In de literatuur barst het van de vrouwen die zichzelf uithongeren, maar dikke mensen als hoofdpersoon zie je bijna niet. Eline van Wierens debuut Popcorn donut kaassoufflé zit vol warme, zachte lijven en een ander soort honger.
“Dikke mensen moeten van zichzelf houden, maar wel alleen met het doel dunner te worden.”
Op social media staat onder (bijna) iedere foto of video van een dik persoon een reeks aan negatieve, belerende reacties. Het maakt daarbij niet uit of diegene in de zon ligt, een boterham eet of met de hond door het park loopt. De wereld wil eigenlijk niet dat dikke mensen bestaan, zegt Eline van Wieren. “Je kunt haast niets zeggen, of zelfs alleen maar zichtbaar zijn, zonder dat je veroordeeld wordt voor het verheerlijken van obesitas.”
Van Wieren debuteerde begin dit jaar met Popcorn donut kaassoufflé, een verfrissende roman waarin een jonge, dikke vrouw op alle mogelijke manieren ruimte inneemt. Kato werkt in een bibliotheek, is dol op lezen en haar kat Frits. Ze heeft ook een onstilbare honger en zit vol woede. Daar wil ze vanaf, dus gaat ze in groepstherapie voor een eetbuienstoornis. Het gaat daar alleen wel vooral over eetschema’s en niet over wat eronder ligt. Als ze verliefd wordt op een therapiegenoot is dat heerlijk en ingewikkeld tegelijkertijd. Mag je wel verliefd worden als voor jezelf zorgen niet (altijd) lukt?
Hoe is deze roman voor jou begonnen?
“Voor mijn studie Creative Writing schreef ik als afstudeerwerk een novelle met een scène waarin mijn hoofdpersonage een eetbui had. Toen ik dat later teruglas, besefte ik dat ik dat nog nooit zo op papier had gezien en dat ik mezelf misschien beter had begrepen als ik tien jaar geleden iets soortgelijks had gelezen.
Het is een verhaal dat nog niet genoeg verteld is, maar ik dacht ook: ik ben al mijn hele leven dik. Ik wil een keer iets maken wat daar niét over gaat. Ik schrijf fictie maar als iets makkelijks te herleiden is naar wie je zelf bent, gebeurt dat ook. Zeker als je een vrouw bent. Ik ben toen eerst aan een ander manuscript begonnen, maar kwam uiteindelijk toch weer hierbij uit.”
Hoofdpersoon Kato gaat in groepstherapie voor een eetbuistoornis, waarbij de focus vooral ligt op een strak eetschema waar absoluut niet van afgeweken mag worden. Ze mag in plaats van een boterham bijvoorbeeld geen salade met hetzelfde aantal calorieën eten.
“Het idee is: je bent dik en je hebt ontregelde eetgewoontes, dus moeten we je terug naar de basis brengen. Pas als je dat kan, mag je andere dingen eten. En omdat je jezelf niet onder controle hebt, mag je geen enkel geluk meer uit eten halen. Terwijl ontregelde eetgewoontes vaak helemaal niets te maken hebben met het niet weten hoe eten werkt. Dikke mensen weten dat juist heel goed, omdat ze vaak al 101 dieetpogingen hebben gedaan. Ze weten precies hoeveel calorieën overal inzitten.
Wat ontbreekt, is het voelen waar je lijf behoefte aan heeft en hoe je je emoties moet reguleren. In mijn ervaring wordt er alleen niet op die manier naar eetproblemen gekeken.”
Heb je dit zelf ook meegemaakt?
“Ik heb een vergelijkbaar traject gedaan en dat heeft mij destijds weinig opgeleverd. Een paar jaar later ben ik weer in therapie gegaan, waarin het twee jaar nauwelijks over eten ging. Het ging over emotie regulatie, de overtuigingen die ik over mezelf en mijn lijf had. Daarna zijn de eetbuien weggebleven. Ik ben natuurlijk geen psycholoog, maar in mijn geval had het dus niet met het kennen van mijn eetgewoontes of discipline te maken maar met diepere, persoonlijke dingen. De eetbuien waren een strategie om daarmee om te kunnen gaan. Zolang de therapie bij eten bleef, veranderde voor mij niets en ik denk dat veel meer mensen die ervaring hebben.”
Schrijfster Dolly Alderton over vrouwenvriendschap: 'Dat zijn óók liefdesverhalen'
Kato herinnert zich dat ze naar de psycholoog ging en daar niet kon stoppen met huilen. De psycholoog concludeerde dat ze dan geen depressie kon hebben. Ze voldeed niet aan het juiste plaatje om geholpen te worden.
“Het is natuurlijk belachelijk dat dat zo werkt. Er wordt vanuit lijstjes en hokjes gedacht, terwijl de werkelijkheid vaak veel rommeliger is. Je hebt bijvoorbeeld ook atypische anorexia, want om de diagnose anorexia te krijgen moet je eerst ondergewicht hebben. Dat zegt natuurlijk heel veel over de manier waarop we naar lijven kijken, en hoe sterk we gefocust zijn op de buitenkant.”
Kato schat het zelf ook niet altijd goed in. Zo zet ze haar dunne collega die altijd salades eet weg als iemand die haar toch nooit zou kunnen begrijpen. Ook zij blijkt een ingewikkelde relatie met eten te hebben.
“Het is heel verleidelijk om van een dik personage een soort heilige te maken die alles goed doet en altijd liefdevol naar anderen is. De waarheid is dat als je altijd veel negatieve reacties van buitenaf krijgt, je dat vaak internaliseert in de gedachtes en oordelen die je over jezelf en anderen hebt. Mens zijn gaat nu eenmaal gepaard met het hebben van vooroordelen.”
Er zit een bepaalde tweedeling in Kato. Zelf denkt ze meestal niet negatief over haar eigen lijf, maar wanneer ze haar geliefde Toby van een afstand ziet vindt ze het moeilijker om hem aantrekkelijk te vinden. Ze kijkt dan toch weer door de ogen van de buitenwereld.
“Je kunt je gedachten natuurlijk wel trainen en er bewust voor kiezen om tegen jezelf te zeggen: ‘Ik ben goed zoals ik ben.’ Tegelijkertijd besta je uit meerdere lagen en zelfacceptatie dus ook. Als ze toegeeft dat ze van Toby houdt, moet ze ook toegeven dat ze zelf goed genoeg is. Dat ze het waard is om van gehouden te worden, dat ze ruimte mag innemen, gelukkig mag zijn en een vol leven mag leiden. Dat is eng, ingewikkeld en heel kwetsbaar.”
Toen ik het las, dacht ik: het is bizar dat het ergens nog zo’n radicale gedachte is dat je als dik persoon blij met jezelf en gelukkig mag zijn. “Vrouwen wordt al vanaf jonge leeftijd wijs gemaakt dat je pas goed genoeg bent als je een bepaalde maat en een bepaald lijf hebt. Opgroeien met die dieetcultuur maakt het moeilijk om te leren voelen dat je óók compleet en goed bent als je een paar – of heel veel – kilo’s meer bent dan de norm. Dat kost veel tijd en energie, en voelt iedere dag weer anders.”
Je beschrijft hoe Sally Rooney (de auteur van Normale mensen, red.) haar vrouwelijke personages altijd nadrukkelijk als mager beschrijft. Kato irriteert zich aan altijd maar weer die ‘hongerige meisjes’ in de literatuur.
“Vrouwelijke hoofdpersonages nemen vaak zo min mogelijk ruimte in. Ze maken zichzelf zo klein mogelijk, zijn depressief of ongelukkig en durven geen grote gevoelens te hebben of uitbundig te zijn. Het idee dat vrouwen zo moeten zijn, wordt gevoed door overal dat soort personages op te voeren.
We voelen ons ook tot hen aangetrokken, of we herkennen ons erin, want iedereen leest Rooney. Maar honger kan twee kanten op. Je kunt jezelf uithongeren, maar je kunt jezelf ook zo vol mogelijk willen stoppen. Ook dat is een logische reactie op honger, maar die zie je eigenlijk nooit terug.”
Malou Holshuijsen over alleen zijn: 'Ik vind het fijn om tegen eenzaamheid aan te schuren'
Bij Rooney kun je heel duidelijk merken wanneer ze zelf even binnenkomt om een statement te maken, meestal tegen het kapitalisme. Bij jou ook.
“Wat grappig dat je dat zegt. Ik denk dat we beiden wel een agenda hebben.”
Ik had dat gevoel ook wanneer Kato het over Gilmore Girls heeft, waarin Lorelai en Rory zich constant volstouwen met fast food, maar niemand dat erg vindt omdat ze dun zijn. Daar heb jij je aan geërgerd.
“Ik had de serie al drie keer van begin tot eind gekeken en er énorm van genoten voordat ik die openbaring had, van: eigenlijk is het belachelijk dat we dit bij deze vrouwen toestaan en bij anderen niet. Tegelijkertijd zit er ook genoeg in Gilmore Girls wat ontzettend fijn is. Als dik mens heb je de luxe niet om series af te schrijven omdat er problematische relaties met eten of lichamen in zitten, want dan blijft er niet zoveel over om te kijken.”
Als Kato en Toby voor het eerst samen in bed liggen, schrijf je: ‘Hun warme buiken tegen elkaar. Ze zijn zoveel lichaam samen.’ De scène is warm, zacht en sexy. Ik realiseerde me daardoor pas echt dat ik wellicht nooit op die manier dikke lichamen beschreven heb zien worden.
“Los van mijn eigen relatie, die heel prettig is, heb ik er zelf ook maar weinig voorbeelden van gezien. Ik wilde graag laten zien dat seksualiteit en jezelf aangetrokken voelen tot iemand veel vormen en maten heeft. Je mag liefdevol naar een dik lijf kijken.
Het grootste compliment dat ik heb gekregen, is dat mensen door dit boek anders naar dikke mensen kijken. Natuurlijk kun je niet van de ene op de andere dag iemands gedachten compleet veranderen. Maar ik hoop dat mensen zachter naar hun eigen lijf en dat van anderen gaan kijken en meer ruimte maken voor wat onconventioneel mooi en sexy is.”
Wat irriteert je aan de manier waarop dikke personages nu nog vaak worden neergezet?
“Sowieso zijn er heel weinig dikke hoofdpersonages. Ze zijn nooit sexy, hebben geen hete seks en raken nooit verwikkeld in meeslepende liefde. Ze hebben geen grootse carrières. Het is altijd de lieve, vriendelijke vriendin bij wie je kunt schuilen en die troost biedt als het in je liefdesleven misgaat. De lijven zijn groot maar de levens zijn klein, en dat is nog in het beste geval.
In het slechtste geval krijg je The Whale (een film uit 2023 over een online docent met morbide obesitas die zich volledig van de wereld heeft afgesloten, red.), wat gewoon trauma porno is. Toen ik dit boek aan het schrijven was en tegen mensen zei dat er bijna geen dikke hoofdpersonages zijn, kreeg ik meermaals te horen: ‘Maar je hebt toch The Whale?’ Dat is helemaal geen goede representatie van dik zijn. Voor sommige dikke mensen ziet het leven er misschien zo uit, maar voor de meesten zeker niet. The Whale is duidelijk gemaakt door een dun persoon die het allemaal heel zielig vindt.”
Kato twijfelt soms of ze wel wil afvallen. Ze zegt: ‘Wat moet ik zonder mijn beschermlaag?’ Waar kan een zachter lijf je tegen beschermen?
“Wat Kato en ik gemeen hebben, is dat we gevoelig zijn. Dingen komen hard binnen en kunnen ons zomaar omver blazen en wiebelig doen staan. Een stevig lijf hebben, helpt. Je hebt letterlijk een extra laag onder je huid voordat je bij de kern komt. Dat kan veel veiligheid bieden. Ik denk dat ik daar best eerlijk over mag zijn en dat ik dat gevoel mag omarmen en accepteren, in plaats van dat ik het als iets lelijks of verkeerds zie. Ook als je liefde hebt voor je lijf, kun je werken aan een gezonde relatie met eten.”
Open relaties zijn net zo ingewikkeld als monogamie, laat Philip Huff zien: 'Aan pijn ontkom je niet'
Toby zegt op een gegeven moment: ‘Het gaat er niet om of wij vriendelijk voor onszelf zijn, het gaat erom dat de rest van de focking wereld niet vriendelijk voor ons is.’ Wat vraagt de wereld van dikke mensen?
“De wereld wil eigenlijk niet dat dikke mensen bestaan. De wens is: maak jezelf zo klein mogelijk, wees onzichtbaar. Zorg dat je zo snel mogelijk van dat overgewicht afkomt, want we willen niet naar jou kijken. Je bent te veel, je vraagt te veel. Dat is natuurlijk een hele schadelijke boodschap om constant mee te krijgen.
Je hebt zelfliefde nodig om een goede relatie met eten te kunnen hebben – of je nu afvalt of niet. Dus ergens klopt het ook wel als mensen zeggen: ‘Wees liever voor jezelf.’ Alleen is dat wel te simplistisch. Dikke mensen moeten van zichzelf houden, maar wel alleen met het doel uiteindelijk dunner te worden. Terwijl het houden van jezelf onvoorwaardelijk zou moeten zijn. Ook als dit het lijf is dat je voor de rest van je leven hebt. ”
‘Popcorn donut kaassoufflé’ van Eline van Wieren is nu verkrijgbaar.
Je kunt ook te veel vrienden hebben, ontdekte Elizabeth Day: 'Ik was verslaafd'
