Vrijwillig uit het leven stappen: het gebeurt steeds vaker. Waar er in 2001 ruim 3.000 Nederlanders overleden aan euthanasie, is dat aantal in 2023 (de meest recente cijfers) verdrievoudigd naar ruim 9.000.
Toch wordt er nog lang niet genoeg gepraat over keuzes rondom de dood, vindt de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). Ze roept deze week daarom uit tot de Week van de Euthanasie.
Een waardig uiteinde, zeggen mensen vaak als ze aan euthanasie refereren. Dat kan longarts Sander de Hosson bevestigen. “Twee jaar geleden belde een huisarts mij”, herinnert hij zich een situatie. “Ze vertelde over een patiënt, een jonge vrouw nog. Die was net haar man en dochter verloren, had nu ook longkanker met uitzaaiingen. Ze had gezegd: ‘Wat er nu allemaal gaat komen aan behandelingen, dat hoef ik niet. Ik heb zo veel pijn, ik wil een euthanasietraject.’ Haar huisarts belde mij en zei: ‘Kom, we gaan het samen doen.'”
“Zij heeft het middel toegediend, ik stond ernaast. Wat ik daar zag vond ik echt heel mooi. Haar vrienden waren er allemaal bij, hebben haar echt gedragen. Het was natuurlijk een jonge vrouw, dus het was erg emotioneel, maar ik vond het hartverwarmend hoe de sfeer daar was. Ik had veel respect voor hoe haar vrienden haar opvingen, helemaal tot aan het einde. Ik ben heel blij dat ik daar bij was als haar behandelaar. Het was een mooi afscheid.”
Als medisch specialist is De Hosson vaak betrokken in het voortraject. Zelf heeft hij slechts drie keer euthanasie uitgevoerd, al een tijd geleden. Maar hij herinnert het zich nog goed. ‘Als ik longarts ben, spuit ik aan het einde van een nazomerse middag een euthanaticum in de arm van een man die ondragelijk lijdt’, schreef De Hosson eerder op LINDA.nl. ‘Hij overlijdt binnen nog geen minuut, terwijl hij mij in de ogen blijft kijken. Het is de eerste keer dat ik een euthanasie uitvoer, en ik sta te trillen op mijn benen. Buiten hoor ik de geluiden van een terras. Het is lekker weer. Ik heb met mijn vrienden afgesproken. In het komende uur moet ik schakelen van de dood naar het leven.’
Wie de dood ziet, ziet eigenlijk het leven pas, is De Hosson van mening. Toch weet hij ook dat veel mensen het gesprek daarover mijden. “Als mensen bijvoorbeeld longkanker hebben, denken ze het eerst aan chemotherapie, immuuntherapie of andere behandelingen. Het gesprek over de dood wordt vaak uitgesteld. Daardoor zijn ze soms te laat en komen ze in een situatie waarin euthanasie niet eens meer mogelijk is. Omdat het traject te lang duurt en iemand al stervende is, of omdat iemand bijvoorbeeld niet meer wilsbekwaam is. Dan zeggen ze ineens: ‘Geef mij maar een spuitje’, maar dan kan de procedure niet eens meer opgestart worden.”
Laura kreeg borstkanker en liet euthanasieverklaring opstellen: 'Ik wil nooit meer zo ziek zijn'
De duur van een euthanasietraject verschilt enorm, legt De Hosson uit. Wie z’n leven wil beëindigen vanwege ondraaglijk psychisch lijden moet vaak lang wachten; er worden dan eerst nog allerlei behandelingen uitgeprobeerd. “Bij lichamelijk lijden wordt de diagnose ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’ veel sneller gesteld. Maar de procedure neemt alsnog tijd in beslag, onder meer omdat de euthanasie een herhaaldelijk en daarmee weloverwogen verzoek moet zijn.”
Bespreek dus tijdig je wensen rond je levenseinde, pleit De Hosson. Ook als je geen euthanasie wilt, bijvoorbeeld vanwege je religie. “Er is altijd goede zorg in de stervensfase mogelijk”, weet de arts, die zich al twintig jaar inzet voor goede palliatieve zorg, zodat iedereen in Nederland ‘fatsoenlijke kan en mag sterven’. “We kunnen bijvoorbeeld goede symptoombestrijding aanbieden. Of we geven medicijnen die het bewustzijn verlagen (palliatieve sedatie), waardoor mensen kunnen sterven aan hun ziekte.”
Veel mensen vinden het moeilijk om over de dood te praten, weet De Hosson. “Maar ik gun iedereen een open gesprek. Het bespreken van wensen rondom het levenseinde is niet alleen belangrijk voor mensen die (psychisch) ziek zijn. Het is voor iedereen goed om het keukentafelgesprek erover te voeren, te weten wat de mogelijkheden zijn om zelf beslissingen te nemen.” Het gesprek aangaan kan bijvoorbeeld met behulp van het gratis kaartspel Kiezen & Delen van Palliatieve Zorg Nederland, tipt de arts.
Wie meer wil weten over keuzes rondom het levenseinde kan terecht bij het Expertisecentrum Euthanasie, bij Carend of bij de NVVE. Ook zijn er deze week verschillende evenementen. Zo is er een gratis digitale lezing, een verhalenavond, het Nationale Euthanasiecongres (samen met centrum voor palliatieve zorg Carend, specifiek voor professionals),een themabijeenkomst en een informatiemiddag (samen met Vrienden van Expertisecentrum Euthanasie).
Lathicia's moeder koos voor euthanasie: 'Tot de allerlaatste seconde hield ze me vast'
