In de tweedelige NTR-documentaire Recht op tranen komen Molukse verhalen uit de Tweede Wereldoorlog aan bod, die in het verleden weinig aandacht hebben gekregen. Eddy en Julia, de nabestaanden van Matta Mezach, vertellen het aangrijpende verhaal van hun (groot)vader.
De ontberingen tijdens de oorlog hebben een grote invloed gehad op de hele familie Mezach.
Matta Mezach wordt geboren in 1925 op het eilandje Ceram in het toenmalige Nederlands-Indië. Bijna twintig jaar later, in 1942, wordt de archipel bezet door de Japanners. Zij kunnen indertijd rekenen op de steun van veel inwoners van Nederlands-Indië, die opgelucht zijn dat het Koninklijk-Indisch Leger (KNIL) onder de voet wordt gelopen.
Het KNIL wordt geholpen door enkele verzetsgroepen, waaronder Pembantoe Sekoetoe Serikat Hindia Blanda (Hulp aan Geallieerden in Nederlands-Indië). Mezach, destijds pas zeventien jaar oud, besluit om zich aan te sluiten bij deze groepering.
Hij wordt echter al gauw opgepakt door de Japanners, zo vertelt zijn zoon Eddy voor de camera’s van Recht op tranen: “Hij is gemarteld geweest en heeft daar veel littekens aan overgehouden.” Eddy laat enkele foto’s zien van zijn vader: “Hij was altijd mooi gekleed zoals je ziet, een stropdasje om en een blouse aan. Maar je ziet in zijn gezicht het leed dat hem is aangedaan.”
“Zo is hij rechts boven zijn oog met de achterkant van een geweer in zijn gezicht geslagen. Rond zijn nek hield hij het qua kleding ook altijd dicht, omdat hij is opgehangen. Daar zag je allemaal littekenweefsel. Hij werd zelfs met stokken geslagen. Hij heeft ook gezien hoe andere vrienden werden geslagen en vermoord.”
Eddy kent een hoop gruwelijke details over het verleden van zijn vader. “Hij is ondersteboven gehangen. Ze hebben daarna zoutzuur in zijn neus gegoten om informatie over zijn verzetswerk te krijgen. Door de inwerking van het zoutzuur is heel zijn neus verdwenen.”
Slachtoffers spreken tijdens Nationale Indië-herdenking: 'Vrouwen gingen elkaar te lijf met een schaar voor een lepeltje rijst'
De Japanners capituleren in 1945, maar dan volgt alsnog een loodzware tijd voor Mezach. Opnieuw pakt Eddy het fotoboek erbij, met foto’s uit die tijd. “Dit is de foto hoe hij uit de oorlog is gekomen. Zijn hele neus is weg, zijn lippen staan helemaal verkeerd, zoals je kunt zien. Toen hij net verminkt was, beschouwden ze hem als een paria, omdat hij er zo uitzag. Zo wilden niks met hem te maken hebben.”
Ook zijn eigen familie en vrienden staan op dat moment niet voor Mezach klaar. “Toen zijn moeder zag hoe hij is toegetakeld, kreeg zij een beroerte. Dat heb ik er althans van begrepen. Vervolgens is zij overleden. Zijn familie kon het niet handelen. Hij mocht het dorp niet meer in. Hij moest dus noodgedwongen ergens anders zijn geluk gaan zoeken.”
Door middel van een inzamelingsactie van journalisten wordt hij later naar Nederland gehaald voor opvang en plastische chirurgie. “Zijn gezicht is echter nooit meer hetzelfde geworden. Dat was al een strijd op zich. Iedereen ziet namelijk je gezicht”, legt zijn kleindochter Julia uit in Recht op tranen. Ondanks zijn verleden probeert Mezach er het beste van te maken in Nederland. “Dat heeft mijn opa heel knap gedaan, vind ik. Hij heeft echt doorgezet.”
Praten over wat er is gebeurd in het verleden vindt Mezach lastig. Ook met zijn zoon Eddy blijven de trauma’s onbesproken. “Hij schreeuwde af en toe. Het was gewoon puur leed dat je hoorde. Dan zei je: ‘Pap, je hebt toch wel heel veel meegemaakt’ en kreeg je alleen als antwoord: ‘Ja, dat weet ik.’” Het lukt de familie niet om Mezach aan het praten te krijgen, ook niet op latere leeftijd. “Ik had hem willen ondersteunen, maar hij hield het toch voor zichzelf verder. En dat vind ik zonde, want samen is het leed toch draaglijker te maken.”
In 2005 is Mezach overleden. Zijn familie mist hem nog altijd. “Je ziet dat je opa er anders uitziet dan andere opa’s, maar het was een hele lieve opa. Het was gewoon mijn opa”, aldus Julia. Dit kan haar vader beamen: “Zijn kleinkinderen waren alles voor hem. Je kon hem daar dag en nacht voor wakker maken. Hij kwam altijd.”
Je kunt het NTR-tweeluik Recht op tranen hier terugkijken.
'Onze jongens op Java' herinnert kijkers aan verzwegen oorlog van eigen vaders en opa's
