Vorig jaar kreeg de hulplijn Helpwanted 2.896 meldingen van slachtoffers van online grensoverschrijdend gedrag: 37 procent meer dan in 2022. Sharon* (27) is slachtoffer van wraakporno en had gewild dat er een manier was geweest om haar privébeelden te verwijderen.
“Mijn foto ging rond bij voetbalclubs in de buurt”, vertelt ze aan LINDA.
Als Sharon 16 jaar oud is en op de middelbare school zit, datet ze met een drie jaar oudere jongen. Op een gegeven moment vraagt hij haar om een naaktfoto. “Die stuurde ik naar hem via Snapchat. Op die leeftijd zag ik daar het gevaar niet van in.” Het is een foto genomen vanaf de zijkant, maar haar hoofd is wel zichtbaar. “Ik heb nooit een melding gekregen dat de foto is opgeslagen.”
Op een dag vertelt een vriendin tijdens de pauze dat er een naaktfoto van Sharon rondgaat. “Mijn eerste reactie was: dat kan helemaal niet. Ik had immers alleen een foto naar die jongen gestuurd en die was niet opgeslagen. ‘Ik heb de foto zelf ook’, vertelde mijn vriendin. Toen stortte mijn wereld in.”
De foto blijkt massaal te zijn doorgestuurd binnen groepsgesprekken op WhatsApp. “De hele school had de foto inmiddels gezien. Ik ben diezelfde dag nog naar de conciërge gegaan en heb het hem verteld. Hij heeft het mijn moeder verteld, want ik schaamde me te erg. Ook zei hij dat ik de politie moest inlichten, dan kon ik aangifte doen. We mochten meteen naar het politiebureau gaan, waar ik mijn verhaal heb verteld. De politie vertelde mij dat het onder kinderporno viel omdat ik minderjarig was.”
Je kinderen uitleggen hoe ze om moeten gaan met het versturen van naaktfoto's? Deze pedagoge vertelt
Sharon besluit alleen een melding te maken en geen aangifte te doen. “Het woord ‘kinderporno’ vond ik heel heftig klinken en ik had het ook erg gevonden als hij hiervoor werd vervolgd. Ik vond het belangrijker dat hij begreep wat de gevolgen waren van het verspreiden van zulke privébeelden.”
Het heeft namelijk een grote impact op Sharons dagelijkse leven en mentale gesteldheid. “De foto ging rond in omringende dorpen en werd snel verspreid binnen voetbalclubs in de buurt. Ik werd opgewacht door grote groepen jongens bij mijn bijbaantje. Zodra ik naar buiten kwam, begonnen ze mij uit te schelden voor ‘hoer’ en ‘slet’. Ik had geen idee wie ze waren. Als ik op mijn fiets stapte, achtervolgden ze mij.”
Helaas blijft het daar niet bij. “Toen ik die zomer op vakantie was, sprak een jongen mij aan. ‘Jij bent Sharon, toch?’, vroeg hij. Ik reageerde vrolijk: ‘Ken ik jou?’ Hij antwoordde: ‘Jij bent van de naaktfoto’. Ook werd er een Instagrampagina aangemaakt, waar foto’s van mijn sociale media op werden gezet met als onderschrift: ‘Dit is Sharon en zij is een hoer.'” Sharon raakt depressief. “Ik durfde niet meer in de bus te stappen, niet meer te solliciteren. Het had geen nut meer om mezelf te bewijzen, ik had een stempel gekregen.”
Babettes dochter (17) is zwaar depressief: 'Mijn draagkracht is op'
Uiteindelijk achtervolgt de foto Sharon drie jaar lang. “Honderden mensen hebben de foto gezien”, vertelt ze. “De politie zei dat ze weinig konden doen om verspreiding tegen te gaan. Ze konden moeilijk bij iedereen langsgaan om te eisen dat de foto werd verwijderd.”
De politie is nog wel langs de desbetreffende jongen geweest. “Hij had de foto inderdaad opgeslagen. Maar het bleek dat zijn vriend de foto tijdens een feestje stiekem had doorgestuurd, nadat hij ongevraagd door zijn fotogalerij was gescrold. Had de foto verwijderd kunnen worden van het internet, dan had mij dat een hoop ellende bespaard.”
Per ongeluk een pikante foto of video online gepost. Wat nu?
Als je slachtoffer wordt van wraakporno, is het altijd een goed idee om naar de politie te gaan. Maar er zijn ook (andere) mogelijkheden om de beelden van het internet verwijderd te krijgen. Bart Meurs werkt voor een bedrijf, Leakserv, dat wraakporno van het internet verwijdert. Per jaar krijgt het bedrijf zo’n duizend zaken binnen.
“Het is helaas niet zo dat we een magische rode knop hebben waarmee alles voor altijd wordt verwijderd. In de tijd dat iets online heeft gestaan is het vaak gedownload en gescreenshot. Maar wij zitten er bovenop zodra het beeld weer opduikt”, vertelt hij.
Om zo veel mogelijk zaken te kunnen behandelen heeft het bedrijf een eigen software ontwikkeld. “Als het slachtoffer het toestaat, levert hij of zij de beelden die gelekt zijn bij ons aan. Als het slachtoffer de beelden zelf niet in bezit heeft zetten we gezichtsherkenningsoftware in. Dat doen we ook in het geval van deepfakes. Soms staat er geen hoofd op de beelden en zoeken we met behulp van zoektermen. Bijvoorbeeld naam, kenmerken en woonplaats”, legt Meurs uit.
Zodra de privébeelden zijn gevonden wordt er contact opgenomen met het platform waarop het wordt verspreid. “Dat is mensenwerk. Er wordt een verzoek tot verwijdering gedaan, maar vaak is er meer nodig. We oefenen druk uit door partnerwebsites te informeren, zoals advertentienetwerken. Willen die bedrijven niet meer gelinkt worden aan het platform, dan verliest het inkomsten en dán gaat er een balletje rollen.”
Het verwijderingspercentage per zaak is gemiddeld 92 procent. “We hebben onlangs een verkrachtingszaak behandeld. Daarin was er beeld gemaakt van de verkrachting en dat is verspreid. Op verzoek van de klant kunnen wij bewijsmateriaal bijhouden, zo ook in deze zaak. Dat heeft ertoe geleid dat er een dader kon worden aangehouden door buitenlandse politie.”
'Deepnudes' en de opkomst van nep naakt: wat kun je er tegen beginnen?
Het lukt helaas niet altijd om alle beelden te verwijderen. Toch betekent dat niet het einde. “Het best werkende alternatief is dat we de links in zoekmachines die naar de beelden leiden weghalen”, vertelt Meurs. “Het resultaat daarvan is dat het aantal bezoekers op zo’n website bijna nul wordt. Dan is het beeld er nog wel, maar eigenlijk maken we het onzichtbaar. Je komt er alleen nog als je in het bezit bent van de directe link.”
Het is belangrijk te onthouden dat het nooit jouw schuld is als je slachtoffer wordt van wraakporno. Wel is het verstandig om voorzichtig te zijn tijdens sexting. “Via apps als Snapchat is sexting iets wat steeds meer speelt, met name onder jongeren. Het is iets spannends en dat is volledig begrijpelijk”, zegt Meurs. “Maar laat het niet op zijn beloop. Zorg er bijvoorbeeld voor dat je hoofd niet op de beelden te zien is, dat kan escalatie voorkomen. Let ook op naar wie je iets stuurt en deel je wachtwoorden niet.”
*Sharons naam is gefingeerd, haar echte naam is bekend bij de redactie.
Dit artikel verscheen eerder op LINDA.nl in juli 2023.
Wel gefriemel, geen gepiemel: veilig sexten doe je zo (en dit kun je doen als het toch fout gaat)
