelfverzekerder geworden.
‘Unschooling’ moeten we volgens pedagoog Ingeborg Dijkstra-Verbeek niet verwarren met ‘homeschooling’. Waar kinderen met thuisonderwijs een bepaald dagprogramma met reguliere reken- en taalvakken volgen, is dat bij unschooling niet zo. “Ouders creëren thuis geen schoolse omgeving”, vertelt Dijkstra-Verbeek.
In plaats van vasthouden aan een traditioneel leerplan, staat bij unschooling de ontwikkeling van het kind centraal. “Kinderen worden nieuwsgierig geboren en hebben een natuurlijke drang zichzelf te ontwikkelen. Zo leren baby’s zitten, kruipen en brabbelen ze woordjes.” Die natuurlijke ontwikkeling is het uitgangspunt.
Volgens Dijkstra-Verbeek betekent dit vrije karakter niet dat er niets geleerd wordt. “Het leren gebeurt alleen minder methodisch. Zo kan een vijfjarig kind tijdens een insectenjacht in de tuin een lieveheersbeestje vinden. Als ouder kun je dan bijvoorbeeld samen de stippen tellen.”
Hoe deelt Yoshi de dagen met haar zoons in? “Dat verandert regelmatig”, erkent ze grinnikend. “Maar nu is het zo dat ik ’s ochtends een woord op het schoolbord schrijf. Dat lezen ze en dan schrijven ze er wat over. Vaak komen er vanzelf vragen bij hen op. Vanuit daar gaan we op onderzoek.”
Van lezen in de bibliotheek tot het bezoeken van musea of de natuur in: op verschillende manieren pluizen ze onderwerpen uit. Zo tekenen zij rondom het onderwerp ‘menselijke anatomie’ de lichaamsomtrek van haar zoontje op een stuk karton en kleuren hier organen in. En voor het maandthema ‘milieu en energie’ bezoeken zij een kaarsenfabriek. “De vorm is dus verschillend, maar ik probeer ze altijd te prikkelen in het zelf nadenken over de wereld en de vragen die ze hebben.”
Vanuit haar eigen ervaring in het onderwijs begrijpt pedagoog Dijkstra-Verbeek de gedachte van ‘unschooling’. “Kinderen moeten vanaf jonge leeftijd prestaties leveren. Onderzoek laat zien dat zij steeds eerder last hebben van stress en burn-outklachten. Ik begrijp de tegenreactie om niets te forceren en prestaties los te laten.”
Maar een volledig voorstander is zij niet. “Unschooling past niet bij ieder kind en ouder. Als ouder moet je er tijd en financiële middelen voor hebben.” Bovendien leren kinderen door elkaar na te doen. “Als kinderen van hun vierde tot twaalfde levensjaar amper andere kinderen zien, bestaat het risico dat hun sociale ontwikkeling achterblijft.”
Yoshi’s gezin beschikt over de financiële ruimte, omdat haar man zelfstandig ondernemer is en zij zelf één dag in de week werkt. Als moeder beseft ze terdege hoe belangrijk sociaal contact is voor de kinderen. Vanuit de door haarzelf opgerichte community ‘KujAWelkin’ verbindt zij zo’n zestig gezinnen die aan ‘unschooling’ of ‘homeschooling’ doen en organiseert zij uitstapjes. Zo ontmoeten haar kinderen leeftijdsgenoten.
Hoewel zij openstaat voor nieuwe gezinnen, is haar community verder besloten. De groep thuisonderwijzers is namelijk kwetsbaar volgens Yoshi. In Nederland zijn kinderen vanaf vijf jaar leerplichtig. Het is niet altijd eenvoudig hierop een vrijstelling aan te vragen, dus helpt Yoshi de aangesloten families daarbij. “Een leerplichtambtenaar kan moeilijk doen als je je te openlijk uitspreekt tegen de leerplichtwet.”
Hoewel Yoshi het af en toe zwaar heeft met haar fulltime taak met de kinderen, zal ze hier nooit mee stoppen. “Misschien is het wel makkelijker om je kind naar school te brengen en een paar uur later weer op te halen. Als mijn zoons vragen blijven stellen kan ik niet zeggen: nu even niet, ik heb vakantie. Nee, dit is echt mijn levenswijze geworden.”
Lianes kind is uitzonderlijk hoogbegaafd: 'Tim werd letterlijk ziek van school'
