Van jarenlang rondlopen met onverklaarde klachten tot uiteindelijk zelfs niet meer kunnen werken: het gebrek aan kennis over vrouwenlichamen kost de samenleving miljarden – en vrouwen nog veel meer.
Huisarts Danka Stuijver (42) vertelt hoe de kenniskloof zich uit in de praktijk én hoe we volgens haar vrouwengezondheid kunnen verbeteren.
“Ik zie dagelijks dat er nog veel blinde vlekken zijn in de medische kennis over het vrouwenlichaam”, begint Stuijver. “Vrouwengezondheid is lange tijd onderbelicht gebleven, zowel in de medische wetenschap als in de spreekkamer. Onderzoeken en behandelingen zijn vaak afgestemd op de gemiddelde patiënt: de witte man van middelbare leeftijd. Het vrouwenlichaam zit fysiek en mentaal anders in elkaar, waardoor symptomen en behandelingen anders kunnen zijn. Dit kan leiden tot late én verkeerde diagnoses. 80 procent van de patiënten met onverklaarde, onbegrepen klachten is vrouw. Dat geeft al aan dat we informatie missen.”
Stuijver schetst een van de verschillen tussen het mannen- en vrouwenlichaam met een voorbeeld uit de praktijk. “De cardiovasculaire aandoeningen (hart- en vaatziekten, red.) presenteren zich bij vrouwen anders dan bij mannen. Een oudere vrouw belde de praktijk, omdat ze druk voelde op haar oren, keelpijn had en vermoeid was. Wij dachten dat het griep was, maar het bleek te gaan om een daverend hartinfarct. We zaten helemaal op het verkeerde been. 30 procent van de hartinfarcten bij vrouwen wordt niet als zodanig herkend.”
“Daarnaast reageren vrouwen soms anders op medicatie vanwege verschillen in hormoonhuishouding, vetverdeling en enzymwerking”, gaat Stuijver verder. “Zoals het slaapmiddel Zolpidem, dat wordt bij vrouwen veel langzamer afgebroken dan bij mannen. ’s Ochtends kunnen vrouwen nog suf en duizelig zijn. Daar was ik me lange tijd niet van bewust en zo heb ik vaak genoeg dit medicijn voorgeschreven, zonder over die eventuele bijwerkingen te vertellen.”
Gebrek aan kennis over vrouwenlichaam kost samenleving miljarden: 'Het leed is niet te kwantificeren'
Over de overgang wist Stuijver aanvankelijk ook minder dan ze nu weet. “De impact van de overgang op zowel de lichamelijke als mentale gezondheid is stukken groter dan de meeste artsen weten. In de perimenopauze en in de fase ervoor kunnen vrouwen al klachten hebben zoals spierpijn, vermoeidheid, brainfog, en stemmingswisselingen. Het probleem is dat het niet herkend wordt als overgangsgerelateerd – niet door vrouwen zelf en niet door artsen.”
“Juist in die levensfase hebben vrouwen veel verantwoordelijkheden, zoals een hoge werkdruk. We zien nu nog te vaak dat vrouwen van rond de 45 jaar uitvallen op werk onder de noemer ‘burn-out‘, maar dan blijken het voortekenen van de overgang te zijn. Na een burn-out komt de vrouw vaak niet terug in dezelfde hoge functie. Mede hierdoor zijn er hogerop steeds minder vrouwen.”
Stuijver benadrukt dat aandacht voor vrouwenverschillen niet alleen in het belang is van de vrouw, maar ook de samenleving als geheel. “Onderzoek toont aan dat jaarlijks 7,6 miljard euro bespaard kan worden door betere zorg voor vrouwen, onder andere door minder ziekteverzuim. Vrouwen melden zich regelmatig ziek vanwege hormonale problemen of gynaecologische aandoeningen, wat leidt tot productiviteitsverlies in de publieke sectoren als zorg, onderwijs en kinderopvang waar veel vrouwen werken en waar al personeelstekorten zijn.”
Een vrouwspecifieke aandoening waar gelukkig steeds meer aandacht voor komt, is endometriose. Endometriose is een aandoening die een op de tien vrouwen treft, waarbij weefsel dat op baarmoederslijmvlies lijkt buiten de baarmoeder groeit. Tijdens en rondom de menstruatie kan dat leiden tot buikklachten, bekkenpijn en pijn tijdens seks. Wie te lang rondloopt met de ziekte, kan er chronische buikpijn aan overhouden of – in het uiterste geval – onvruchtbaar raken. Gemiddeld duurt het 7 tot 10 jaar om de diagnose te krijgen.
Stuijver heeft dit in de praktijk voorbij zien komen. “Een vrouw van 28 jaar had al jarenlang heftige buikpijn. Dit was afgedaan als het prikkelbaredarmsyndroom. Ze was bij specialisten en diëtisten geweest en betaalde zich blauw aan therapeuten. Na een spiraalplaatsing kreeg ze een echo en daar kwam aan het licht dat ze endometriose had. De opluchting bij haar, maar ook de frustratie dat ze éindelijk serieus genomen werd, greep me aan. Dat is een besefmoment geweest voor mij. (Huis)artsen hebben de neiging om de diagnose van een collega over te nemen, maar zo houden we onze blik niet fris. Is iets door een andere arts uitgesloten, dan hoeft dat niet de conclusie te zijn.”
Stuijver ontving haar artsendiploma in 2010, promoveerde in 2012 op de relatie tussen hormonen en bloedstolling, en is sinds 2019 huisarts. Als ze terugdenkt aan de jaren van haar studie en opleiding, kan ze zich niet herinneren dat de verschillen tussen het mannen- en vrouwenlichaam zijn besproken. “Vaak werd de man als uitgangspunt genomen, en werd er kort een ‘uitzondering’ gemaakt voor vrouwen. Het was geen doorlopend thema, terwijl dat wel zo zou moeten zijn. Vrouwenzorg is meer dan gynaecologie en verloskunde.”
“Het allerbelangrijkste is dat vrouwengezondheid geen apart hoofdstuk zou moeten zijn, maar een integraal onderdeel van het geneeskunde curriculum. Van farmacologie tot cardiologie: overal moeten sekseverschillen explicieter behandeld worden. Verder is het essentieel dat artsen veel bewuster moeten zijn van hun eigen vooroordelen: vrouwen worden bijvoorbeeld vaker minder serieus genomen bij pijnklachten.”
Tijd voor verandering: LINDA. lanceert Dossier Vrouwengezondheid
“Het begint te komen”, zegt Stuijver over het bespreken van de kenniskloof op de werkvloer. “Er zijn steeds meer podcasts die erover gaan, trainingen die we kunnen volgen en op congressen en in intervisiegroepen is het een thema geweest. Het risico is wel dat mensen die zich er al in interesseren zich gaan bijscholen, maar íédere arts zou er meer over moeten leren.”
De huisarts doet een suggestie: “Huisartsen volgen de NHG-standaarden, dat zijn de wetenschappelijke richtlijnen die huisartsen volgen. Ik denk dat het heel mooi zou zijn en zou helpen als die een stuk bevat over specifieke sekseverschillen.”
Flinke stap voor geïntegreerde vrouwenzorg in Nederland: 'Dit zorgt voor kortere wachtlijsten'
Stuijver zou vrouwen willen meegeven dat het heel belangrijk is dat ze hun lichaam serieus nemen en klachten blijven benoemen. “Het kan enorm helpen als je een dagboek hebt bijgehouden van je klachten. Dat geeft meteen een overzicht, waar je als huisarts veel mee kan. En heb je het gevoel dat je écht niet gehoord wordt, dan is het helemaal oké om te vragen om een consult bij een andere dokter in de praktijk of de poli. Ga op zoek naar iemand bij wie je je op je gemak voelt.”
“Maar denk niet dat vrouwelijke artsen beter zijn in het onderzoeken of behandelen van vrouwspecifieke klachten. Zo kunnen vrouwelijke zorgverleners die zelf weinig klachten hebben gehad tijdens de overgang zich niet altijd voorstellen hoe belastend deze fase kan zijn. Mannen zijn zich bewust van het feit dat zij geen vrouw zijn en kunnen dus niet uit ervaring putten. Die staan soms juist meer open voor ervaringen van hun vrouwelijke patiënten.”
Dit heeft ze zelf ervaren tijdens haar zwangerschappen. “Tijdens mijn beide zwangerschappen moest ik de eerste weken tien keer per dag overgeven. Ik hoorde een vrouwelijke verpleegkundige tegen haar collega zeggen dat ik nog steeds ‘hysterisch braakte’. Dat kwetste mij, maar ik was te zwak om er iets van te zeggen. Een mannelijke verpleegkundige kwam de volgende dag aan mijn bed staan en zei: ‘Och meissie, we hebben al vier liter vocht gegeven via het infuus, en je hebt nog steeds niet geplast. Hoe voel je je?’. Ik kon wel huilen van opluchting. Ik was niet gek, maar compleet uitgedroogd.”
Wat Stuijver betreft komt er een ministerie van vrouwenzaken in Nederland. “Om thema’s als vrouwengezondheid, gelijke toegang tot zorg en onderzoeksgelijkheid blijvend op de agenda te zetten. Het gaat niet alleen om meer kennis, maar ook om prioriteiten. Daarvoor is landelijke aansturing en beleid onmisbaar.
Met een ministerie van vrouwenzaken heb je ook niet dat elke regio maar zelf wat aanmoddert. Door landelijke aansturing voorkom je versnippering. Er zijn al landen waar ze een ministerie van vrouwenzaken hebben. Waarom het ene land wel en het andere niet? In Nederland kunnen we het zéker gebruiken. Gezondheid en gezondheidszorg is geen one size fits all.”
LINDA. ‘NEE, WIJ ZIJN GEEN ZEIKWIJVEN’ ligt vanaf donderdag 15 mei in de winkels, maar valt ook online te bestellen. Lees je liever op je telefoon? Probeer dan LINDA.premium: al vanaf 3.47 euro per maand lees je de hele LINDA. digitaal én krijg je toegang tot exclusieve content en winacties.
Verband tussen hoofd, hart en hormonen bij vrouwen steeds vaker gezien: 'We maken impact'
