In Duidelijke Taal gaat Loes Luca op bezoek bij Koos uit Schiedam. Hij is laaggeletterd doordat hij een moeilijke jeugd had, waarin naar school gaan geen prioriteit was.
Hij heeft veel moeten knokken in zijn leven. “Ik heb me vaak onbegrepen gevoeld, ja, zeker.”
“Een paar weken nadat ik Koos ontmoette, dacht ik: er zijn een heleboel dingen die ik vreemd vind aan jou”, vertelt echtgenote Edith over hoe ze erachter kwam dat haar man niet goed kon lezen en schrijven. “Ik ging daar vragen over stellen en dan kregen we meteen ruzie”, herinnert ze zich nog. Koos vult aan: “Ik ging in de verdediging en ik dacht bij mezelf: ja, dan val ik door de mand.” Voordat Edith erachter kwam, was alleen Koos’ moeder op de hoogte van zijn laaggeletterdheid.
In hun huwelijk heeft het wel voor spanningen gezorgd. “Ik ben aardig veel gevlucht. Als ik iets moest invullen, zei ze: wil je dat even invullen? En dan zei ik: nee, ik moet weg”, legt Koos uit. “Ik was het zat om constant het gevoel te hebben dat ik overal alleen voor stond.” Ze zette hem voor het blok: “Of naar school of weg.” “Ik zei altijd tegen hem: je bent niet dom, kijk naar wat je allemaal doet. En toch kon jij dat op de één of andere manier niet zelf accepteren”, vertelt Edith. Inmiddels voelt Koos zich gelukkig zelden meer dom, door scholing gaat het een stuk beter met lezen en schrijven.
Ria laat 'briljante' trucs zien om laaggeletterdheid te verbloemen in 'Leven zonder Letters'
Zijn progressie stagneert helaas als hij de diagnose longkanker krijgt. “Bij de chemo zaten ook medicijnen, dat was zo ingewikkeld. Toen werd dat uitgelegd en ik merkte dat ik alleen maar ‘ja’ had gezegd, maar ik snapte er helemaal niks van.” Om te begrijpen wat hij allemaal moet innemen en op welke tijden, schakelt hij de hulp van de artsen en zijn vrouw in, want zelf komt hij er niet uit. “Je bent zo zenuwachtig en zo angstig en dan denk je: het lijkt wel alsof ik weer laaggeletterd ben. Dat is een heel naar gevoel. Dan krijg je al die moeilijke woorden en zo.” Het is hem niet in de koude kleren gaan zitten: “Dat was heel vervelend en heel confronterend ook.”
Om de bijwerkingen van de chemo bij te houden, moet Koos in een app zijn klachten invoeren. Dat is een moeilijke opdracht, omdat hij moeite heeft met wat hij leest echt te begrijpen. “Ik geef het gewoon op, want ik kan het niet vinden”, concludeert hij gefrustreerd. “Ik heb hier geen zin in, want ik kom er gewoon niet uit.”
Edith helpt haar man als hij vastloopt, maar het frustreert haar dat veel zaken ontoegankelijk zijn voor mensen die laaggeletterd zijn. Koos is het daar mee eens: “Schrijven en lezen, dat zijn twee hele andere werelden. Praten en luisteren, ook moeilijke en lange woorden, dat gaat prima, dressoir bijvoorbeeld, maar hoe schrijf je het…” Hij vertelt Loes Luca over de keer dat hij een psychologische test moest invullen, maar zijn vrouw bij het nakijken moest ingrijpen. “Het is gewoon woordherkenning. Hij herkent het niet, dan gaat hij gokken, standaard, en dan negen van de tien keer gaat het mis”, verklaart Edith.
“Ik had een veel leukere baan gehad natuurlijk. Ik was niet zo arm geweest als nu”, antwoordt Koos als Loes hem vraagt wat er anders was geweest als hij niet laaggeletterd was. Ze vraagt hem ook of hij dan een gezin had willen stichten. “Ik zeg altijd: voor kinderen moet je wel kunnen zorgen. De schaamte is zo groot geweest voor het lezen en schrijven. Kinderen die vragen ook om voorgelezen te worden of dat jij ze helpt in plaats van hun moeder. Dat kun je van ver zien aankomen, dus dat wilde ik niet”, vertelt Koos eerlijk.
Hij houdt hoop voor de toekomst, al is hij ook realistisch dat zijn ziekte een dodelijke afloop kan hebben. “Ik zou het heel erg jammer vinden, maar het is wat het is. Dat dan weer wel, ik probeer er nuchter over te zijn. Als het zo is, dan kan ik maar één ding doen, en dat is het omarmen. Dat klinkt misschien eng en zwaar, maar dat is wel wat ik ga doen.”
Dit bericht op Instagram bekijken
Duidelijke Taal terugkijken? Dat kan hier.
Loes Luca: 'Ik sta vaker op begrafenissen dan bruiloften tegenwoordig'
