Nu had ik gehoopt dat we na het Covid-verhaal klaar waren met complotgelul en bizarre leugens, maar het geloof in complete onzin viert juist hoogtijdagen. Nu Elon Musk – groot voorstander van het vrije woord – Twitter eindelijk heeft gekocht en zelf ook wel eens een complotje hier en daar helpt verspreiden, verlaten mensen het medium als ratten op een zinkend schip. Zonde, als je het mij vraagt.
We moeten juist in contact en in gesprek blijven met elkaar. Of we in andermans theorieën en ideologieën geloven of niet.
In een stuk voor journalistiek platform Quillette betoogt Michael Shermer, oprichter van The Sceptics Society en het bijbehorende blad Sceptic onder andere dat het niet moeilijk is om in een complot te geloven. Sommige blijken tenslotte gewoon waar. Goed, tot op heden zijn politici geen lizzard aliens from outer space gebleken. Wel zijn wat andere politieke complotten bij nader inzien daadwerkelijke schandalen gebleken.
Het ene broodje-aap-verhaal klinkt vergezocht, een ander best plausibel: met de juiste elementen is er altijd wel een goeie gek te vinden die de zelfverzonnen theorie gelooft.
Dat komt niet omdat we dom zijn, het is een evolutionaire overlevingsstrategie, lees ik in Shermers uitleg. Toen onze hersenen werden gevormd in het stenen tijdperk was het geloven in complotjes heel handig. Achterdocht en paranoia ten opzichte van een naburige stam waren tenslotte veiliger dan je goedgelovig en vol van vertrouwen opstellen. Anders zou men voor je het wist de kaas van je brood eten, of erger nog, je werd een koppie kleiner gemaakt.
Zelf heb ik ook wel eens een twijfeltje gevoeld na het zien van een obscure Youtube-docu over 9/11. Zou het dan tóch het werk zijn van de overheid? Deze achterdocht, gevoed door slim gebrachte maar niet bewezen argumenten, verdween ook weer zo snel als dat het kwam. Ik ga namelijk uit van feitelijk bewijs. Is dat er niet, dan acht ik het ook niet als de waarheid.
Shermer deed ook onderzoek naar de geloofwaardigheid van complotten. Maar liefst 28 procent van de door hem ondervraagde respondenten achtte het plausibel dat er gesjoemeld was met de Amerikaanse verkiezingen in 2020. We vergeten echter vaak iets belangrijks. Wanneer er zo veel mensen met een complot gemoeid zijn, zijn er altijd een paar die óf de boel verkloten óf uit de school klappen. Dan hoor je niet enkel wilde vermoedens via een krakkemikkig onderzoeksplatform of Tante Ria op Facebook. Bovendien, overheden stuntelen met de kleinste dingen. Gigantische operaties om de boel te saboteren vlekkeloos laten verlopen? Welnee.
Geloven in een kwaadaardig complot verbindt, helemaal in een tijd waarin we steeds verder uit elkaar staan. Maar vraag jezelf eens af of je je niet in een bubbel begeeft. Eentje waar iedereen voor elkaar applaudisseert en enkel fabels voor zoete koek neemt. Blijf dus lekker op Twitter, ga in discussie met elkaar en presenteer echt feitelijke argumenten.
In een zoektocht naar de waarheid moeten we tenslotte altijd blijven openstaan voor andermans mening en gedachten. Ook wanneer deze niet met de onze stroken.
'Na een warm gevoel kwam ik terug van Planet Zorpie'
