Het recht om over je eigen baarmoeder te beslissen lijkt steeds meer op de tocht te staan. Schrijfster Stella Bergsma (52) maakt zich grote zorgen.
Ik ben een moordenaar. Een kindermoordenaar welteverstaan. Tenminste, als ik @rev54 moet geloven. Volgens dit Twitter-anoniempje heb ik uit egoïsme en desinteresse mijn eigen kind vermoord.
‘Kijk morgen maar eens in de spiegel, dan zul je zien wat je hebt weggehaald’, schrijft hij. Ook @Jack2000 (waarom hebben haters toch altijd namen met cijfers?) doet een duit in het zakje. Zijn mening: het is een geluk voor mijn ongeboren kind dat het mij nooit als moeder heeft gehad. Op zijn profielfoto ziet hij er jong uit. Alsof hij mijn zoon had kunnen zijn. ‘Sommige vrouwen verdienen het moederschap niet’, twittert hij.
Tranen springen in mijn ogen. Ik ben een sukkel. Wat doe ik mezelf aan door op internet te vertellen over mijn abortus? Ik wilde dapper zijn, het onderwerp uit de taboesfeer halen waar het tegenwoordig weer steeds meer in lijkt te belanden. Het persoonlijker, echter en vooral weer bespreekbaar maken. Vrouwen helpen om hun in schaamte gedoopte ervaringen onder ogen te zien en misschien zelfs te delen.
Dat is belangrijk om de menselijke maat niet uit het oog te verliezen. Want eens in de zoveel tijd laait de discussie over dit mensenrecht weer op. En ze lijkt ook steeds meer te verharden. Het gesprek over abortus is compleet gepolitiseerd en gepolariseerd, zoals dat tegenwoordig met alle moeilijke onderwerpen gebeurt. En dit ís een moeilijk onderwerp. Een zaak van leven of dood.
In de Verenigde Staten is onlangs het grondwettelijk recht op abortus komen te vervallen met het ongedaan maken van de uitspraak in de rechtszaak Roe v. Wade uit 1973, die het nationaal recht van vrouwen op abortus beschermde. Er wordt in de VS nu weer per staat bepaald of een zwangerschap afgebroken mag worden of niet, en in veel staten zal abortus – en ook het meewerken aan een abortus – weer net zo illegaal worden als vóór 1973.
Ik ben daar enorm van geschrokken. Zo zie je maar dat je altijd alert moet blijven op vanzelfsprekend lijkende verworvenheden: er hoeft maar iets te gebeuren en opeens zijn ze niet vanzelfsprekend meer. Om die reden – en ook in het licht van de extreem aangescherpte abortusregels in Polen, de oprukkende rechts-conservatieve bewegingen in heel Europa en zelfs in ons eigen land – leek het me goed om mijn persoonlijke ervaring openbaar te maken. Omdat de praktijk toch altijd net anders is dan de theorie.
Anouk over ouders in 'Dream School': 'Ze lieten me verplicht abortus plegen'
Ik hoopte met mijn tweets over abortus een soort #abortmetoo te ontketenen, een stroom aan verhalen die duidelijk zouden maken hoe prominent en essentieel dit onderwerp is in het leven van iedereen met een baarmoeder. Hoe we hiermee bijna allemaal wel direct of indirect te maken hebben gehad. Hoe we weleens bang zijn geweest zwanger te zijn als we niet op tijd ongesteld werden. Al hadden we een condoom gebruikt, je weet maar nooit. Hoe we machteloos in onze buik hebben gestompt. Of hoe we daadwerkelijk een abortus hebben gehad of iemand kennen die er een heeft gehad.
Ik kan zo drie vriendinnen opnoemen. Eentje die achteraf niet zwanger bleek, eentje die het nooit aan haar vriend heeft verteld en een die me vertelde dat ze in een soort therapeutisch ritueel diepe rouw om haar ongeboren kind voelde. Die verhalen bespreek je onderling, je hoort ze zelden in het openbaar.
“We zijn verdrietig en we zwijgen”, zei de rouwende vriendin tegen me. Natuurlijk gaat de hele kwestie ook mannen aan. Dat snap ik best. Hoewel ik het, als ik bijvoorbeeld aan de berichten van @Rev54 en @Jack2000 denk, soms moeilijk vind om de empathie op te brengen die nodig is om ze bij het gesprek te betrekken.
Sowieso ervaar ik discussiëren met heren op internet over je baarmoeder als iets dat je in de hel vast tot in het einde der tijden moet doen. Duizend keer erger dan eeuwig branden. Dat komt niet omdat ik vind dat ze geen mening mogen hebben over de kwestie, maar vooral omdat sommigen zo ontzettend weinig bescheiden zijn over iets dat ze nooit aan den lijve zullen ondervinden.
Het blijft voor mannen toch altijd meer ideologie dan ervaring. Daar komt nog eens bij dat ze vaak geneigd zijn het probleem bij vrouwen te leggen, terwijl ze in honderd procent van de gevallen verantwoordelijk zijn voor de zwangerschap. Denk daar maar eens over na.
Een vrouw is hooguit twee keer per maand vruchtbaar, maar een man kan iedere dag van de week iemand zwanger maken, iedere minuut van de dag zelfs, als hij zou willen. Mannen kunnen dit de rest van hun leven volhouden, terwijl het bij vrouwen zo rond hun vijftigste wel zo’n beetje ophoudt. Mannen zijn statistisch gezien dus de oorzaak van veel meer ongeboren levens.
We kunnen dus wel doen alsof abortus een vrouwenzaak is, maar er is geen enkele zwangerschap mogelijk zonder dat er een vent in een vagina klaarkomt, of in ieder geval zijn sperma in een vagina belandt. Mannen dragen daarmee zo veel van de verantwoordelijkheid en zo weinig van de lasten, dat ik weleens heb geopperd om een ejaculatietaks in te voeren. Iedere keer als een kerel dan klaarkomt in een kut, moet hij betalen. Dat zou volgens mij het hele gesprek veranderen. Vaak gaan mensen namelijk pas echt goed nadenken over iets als het voor henzelf ook negatieve consequenties heeft. Kwaktaks zou het in de volksmond heten.
Het is natuurlijk schertsend bedoeld, maar het werkt op mijn zenuwen als mannen in deze moeilijke kwestie zonder enige gêne de beschuldigende boventoon toeteren. Om dit probleem goed aan te kunnen pakken, moeten we naar een conversatie in plaats van een conflict. Er zou minder geoordeeld en meer geluisterd moeten worden.
Mannen bij dat gesprek betrekken is heel belangrijk, maar een beetje nederigheid moeten de heren dan wel leren. En begrip ook, voor hoe heftig het is voor die helft van de bevolking die wél alle lasten draagt. Compassie voor de soms loodzware ervaringen en keuzes, respect en nog een toefje tederheid toe. Dan zat deze moordenaar nu misschien niet te janken achter haar computer.
Lize Korpershoek schrijft openhartige column over haar abortus: 'Sorry, ik ben nog niet klaar voor jou'
Kindermoordenaar, het moederschap niet waard: het is nogal wat om tegen iemand te zeggen. Niet gek dat veel vrouwen de verhalen die ik zou willen horen liever voor zich houden. En het gaat om veel vrouwen: volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft mondiaal één op de vier vrouwen een abortus gehad. We zijn verdrietig en we zwijgen. Moord is ook nogal wat om op je geweten te hebben. Maar als het zo moet zijn, dan zal ik de titel moordenaar wel dragen.
Het gaat mijn mening niet veranderen. Ik ben vóór abortus. Voor het recht op zelfbeschikking en lichamelijke autonomie van ieder mens. En ik begrijp ook dat daar grenzen aan zitten. Bijvoorbeeld wat betreft het aantal weken. Bij 24 weken is het afbreken van de zwangerschap natuurlijk behoorlijk ingrijpend. Gelukkig komt dit in de praktijk nauwelijks en vrijwel alleen in noodgevallen voor.
Sowieso vinden de meeste abortussen plaats in de eerste acht weken van de zwangerschap. In Nederland geldt dit zelfs voor ruim de helft. Als er meer geluisterd zou worden, zouden meer mensen dit soort feiten horen, in plaats van de fantasieverhalen die anti-abortus-activisten verspreiden over bijna voldragen baby’s die feestelijk worden geaborteerd.
Ikzelf was ook vroeg. Zo vroeg zelfs dat ik moest wachten. Er zat bij vier weken zwangerschap nog niet genoeg om weg te halen. Het was maar een stipje op de echo, volgens de dokter. Toch merkte ik wel iets. Ik voelde me anders. Een beetje verliefd, leek het wel.
Vermoedelijk waren dat de hormonen, maar het leek heel wezenlijk. Dat is een ander organisme in je dragen natuurlijk ook. Voor het eerst besefte ik hoe gewichtig dat eigenlijk was. Ik voelde me blij en tegelijk ook in de war over de consequenties. Ik was in dubio.
Veel mensen worden op deze manier verscheurd wanneer het gaat over abortus. En dat is hartstikke logisch. Het idee om groeiend leven af te breken, is moeilijk te verteren. Vooral als je gelovig bent is het lastig, omdat zoiets eigenlijk alleen in het takenpakket van de Heer zit.
Er zal altijd ethische discussie bestaan rondom abortus, net als over bijvoorbeeld euthanasie. Maar dat neemt niet weg dat we praktisch moeten zijn. We kunnen niet alleen dromen over een wereld waarin alle kinderen gewenst zijn en goed verzorgd worden. We zullen ook de realiteit onder ogen moeten zien.
Niet iedereen gelooft in God, heeft dezelfde waarden en kijkt hetzelfde aan tegen leven en dood. Wel kan iedereen met een baarmoeder zwanger worden en besluiten dat niet te willen. Je kunt de lichamelijke autonomie van een mens niet dusdanig aantasten dat je diegene dwingt die zwangerschap te voldragen. Dat is onbeschaafd, om niet te zeggen barbaars. Een kennis die onlangs moeder werd, vertelde dat ze juist door die ervaring veel helderder zag hoe noodzakelijk abortus is. Een kind op de wereld zetten en opvoeden is zo ongelooflijk ingrijpend, dat je iemand die er niet klaar voor is dat nooit aan mag doen.
Lichamelijk gezien zijn zo’n zwangerschap en bijbehorende bevalling een marteling. Als mensen al tegen vaccinatie zijn, zullen ze het helemaal onbestaanbaar moeten vinden dat iemand gedwongen wordt een kind in haar baarmoeder te voldragen. Ook geestelijk kun je zo’n offer niet van iemand vragen.
En dan zijn er natuurlijk de praktische en financiële gevolgen. Je leven verandert volledig door het krijgen van een kind. Die impact is te groot om voor een ander te bepalen. Je kind afstaan voor adoptie is ook een te vergaande keuze om door iemand anders dan de zwangere zelf te worden gemaakt.
Maar welke reden iemand ook heeft voor een zwangerschap, of juist het afbreken ervan: het zal beide blijven gebeuren. Het is dus niet relevant of de motieven in onze ogen legitiem zijn, ze zullen er zijn en er zullen dus ook altijd abortussen zijn. Zelfs als je ze verbiedt.
Uit een rapport van het Amerikaanse Guttmacher Institute blijkt dat er grofweg evenveel abortussen plaatsvinden in landen waar strenge restricties gelden, als in landen met een vrijer abortusbeleid. Beperkingen helpen dus niet om abortussen terug te dringen. Wat beperkingen wél doen: het risico voor vrouwen groter maken.
In vrijere landen is maar 1 procent van de abortussen onveilig, terwijl dat percentage stijgt tot 31 in landen waar de ingreep verboden is. Onveilige abortussen kunnen leiden tot complicaties als bloedingen, infecties en in sommige gevallen de dood. Dat wil dus zeggen dat de restricties op abortus leiden tot meer sterfgevallen. Je verliest nu niet alleen het ongeboren kind, maar ook de moeder. Ongetwijfeld zijn deze onnodige doden niet de bedoeling van de mensen die juist het leven willen beschermen, maar ze zijn wel het resultaat.
Zoals ik al zei: bij moeilijke kwesties waarover mensen het waarschijnlijk nooit eens zullen worden, is het verstandig om naar de praktijk te kijken. En de praktijk is dat er meer doden zullen vallen als je zwangeren de toegang tot goede medische zorg ontzegt. Een veel betere manier om het aantal abortussen terug te brengen, is juist het omgekeerde: zorgen voor adequate medische zorg, goede informatie en efficiënte voorbehoedsmiddelen. Zoals altijd is de oplossing voor een probleem niet om het toe te dekken, maar juist om het onder ogen te zien en te bespreken.
Ik besprak mijn zwangerschap destijds uitvoerig. Met mijn moeder, die ooit zelf een abortus had gehad. Een onveilige, die haar het leven had kunnen kosten. “Engeltjesmakers noemden ze de vrouwen die je illegaal hielpen”, vertelde ze me. Ook had ik het erover met vriendinnen, die mijn verwarde gevoelens heel serieus namen en mijn ongeboren kind Stipje noemden. En met mijn man, die moeite had met mijn hormonale roze wolk en probeerde me de reële consequenties duidelijk te maken.
We zouden moeten verhuizen en een vastere baan moeten zoeken. Destijds woonden we in een jongerenhuis en wilden we beroemd worden met onze muziek. We twijfelden enorm en keken naar elkaar voor de oplossing. De ene dag wist de een het zeker en de andere dag de ander. Voor mensen van ruim in de dertig waren we behoorlijk onvolwassen. En op een dag besloten we dat we te besluiteloos waren voor een kind.
Ik kreeg de abortuspil, werd goed begeleid en toen het allemaal over was, was ik tot mijn verbazing opgelucht. Ik voelde me weer mezelf, de verliefdheid was weg. Het was een beetje alsof ik overgenomen was geweest door een buitenaards wezen en bedwelmd was geraakt.
Vóór mijn abortus had ik eigenlijk gedacht dat ik als feministe geen enkele moeite zou hebben met de beslissing. Dat ik in drie minuten de knoop door zou hakken in plaats van lange gesprekken te voeren met mijn naasten. Mijn redenen om geen kind te krijgen, waren helemaal niet spectaculair. Zo zullen de motieven van individuen wel vaker zijn. Heel gewoontjes. Persoonlijk. Menselijk.
Ik merk dat ik tijdens het schrijven van dit stuk bang ben voor het oordeel van de lezer. Dat die ook vindt dat ik een moordenaar ben. Want stiekem zijn wij mensen er dol op als de dingen zwart-wit zijn. Dat vinden we fijn, het geeft ons houvast, een gevoel van grip op het leven. Maar diep vanbinnen weten we beter. De waarheid heeft textuur, lagen, nuances.
En die hoor je als je luistert naar andermans verhalen. Als je ze niet zomaar afwijst of wegzet als slecht. De consequentie van luisteren is ook dat we misschien wel onze mening moeten bijstellen wanneer we een ander hebben aangehoord. Dat we ons wereldbeeld moeten veranderen en dat onze houvast even verdwijnt.
Iedereen heeft diep persoonlijke motieven voor de keuzes die hij of zij maakt. Dat is ook de reden dat medewerkers van abortusklinieken vaak van de vrouwen die daar komen te horen krijgen dat ze tégen abortus zijn, maar dat het in hún geval anders ligt. Ze denken een uitzondering te zijn op de regel, maar die uitzondering zijn we natuurlijk allemaal. En als we naar elkaars verhalen luisteren, kunnen we misschien begrip en respect voor elkaar opbrengen in dit soort moeilijke kwesties. We kunnen elkaar helpen en gevaarlijke situaties makkelijker voorkomen.
In Nederland is alles omtrent abortus gelukkig heel goed geregeld en daardoor komt het bij ons ook relatief weinig voor. Maar de ingreep staat nog steeds in het Wetboek van Strafrecht, waarmee er een zweem van schuld en schaamte omheen hangt. Hierdoor zullen mensen terughoudend blijven in het vertellen van hun ervaring. We zijn verdrietig en we zwijgen.
Ik ben erg gelukkig en heb geen spijt van mijn keuze gehad, al ben ik nooit beroemd geworden met mijn muziek en zal ik nooit weten hoe mijn leven was geweest als ik dat stipje had laten groeien. Het was een van de moeilijkste beslissingen die ik ooit heb genomen, maar ik denk uiteindelijk ook een van de moederlijkste. Een moordenaar? Misschien, maar wel een huilende.
'Ik moet mezelf nog steeds overtuigen dat abortus de beste keuze was'
