Klinisch psycholoog en schrijver Leony Coppens schreef een boek over trauma’s en veerkracht bij kinderen. Want niet alleen professionele hulp kan het verschil maken, juist ook steun uit de omgeving.
Aan LINDA. vertelt Coppens over haar zojuist verschenen boek Iedereen kan het verschil maken.
Elk kind groeit anders op. Het liefst in een fijne, liefdevolle omgeving, maar helaas is dat niet voor alle kinderen weggelegd. Er zijn stressvolle omstandigheden of ingrijpende gebeurtenissen die een kind een trauma kunnen bezorgen.
Leony Coppens begon als traumabehandelaar met de focus op kinderen en hun gezinnen waar iets traumatisch was gebeurd. Ze behandelde voornamelijk het kind, maar realiseerde zich al snel dat de aandacht meer gericht moest zijn op hun directe omgeving. “Zij kunnen het verschil maken”, zegt Coppens.
Voor haar boek Iedereen kan het verschil maken interviewde Coppens twaalf volwassenen die als kind traumatische ervaringen zoals kindermishandeling, seksueel misbruik of oorlog hebben meegemaakt. “Ondanks de gebeurtenissen is het hen gelukt het leven weer op de rit te krijgen”, vertelt Coppens. “Voor sommigen was muziek of sport belangrijk, maar wat opviel was de cruciale rol van hulp van andere mensen bij het herstel.” En juist daar gaat het boek over: de bijdrage van andere mensen bij het herstel en de veerkracht van kinderen.
“Veerkracht is het vermogen om terug te veren na stressvolle of ingrijpende gebeurtenissen”, legt de psycholoog uit. “Het betekent dat je in staat bent door te gaan met je ontwikkeling, ook al verloopt die ontwikkeling mogelijk anders dan wanneer je deze gebeurtenissen niet had meegemaakt.”
Mensen ontwikkelen dan vaak vaardigheden om zich aan de situatie aan te kunnen passen. “Door bijvoorbeeld niet op anderen te vertrouwen of de kat uit de boom te kijken”, gaat ze verder. “Dat gedrag was waarschijnlijk heel veilig in de situatie waarin ze opgegroeiden, maar dit kan er ook voor zorgen dat het leven later moeilijker wordt.”
Dat zag Coppens in de praktijk vaak terugkomen. Ze werkte veel met kinderen uit pleeggezinnen, hierdoor ontdekte ze dat als pleegouders beter begrijpen wat het kind heeft meegemaakt en welke gevolgen dat heeft, de kinderen minder snel uit balans raken. “Pleegouders kunnen dan dagelijks handelingen verrichten die het kind helpen herstellen. Therapie, hoe waardevol ook, vindt vaak maar één keer per week plaats, wat de impact ervan beperkt. Opvoeders daarentegen kunnen dagelijks een verschil maken.”
Ook leerkrachten spelen een belangrijke rol. “Ondanks hun inzet, voelen docenten zich vaak machteloos en weten ze niet goed hoe ze het beste met deze kinderen kunnen werken.” Dit resulteert in stress voor zowel de leerkracht als het kind, die daarvoor vaak van school moet wisselen. En juist dat is volgens Coppens nadelig voor iedereen.
“Mensen denken al snel: ‘Ik weet niet hoe ik ermee moet omgaan. Misschien maak ik iets los, dus ik vraag of ik doe maar niks. Daar is de therapie voor.’ Maar als kinderen thuis geen steun ervaren en in hun nabije omgeving zoals op school ook niet, omdat mensen bang zijn het verkeerde te doen, worden kinderen juist erg aan hun lot overgelaten.”
En dat geldt niet alleen voor de leerkracht of (pleeg)ouder: iedereen kan het verschil maken. “Ook anderen in de omgeving van het kind spelen een belangrijke rol. Denk aan een buurvrouw, een oom of een sporttrainer, deze personen kunnen een cruciale rol vervullen in het leven van kinderen die opgroeien met een trauma.”
Het zit ‘m vaak in de kleine dingen: “Vraag een buurkind of die mee wil fietsen naar school. Of: ‘ik zie dat je heel handig bent en van fietsen houdt, zal ik je leren hoe je een fietsband plakt?’ Op deze manier kan een kind zich gezien en gehoord voelen. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn. Een klein gebaar kan het verschil maken, hierdoor zou het kunnen dat traumaklachten zich minder ontwikkelen.”
Deze betrokkenheid van de omgeving kan er volgens Coppens ook voor zorgen dat er minder snel diagnoses gesteld hoeven worden. “Soms zijn we te snel met het stellen van diagnoses. In andere gevallen verbaas ik me erover waarom een kind pas zo laat hulp krijgt.”
De belangrijkste boodschap van Coppens: “Ik heb geleerd dat de steun van de directe omgeving van een kind minstens zo belangrijk is als professionele hulp. Door deze omgeving te versterken, kunnen we kinderen beter helpen.”
Het boek Iedereen kan het verschil maken ligt momenteel in de boekwinkels.
Annemarie (47) verzwijgt traumatische jeugd niet langer voor haar 8 kinderen: 'Ik deed niks toen het mij overkwam'
