Een op de drie volwassen Nederlanders zorgt voor een naaste, maar vaak beseffen ze niet dat ze mantelzorger zijn. Ervaringsdeskundige en journalist Tijn Elferink schreef daarom een handboek vol praktische tips.
Tip één: realiseer je zo snel mogelijk dat je mantelzorger bent.
Donderdag is het de Dag van de Mantelzorg, en niet geheel toevallig is Fijn dat je er bent deze week uitgekomen. Zelf komt Elferink ‘niet bepaald uit een gezond nest’, schrijft hij in het boek. Zijn vader is overleden aan de gevolgen van multiple sclerose (MS) en zijn moeder is – in zijn woorden – ‘op weg de bingokaart met chronische ziekten vol te krijgen’. Ze heeft onder andere diabetes, crohn en een vorm van ontstekingsreuma. Toch besefte ook Elferink pas laat dat hij mantelzorger is. “Voor mij was zorgen heel gewoon, ik dacht er niet bij na.”
Hij merkt dat hij daar niet alleen in is. “Een vriend vertelde me wat hij allemaal voor zijn vader met dementie doet. Ik zei: ‘Je bent dus mantelzorger’. Hij keek me toen echt zo aan van, wat zeg je nu? We denken bij mantelzorg nog te vaak alleen aan oude mensen die voor veel oudere mensen zorgen. Maar er zijn ook heel veel jonge mensen die voor hun ouders óf voor hun partner, de buurvrouw, vrienden of hun kind zorgen.”
Overbelasting ligt op de loer bij mensen die werk, gezinsleven én zorg voor een naaste combineren. Juist daarom is het volgens Elferink belangrijk om te beseffen dat je mantelzorger bent. “Vaak hebben deze mensen een enorm verantwoordelijkheidsgevoel. Als jij niet zorgt voor de ander, wie doet het dan? Maar dat betekent ook dat je snel je eigen grenzen voorbij gaat. Als je beseft dat je mantelzorger bent, kun je dat beter in de gaten houden.”
Tijn Elferink, door Raymond van Olphen. Tekst gaat onder de foto verder.
![Tijn Elferink - foto Raymond van Olphen[43] mantelzorger](https://www.linda.nl/lindanl-assets/uploads/2022/11/09150647/Tijn-Elferink-foto-Raymond-van-Olphen43-mantelzorger-600x800.jpg)
Met zijn handboek wil Elferink alle (potentiële) mantelzorgers praktische handvatten bieden. “De vraag is inmiddels niet meer óf je mantelzorger wordt, maar wanneer en hoe vaak?” Bereid je daarom op dat idee voor, raadt hij aan. “Vraag je af of je eigenlijk wel wilt mantelzorgen. De cijfers hierover zijn heel tegenstrijdig: een op de vijf zit er niet op te wachten, maar zeventig procent zegt ook dat je niet kunt weigeren als je naasten je nodig hebben.”
Toch zijn situaties denkbaar waarin je beter ‘nee’ kunt zeggen, vindt Elferink. “Als je ouders bijvoorbeeld in Maastricht wonen en jij in Groningen, maar niemand wil verhuizen. Als het antwoord op de beginvraag dan is: ‘Ik wil het niet’, kun je alternatieven bespreekbaar maken. Willen je ouders misschien tóch verhuizen, of zijn er mensen in de buurt die wel kunnen en willen?”
Een zorgnetwerk opbouwen is volgens Elferink sowieso een goed idee. Ook voor mantelzorgers die in een spagaat zitten. “Vraag om je heen of mensen willen helpen, en maak het heel concreet. In het boek is er bijvoorbeeld iemand die een briefje in de supermarkt ophangt of iemand één keer per week op donderdagavond met haar vader wil biljarten.”
Mirjam was mantelzorger voor haar twee zoons: 'Ik trok aan de bel: dit ga ik niet redden'
Een op de vier combineert mantelzorg met een betaalde baan. Toch deelt slechts een derde dat met de baas, vertelt Elferink. “Mensen denken dat het dan wat minder opvalt dat je wat eerder komt en weggaat. Maar een deel van de oplossing is juist om het te vertellen. Dan hoef je zelf niet alle ballen in de lucht te houden maar kunnen anderen je helpen. Je werkgever kan bijvoorbeeld met je meedenken door je een uurtje later te laten beginnen.”
Hoewel je het zelf bespreekbaar moet maken, ziet Elferink ook ‘een enorme taak’ voor de werkgever. “Bij kleine bedrijven zijn de lijntjes vaak al wat korter en weet je al wat meer over elkaars privéleven. Bij grote bedrijven is het belangrijk dat er een algemeen beleid komt voor de mantelzorger. Als je flexibel bent, krijg je daar meestal een betrokken werknemer voor terug.”
Elferink spreekt van een mantelzorg-paradox. “Enerzijds vindt het kabinet dat we voltijd moeten werken – logisch, vanwege de krapte op de arbeidsmarkt. Anderzijds zegt het kabinet dat de hulp van mantelzorgers nodig is om de ouderenzorg betaalbaar en toegankelijk te houden. Maar dat kan niet allebei. Geef de mantelzorger nou wat meer ruimte. Den Haag, pak nou eens door met mantelzorgverlof en zet de zorg voor een naaste gelijk aan de zorg voor een kind.”
Kayleigh (26) is mantelzorger voor haar broertje: 'Het is dankbaar maar óók intens'
Het is niet leuk om over na te denken, maar zelf heb je waarschijnlijk ooit ook mantelzorg nodig. Denk eens na over wie je zou kunnen helpen, raadt Elferink aan. “Mensen met kinderen denken meestal meteen aan hen, maar ga daar met elkaar het gesprek over aan. Wat willen zij, en wat zou je zelf willen? Als je sociale netwerk groter is, heb je meer mensen om je heen die je zouden kunnen helpen als het nodig is. Misschien heb je wel geen kinderen, en het kunnen ook je buurvrouw, collega of vrienden zijn.”
‘Fijn dat je er bent. Handboek voor de moderne mantelzorger’ is nu verkrijgbaar.
Tips voor mantelzorgers: wanneer ben je het en waar heb je recht op?
