Geboortezorg

Een ‘baarzilla’ noemt journalist Roos Moggré zichzelf in haar LINDA-column. Bij haar laatste bevalling vraagt ze om een ruggenprik, maar de anesthesiologen zijn bezig met de overdracht. Die nacht schreeuwt ze tot haar keel schor is, maar er komt geen prik. “Wel kreeg ik er die nacht een trauma bij.” Pas bij het ochtendgloren krijgt ze de epiduraal. Moggré roept anesthesiologen op: “Houd op met dat middeleeuwse beleid en geef alle vrouwen op elk tijdstip een ruggenprik.”

Op social media reageren lezers massaal op de column en de mailbox van Moggré puilt uit. Emma Roofs wilde ook graag pijnstilling, maar kreeg deze niet: “Want 15:45 is geen handig tijdstip om hierom te vragen. Dan is de wisseling van de dienst.” Irma Pals: “Bij onze stilgeboren dochter Stella heb ik een ruggenprik gekregen. Maar hij was niet goed gezet. ’s Nachts om vijf uur toch de nachtzuster gebeld: ‘Tja, daar kan ik de anesthesist niet voor laten komen.'”

Boekje open

Ook anesthesioloog Xandra Schyns van het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht leest de column en besluit een boekje open te doen: “Zo hoort het niet, maar het is niet altijd vermijdbaar. Dit ligt niet alleen aan de anesthesiologen. Het geboortezorgsysteem moet op de schop.”

De gemiddelde zwangere weet namelijk niet wie de anesthesioloog is en wat zij of hij doet, staat in het laatste jaarverslag van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA). Laat staan dat zij goed op de hoogte zijn van alle mogelijkheden van pijnstilling. Hoe komt dit? Ruim elf jaar is Xandra Schyns als voortrekker van de sectie Obstetrische Anesthesie bezig het tij te keren, maar ze ondervindt tegenwerking. “Binnen de geboortezorg, maar ook soms van mijn eigen beroepsgroep.” Inmiddels noemt zij zichzelf een militante anesthesioloog.

Barenspijn

Vierentwintig jaar geleden wordt haar dochter Genia Felice bij 32 weken doodgeboren. De bevalling wordt ingeleid. “Waar ik bij mijn twee eerdere bevallingen de weeën prima kon opvangen, kreeg ik nu door de medicijnen een weeënstorm. Ik was blij met een epiduraal. Zwangeren weten vaak niet hoe heftig barenspijn, laat staan een opgewekte bevalling kan zijn. Dat is veel heviger. Iedere zwangere heeft recht op pijnbestrijding als zij daar behoefte aan heeft.”

Hier is de voorzitter van de NVA, Caroline van der Marel het mee eens. Twintig jaar geleden liep zij haar co-schappen: “Om tien voor vier ’s middags moest ik eens de anesthesioloog bellen voor een epiduraal, maar die zei: ‘Nee, na vier uur doen we dat niet meer.’ Inmiddels is pijnbestrijding 24 uur per dag beschikbaar. Maar eerlijk gezegd is deze nog altijd overdag gemakkelijker te realiseren.”

Hoewel er op papier in Nederlandse ziekenhuizen 24/7 pijnstilling beschikbaar zou zijn, is er ’s nachts en in de weekenden vaak maar één anesthesioloog beschikbaar. Deze is voor alle acute zorg op de OK en op de verloskamers verantwoordelijk.

‘Luxezorg’

Daarnaast krijgt Linda.nl signalen van zorgverleners dat anesthesiologen soms weigeren ’s nachts hun bed uit te komen voor barenspijn. “Hun vrouw deed het jaren geleden ook zonder.” Of “Artsen durven ‘s nachts de anesthesioloog niet te bellen, want ze krijgen de wind van voren.” En: “Sommigen noemen het luxezorg.” Van der Marel: “In vergelijking met vroeger is het een wereld van verschil, maar we zijn er inderdaad nog niet. De ene collega heeft meer affiniteit met verloskunde dan de andere, dat klopt.”

Uit cijfers over 2019 blijkt dat één op de vijf van alle bevallende vrouwen een epiduraal krijgt. Bij een eerste kind is dit zelfs twee op de vijf. Schyns: “Maar wij ontmoeten de patiënt vaak pas voor het eerst bij een spoedkeizersnee, of als er een epiduraal nodig is.” Veel zwangeren zien de ruggenprik als een noodgreep, voor als het bevallen zonder echt niet meer lukt. Vaak gaan ze er vanuit dat zij het niet nodig zullen hebben, of in elk geval willen ze het ’t liefst niet.

Ruggenprik

Dat negatieve beeld van de ruggenprik is onterecht, zegt Schyns. Deels komt die voort uit het feit dat niet de anesthesiologen zelf, maar een andere beroepsgroep de voorlichting doet: verloskundigen. Schyns: “Van oudsher zijn zij ook diegenen die zwangeren liever natuurlijk, zónder pijnbestrijding willen laten bevallen. De laatste jaren is dat weer enorm in opkomst. Dus of de voorlichting altijd even eerlijk gegeven wordt, vraag ik me af.”

Want van alle vrouwen die thuis aan hun eerste bevalling beginnen, blijkt in 2019 maar liefst 72 procent te worden doorverwezen naar de tweede lijn; de klinisch verloskundige of de gynaecoloog. Een van de belangrijkste redenen hiervoor is pijnbestrijding. Schyns: “Vertelt men ook eerlijk over deze hoge doorverwijspercentages? Als vrouwen dit weten, kiezen ze misschien eerder voor een ziekenhuisbevalling. Als er zovelen doorverwezen worden, dan is er blijkbaar een onrealistische verwachting over de verwachte pijn.”

Eigen bijdrage

Wat hierbij ook een belangrijke rol lijkt te spelen, is de eigen bijdrage. Een bevalling onder leiding van een verloskundige wordt geheel vergoed. Voor een ziekenhuisbevalling betaal je een eigen bijdrage van 369,40 euro. Word je daarentegen tijdens de bevalling doorgestuurd, dan betaal je die niet. Schyns-van den Berg: “Dit zorgt voor ongelijkheid. Vrouwen die het kunnen betalen, beginnen meteen in het ziekenhuis. Een onevenredig aantal begint vanwege het geld thuis. Zij komt pas als de pijn onhoudbaar is en verwacht dan à la minute een prik. Soms ben je al een spoedoperatie aan het doen als dat  verzoek binnenkomt. Dan kun je niet alles uit je handen laten vallen, helaas.”

Schyns vindt dat de politiek en zorgverzekeraars deze ongelijke toegang tot een ziekenhuisbevalling én goede pijnstilling moeten aanpakken: “De perverse financiële prikkel om thuis te bevallen moet uit het systeem.”

Calvinisme

Daarbij zegt Van der Marel dat er een boel valt te winnen qua voorlichting in calvinistisch Nederland. “In de Bijbel staat: baart uw kinderen met smart. In de jaren zeventig zei de paus al dat pijnbestrijding niet zondig is, maar in Nederland vinden we nog steeds dat pijn erbij hoort. Begrijp me niet verkeerd, niet iedereen hoeft van mij een ruggenprik, maar we kunnen winst boeken door eerlijke voorlichting te geven: wat houdt het in, wat kun je verwachten?”

Voorlichting

Van der Marel vindt dat zijzelf de voorlichtingen moeten gaan geven. Of alle anesthesiologen dit idee zullen omarmen, is de vraag. Van der Marel: “Er zijn collega’s die minder hebben met verloskunde, dat is waar. Maar deze voorlichtingen zijn eens per twee maanden en je kunt elkaar als collega’s afwisselen.”

Zij vindt het in elk geval belangrijk dat degene die de behandeling uitvoert ook degene is die de voorlichting geeft: “Ik licht ook niet voor over de complicaties van een operatie die ikzelf niet doe. Dat is niet mijn vakgebied. Wij kennen bij uitstek de voor- en nadelen in verschillende medische situaties.”

Van der Marel: “Een epiduraal is de gouden standaard qua pijnstilling wereldwijd. De kans op complicaties is klein. Niet nul, maar klein. Soms duurt de uitdrijvingsfase misschien iets langer, maar dat willen we graag van tevoren met zwangeren kunnen bespreken. Hier hebben wij echt een meerwaarde. Vrouwen moeten een goed geïnformeerde keuze kunnen maken.”

De beroepsorganisatie van de verloskundigen, KNOV laat in een reactie weten: “Wij volgen de medische richtlijnen en streven naar de beste zorg voor moeder en kind. Verloskundigen zijn goed geïnformeerd over de voor- en nadelen van epiduralen. Een tandarts zal ook niet de producent van vullingen nodig hebben om uit te leggen wat de voor- en nadelen van verschillende vullingen zijn, of de toelichting van een anesthesioloog nodig hebben bij gebruik van een verdoving.”

Vragen of opmerkingen? Mail naar zvezdana.vukojevic@linda.nl

Lees ook
Dossier pijnstilling, deel 2: Waarom het systeem in de geboortezorg op de schop moet