Hoe is het met je huisje, je baantje, je bedrijfje? Sommige mensen gebruiken verkleinwoorden te pas en te onpas. Waar de een het heel onschuldig bedoelt, heeft de ander er wel degelijk een bedoeling mee. Waarom doen we het en wanneer kan het wel en wanneer niet?
We spreken met taalexpert Jolijn Mes: “Als ze zeggen ‘Mijn collegaatje’, dan hebben ze het bijna altijd over een vrouw.”
Jurist Charlotte schoot een dergelijke vraag zo in het verkeerde keelgat dat ze haar frustratie van zich af twitterde. Iemand vroeg haar: “Hoe is het met jouw bedrijfje?” Waarop zij reageerde: “Top, en hoe is het met jouw baantje.” Haar tweet leidde tot veel reacties.
Volgers reageerden met: “Ah ja, het ouderwetse ‘mannen werken, vrouwen hebben een baantje”. Of “De muzikantenvariant is: “Speel je ook in een bandje?” en “Wat leuk dat jij boekjes maakt.”
Veel mensen kunnen het gebruik van verkleinwoorden op deze manier niet erg waarderen. Een twitteraar vindt het denigrerend, een ander vindt het jammer dat mensen op die manier interesse tonen en een derde noemt het leedvermaak.
Met een verkleinwoord duid je volgens de taalexpert letterlijk de verkleinende trap aan van het originele woord. Stel, je wijst een taart aan, maar het oogt heel klein. Dan is het niet zo gek dat je naar deze taart als taartje verwijst.
Ook proberen we met een verkleinwoord iets wat niet goed voor je is af te zwakken, vertelt Mes. Bijvoorbeeld als we zeggen: “Ik ga even een sigaretje roken. Of laten we een wijntje doen.” Dan klinkt het toch net iets minder erg. Al wordt het glas wijn en de sigaret er qua omvang niet kleiner van, zelfs al zetten we er een -tje achter.
Of we gebruiken dit soort woorden om iets subtiel aan te duiden. Mes: “Als we bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik ga even een biertje doen.’ Dan gaan we meestal niet één biertje doen, maar een paar. Maar je bedoelt ook niet: ‘Ik ga zuipen’.”
Verkleinwoorden worden ook denigrerend gebruikt. “Als iemand het heeft over je bedrijfje of je boekje, dan kan het bijna niet anders dat diegene daarmee bedoelt: ‘Ik zie het niet voor vol aan’. Ik heb ook het idee dat het vaak tegen vrouwen gebruikt wordt. Als iemand het heeft over ‘mijn collegaatje’, dan refereren ze bijna altijd aan een vrouw. Want zou je ‘collegaatje’ zeggen over je mannelijke collega?”
Een verkleinwoord kan een combinatie van iets liefs en ‘kleinmakends’ zijn. Zoals ‘collegaatje’; dat wordt vaak positief gebruikt, maar tegelijkertijd voelt het ook alsof je niet serieus wordt genomen. “Dat spreekt elkaar tegen. Het is lief, maar het maakt iets ook kleiner. Het krijgt een onbedoelde bijwerking.”
“Het kan ook zijn dat als iemand tegen je zegt ‘wat een leuk huisje heb je’ of ‘wat een mooi boekje heb je gemaakt’, dat diegene niet weet wat er qua proces aan vooraf is gegaan. Ik denk ook dat de meeste mensen het gebruiken terwijl ze het niet eens doorhebben. Het hangt per woord heel erg af van de context en van de intonatie.”
Volgens Mes moeten we er goed over nadenken wanneer we dit soort woorden gebruiken en tegen wie. “Zeker als je het tegen een volwassene gebruikt, kan het kleinmaken een bijvangst zijn. Je moet de situatie goed inschatten, kun je je die bijwerking veroorloven? En zeg je het tegen een vriendin of in professionele context.” En gaat het toch mis, dan zeg je gewoon: ‘Foutje bedankt’.
“Hoe is het met jouw bedrijfje?”
“Top, en hoe is het met jouw baantje?”— Charlotte | jurist en ondernemer (@CharlottesLaw) January 26, 2022
Diederik Gommers in nieuws met 'peanuts'-uitspraak over corona: 'Totaal niet mijn intentie'
