Uniek concept

Op de vrije school gaat het er net wat anders aan toe dan in het reguliere, openbare onderwijs. Kinderen krijgen naast rekenen en taal een groot aanbod aan praktische en creatieve vakken. Docenten op een vrije school staan vaak jaren voor dezelfde klas. En elke ochtend en middag geven leerlingen en leerkrachten elkaar een hand om een sterke band op te bouwen met elkaar. “Het is een uniek concept,” vindt Miryam Hupkes (48) uit Rotterdam, die haar vier kinderen naar de vrije school stuurde. “Er is niet alleen aandacht voor het denken van kinderen, maar ook voor het voelen en willen. Leren met hoofd, hart en handen noemen we dat op een vrije school.”

Rudolf Steiner

De visie van de vrije school is gebaseerd op het antroposofische gedachtegoed van Oostenrijkse filosoof Rudolf Steiner. Honderd jaar geleden werd de eerste vrije school door Steiner opgericht in het Duitse Stuttgart. In Nederland opende in 1923 de eerste vrije school in Den Haag. Vrije scholen vallen net als religieuze scholen binnen het bijzonder onderwijs. Inmiddels telt Nederland 83 vrije scholen voor basisonderwijs en 23 vrije scholen voor het voortgezet onderwijs.

Geen sekte

Geertje Hazewindus (54) uit Leiderdorp stuurde haar twee kinderen naar de vrije school in Leiden. “Ik wist er eerst helemaal niks van. En onbekend maakt onbemind. Maar het is geen sekte, zoals sommige mensen denken. Het is een heel normale school.” Geertje zag veel voordelen in de aanpak en vindt dat er een betere balans is in het lessenaanbod. “Veel met je handen bezig zijn, samen broodjes bakken. Je krijgt kennisvakken, maar leert ook creativiteit en samenwerken. Het gaat niet alleen maar om toetsen en hoge scores, je moet ook je persoonlijkheid ontwikkelen.”

Lees ook
Broodtrommel vol en op naar school: zo lunchen je kinderen lekker en gezond

Geitenwollensokken

De vrije school vindt dat onderwijs te eenzijdig gericht is op cognitieve prestaties van kinderen. “In Nederland hebben we een sterke prestatiecultuur, waarin scoren op toetsen het belangrijkste is. Maar een kind heeft meer kwaliteiten,” zegt Rob van der Heijden, rector van de Vrije School in Den Haag. Toch is ook de vrije school in de laatste decennia veranderd. Miryam heeft net als haar kinderen van haar peuter- tot pubertijd op een vrije school gezeten en had het erg naar haar zin. “Maar ik kreeg ook een beetje een allergie voor het hoge geitenwollensokken-gehalte,” zegt Miryam. “Maar het is niet meer zo zweverig als vroeger. Ze staan nu meer met beide benen op de grond.” 

Populariteit

Ook is de kwaliteit van het onderwijs sterk verbeterd. “Er was jaren geleden te weinig aandacht voor zaken als lezen en schrijven,” zegt Van der Meijden. In het verleden tikte de Onderwijsinspectie de scholen nog weleens op de vingers. “Maar nu zijn de resultaten voldoende tot goed.” Ook Miryam ziet dat het onderwijs veel beter geworden is vergeleken met haar schooltijd in de jaren zeventig en tachtig. “Ze moeten gewoon voldoen aan de kwaliteitseisen, alleen werken ze vanuit een andere visie,” zegt Miryam. “In mijn tijd vonden anderen het vaak nog een gekke school voor hippies. Nu kiezen meer mensen voor de vrije school.”

Lees ook
Onderzoeker: ‘Meisjes zijn meer schoolgericht, jongens gamen of ravotten liever’

Hoogopgeleide randstedelingen

En dat blijkt wel uit de cijfers, de vrije school is razend populair. De laatste vijf jaar steeg het aantal leerlingen met ruim 25 procent op de basisscholen, waardoor de teller nu op 17.000 leerlingen staat. Op middelbare vrije scholen gaat het om 11.000 scholieren. De scholen trekken vooral veel kinderen van witte, hoogopgeleide ouders uit de stad. Rector Van der Meijden ziet dat ook op zijn school in Den Haag. “In de Randstad is de vrije school veel populairder geworden. Hoogopgeleiden zijn zich ook meer bezig gaan houden met bijvoorbeeld de natuur en voedsel,” vertelt Van der Meijden. “Voor ons was biologisch eten in de jaren tachtig al heel normaal. Toen vond iedereen ons nog een beetje gek.” 

Seizoensfeesten

Ook Geertje ziet steeds meer ouders om haar heen met interesse in de vrije school. “Het is hip geworden. En ik denk dat het reguliere onderwijs steeds meer in beweging is om ook meer aandacht te geven aan bijvoorbeeld de natuur.” Volgens Miryam heeft de vrije school een visie die steeds meer ouders belangrijk vinden, zoals persoonsvorming van het kind en sociale ontwikkeling. “En ook duurzaamheid en verantwoordelijkheid nemen voor de wereld waarin je leeft,” zegt ze. De natuur krijgt de aandacht in het onderwijs. Zo worden op veel vrije scholen seizoensfeesten gevierd in de natuur om een nieuw jaargetijde in te luiden.

Lees ook
Lerarentekort is een ‘onderwijscrisis’ en kinderen zijn er de dupe van

Sterk individu

Voor scholieren kan de overgang van een vrije school naar een universiteit of hogeschool een flinke overgang zijn. Na de zomer startte de dochter van Geertje met een hbo-studie. “Ze kwam thuis en zei: als ik de klas binnenkom geef ik mijn docent geen hand meer. Dat was wel even wennen.” Volgens Geertje heeft de vrije school haar dochter veel waardevolle lessen geleerd. “Ze heeft geleerd om zelfstandig te denken en heeft zich tot een sterk individu ontwikkeld.”