Kinderen zijn geen kleine grote mensen

Wat moet een tweejarig meisje nou bij een gynaecoloog? “Kinderen zijn geen kleine grote mensen”, zegt een collega-kinderarts regelmatig. Meisjes hebben al voor hun geboorte alle voortplantingsorganen. Alleen werken veel dingen in het lichaam anders bij kinderen, of nog niet. Dat betekent dat je als dokter met een andere bril moet kijken, zowel voor de diagnose als de behandeling.

De baarmoeder is nog een stuk kleiner, die is in slaapstand voordat de hormonen een rol gaan spelen in de puberteit. Naast de baarmoeder groeien ook de binnenste vulvalippen pas als de puberteit begint. In de eierstokken ligt de hele voorraad onrijpe eicellen opgeslagen. Ook die worden pas wakker in de puberteit. En juist die slapende eierstokken kunnen ook al op jonge leeftijd voor problemen zorgen.

Gelukkig hebben maar weinig meiden een probleem met hun eierstok. Maar hoe zeldzamer iets is, hoe lastiger het is om het probleem te herkennen. De leeftijd waarop een eierstok een probleem geeft kan variëren van een ongeboren baby tot puber, en kan hele verschillende oorzaken hebben. Bovendien zijn de klachten waarmee meiden zich melden heel wisselend. Het is dus niet zo gek om te bedenken dat iets wat heel weinig voorkomt en er steeds een beetje anders uit kan zien, soms lastig te herkennen is. Het meest voorkomende probleem met een eierstok bij meiden is een cyste. Een soort ballon gevuld met vocht. Cystes kunnen verschillende oorzaken hebben. En bij hele hoge uitzondering kunnen ze kwaadaardig zijn.

In ons Kinderbuikcentrum hebben we  een speciaal cyste-team. Daarin bespreken we regelmatig de meiden om wie het gaat met de kinderradioloog, kinderchirurg, perinatoloog en als het nodig is ook de kinderuroloog of kinderoncoloog om een plan op maat te kunnen maken.

Izzy is twee dagen oud en komt met haar kersverse ouders voor een afspraak bij de kinderradioloog. Tijdens de zwangerschap is gezien dat Izzy een cyste in de buik had, en het leek te gaan om een cyste in de eierstok. Soms zien we na de geboorte dat een cyste al voor problemen heeft gezorgd en de eierstok kapot is gegaan door de cyste en het niet meer doet. Je kunt met één overgebleven gezonde eierstok prima leven en ook later kinderen krijgen. Maar het betekent wel dat we zuinig moeten zijn op die eierstok. En dat we moeten herkennen wanneer een eierstok in de problemen komt. Gelukkig voor Izzy is de cyste kleiner geworden en we zullen haar vervolgen met echo’s om te zien of dat zo blijft.

'Hopelijk durven deze pubers als ze dubbel liggen van pijn bij hun menstruatie, hulp te zoeken bij de huisarts'Lees ook

Mia is acht jaar en heeft op en af buikpijn. Het is steeds hinderlijker en uiteindelijk wordt op de echo een cyste gezien in de linker eierstok met een doorsnede van zo’n zes centimeter. Het beeld past bij een dermoidcyste, ook wel wondercyste genoemd, omdat er bijvoorbeeld haren en talg in kunnen groeien. We plannen een operatie in om de cyste te verwijderen.

In de wachttijd tot de operatie is het belangrijk dat Mia en haar ouders direct aan de bel trekken als ze hevige buikpijn krijgt. Een eierstok met een cyste erin is als het ware topzwaar. En dat betekent dat hij kan gaan draaien. Je kunt het zien als koppeltje duikelen aan een rek waarbij de eierstok zijn eigen bloedtoevoer dicht draait. Dat doet niet alleen verschrikkelijk pijn, het gevaar bestaat dat de eierstok afsterft. Dan is het belangrijk om de operatie met spoed te doen en de eierstok terug te draaien.

Suus is een lange slanke puber van vijftien jaar die al langer een wat ongemakkelijk gevoel had in haar buik. Ook vond ze haar buik wat boller geworden. Ze had nogal veel gesnoept, dus dacht dat het daar aan lag. Toen haar ongemak veranderde in pijn stuurde de huisarts haar naar het ziekenhuis voor een echo van haar buik. De kinderradioloog belt of we meteen mee kunnen kijken. Suus heeft een cyste in haar eierstok die reikt tot aan haar middenrif. Die is natuurlijk niet in een nacht ontstaan, maar heel langzaam gegroeid. Vandaar dat ze met relatief weinig klachten rondloopt. Inmiddels is de cyste een ballon gevuld met meer dan vier liter vocht en komen haar nieren in de knel.

Om de grote cyste nog beter te kunnen zien, maken we bij Suus een MRI, en we prikken bloed voor de operatie. De cyste heeft alle kenmerken van een goedaardige cyste. De operatie die we doen heeft daarom het doel om alleen de cyste te verwijderen en de eierstok te sparen. We doen een kijkoperatie. Het lukt om de cyste compleet te verwijderen en die blijkt inderdaad goedaardig. Suus knapt goed op en haar nieren hebben weer de ruimte.

'Saar is 15 jaar en slaapt 's nachts op drie handdoeken tegen het doorlekken'Lees ook

Jasmijn van vijf komt in de avonddienst met heftig buikpijn, plotseling begonnen en ze braakt terwijl we haar onderzoeken. De kinderchirurg die haar op onze spoedeisende hulp heeft onderzocht ziet geen ontsteking zoals een blindedarmontsteking. Maar ze is wel heel pijnlijk en daarom worden wij gevraagd om mee te kijken. Op de echo zien we twee normale eierstokken. Als Jasmijn 25 zou zijn, dan zouden we daardoor gerustgesteld zijn. Maar omdat de baarmoeder nog klein is liggen de eierstokken er wat verder vandaan. Daardoor kan op haar leeftijd de eierstok ook gaan draaien zonder dat er een cyste is. Bij de kijkoperatie blijkt de eierstok inderdaad gedraaid te zijn. Na het terugdraaien herstelt de bloedtoevoer snel. Voor Jasmijn zijn er gelukkig geen gevolgen voor de toekomst.

Met de voorbeelden van kleine en grote meiden met cystes zou ik makkelijk nog een column kunnen vullen. Hoe verder in de puberteit, hoe meer de mogelijke diagnoses lijken op die bij volwassenen. Maar bij jonge meiden kan er iets heel anders aan de hand zijn. Dus nee, kinderen zijn geen kleine grote mensen. Maar ze hebben wel voortplantingsorganen waar ze het de rest van hun leven mee moeten doen en waar we zuinig op moeten zijn.

Emmy (42) is kindergynaecoloog: 'Op veel van deze aandoeningen ligt nog een taboe'Lees ook