Ilse’s dertienjarige zoon werd ziek van school. Hij kreeg een bore- en een burnout en kon nergens aansluiting vinden. Het was zelfs zo erg dat hij het leven niet meer zag zitten. Inmiddels is duidelijk dat hij hoogbegaafd is. ‘Qua kennis werd hij ondervoed.’
Ben* (13) is voorlopig vrijgesteld van school om te herstellen van een schooltrauma. Ilse Hartman (54) vertelt hoe het zover heeft kunnen komen en hoe het nu met hem gaat.
Vanaf zijn geboorte voelde en zag Ilse dat haar zoon anders was: gevoelig, intens, een snelle denker en met een enorme behoefte aan autonomie en willen begrijpen. De eerste keer dat school laat merken dat haar zoon ‘anders’ is, is als ze bij de kleuterjuf voor het tienminutengesprek zit. “De juf vond dat er iets moest veranderen binnen het gezin. Ze zei: ‘Jullie zoon gebruikt zoveel moeilijke woorden, waardoor communiceren met zijn klasgenootjes moeilijk wordt. Vandaag speelde hij met de auto’s en waar zijn klasgenootjes het over de gele of witte auto hebben, heeft Ben het over de wegenwacht en rijkswaterstaat die moet afslepen.’ Ze zei: ‘Dat kan niet. Je moet meer in kleutertaal praten thuis.’
Ik ging naar huis en ik heb gezegd dat we hem niet meer moesten overvoeren. Met de wijsheid die ik nu heb, was dat de omgekeerde reactie. Hij wilde niet klein gehouden worden. Hij snakte juist naar meer, niet naar minder.”
Vanaf groep drie gaat het bergafwaarts met Ben. Daar verwachten de leraren dat Ben kan reproduceren. Hij moest bijvoorbeeld de tafels kunnen opzeggen, maar dat wilde hij niet. “Hij kon wel rekenen, maar het automatiseren lukte niet. Hij wilde het kunnen begrijpen.”
De berichten van school worden steeds negatiever. “Ben ging alleen naar school om te spelen, te gymmen of met creatieve vakken bezig te zijn. Niet om te leren. Ik heb ook nooit gedacht aan hoogbegaafdheid. Ik wist daar niets over. Ik dacht: als je heel intelligent bent, dan zou je met twee vingers de school moeten halen. Maar dat gebeurde niet. Wel viel me op dat hij heel goed verbanden kon leggen en altijd veel vragen stelde. Hij wilde het leven begrijpen.”
Ondertussen stapelen de problemen op school zich op. Ben doet steeds minder mee en zijn antipathie voor school groeit met de dag. “Mensen zeiden dat ik strenger moest zijn. Maar sanctioneren hielp niet, omdat hij dat niet begreep. Hij moest kunnen snappen waarom iets van hem verwacht werd. Dan voelde het voor hem terecht en dan was hij heel gehoorzaam. Hij werd wantrouwig en voelde zich niet gezien.”
“En ik had steeds vaker een kind dat niets meer leuk vond en dat met uitgebluste ogen op de bank zat. Elke dag moest ik worstelen om hem naar school te krijgen. Hij zei dat hij het niet leuk vond. Dat hij niets leerde. Dat hij met niemand contact had. Niemand begreep hem. Hij verveelde zich en alles was saai. Ik dacht: saai? Zijn prestaties waren nou eenmaal niet super. Dan moet je maar beter je best doen, dacht ik dan. Dat was immers ook wat de leraren zeiden.”
Maar verbetering is ver te zoeken. Ben wil niet meer en gaat steeds minder naar school. “Meedoen met de les deed hij nauwelijks meer. Zodra er druk werd uitgeoefend, werd hij rebels. Dan zei hij: ‘Ik doe het niet meer’. En dan werd hij de klas uit gestuurd. Het ging van kwaad tot erger.”
Maar de situatie blijkt veel erger dan gedacht, vertelt Ilse. “Die dinsdag trof ik hem in het zolderraam, op elf meter hoogte. Hij kón niet meer. Hij zei: ‘Mama, als ik spring, ben ik dan echt dood? Want ik wil echt niet meer. Ik wil echt dood.’ Toen werd het me koud om mijn hart en dacht ik: dit kan niet meer. Ik heb hem vastgepakt en gezegd: ‘Wat iemand ook zegt, je blijft voorlopig bij mama thuis’.”
Maryke werkt bij 113 Zelfmoordpreventie en vertelt wat je kunt doen bij donkere gedachten
Ben is elf als hij ziek thuis komt te zitten. De uitslag van de orthopedagoog geeft uitsluitsel over wat er met hem aan de hand is. “Het was niet mis. Hij was burnout en bore-out, angstig, heel erg gespannen, leeg en getraumatiseerd. Ook kwam uit onderzoek naar voren dat hij bovengemiddeld begaafd is, maar niet hoogbegaafd. Maar er stond een uitgeblust jongetje. Dus dat was niet zo gek dat dit op zo’n moment niet naar voren kwam.” Later wordt dat alsnog aangetoond.
Eenmaal ziek thuis, kan Ben in het eerste half jaar helemaal niets meer. Zelfs aankleden was te veel. “Hij was op. Hij was uitgedoofd. Pas in de loop van het tweede half jaar was er weer af en toe een lachje. Dat waren de pareltjes. De hele korte momenten waarin zijn ogen weer straalden.”
Ondertussen is Ilse in gesprek met allerlei instanties, zoals jeugdzorg en school. “Ik was alleen maar aan het mailen, appen, bellen. Het was een enorme mallemolen toen ik hem had ziek gemeld. Mijn zoon had al wel eens tegen me gezegd dat ik het niet serieus nam. Maar nu was het me duidelijk. Hij moest mij net zo hard overtuigen als de rest van de wereld. Toen ben ik voor hem gaan staan. Hij moest het leven weer leuk gaan vinden. En dat vond hij niet op school.”
Als het iets beter met hem gaat en de rust en hulpverlening effect blijken te hebben, start Ben met drie dagen dagbesteding bij Walhallab; een werkplaats voor jongeren waar kinderen tussen de 8 en 18 jaar, die meer uitdaging nodig hebben dan school geeft, aan de slag kunnen. “Allemaal dropouts van school komen daar. Veel van hen zijn hoogbegaafd. Je kunt er timmeren, schilderen, muziek maken, met computers leren werken. Het is allemaal creatief. Je moet wel met iets bezig zijn, niets doen is er niet bij. Daar zoekt hij uit wie hij is en leert hij zijn eigen kwaliteiten omarmen. Het is de perfecte plek voor hem. Hij begint eindelijk weer te groeien.”
Inmiddels gaat het langzamerhand weer wat beter met hem. Het is nu nog onduidelijk of hij ooit weer naar school zal gaan. Maar als het aan Ilse ligt, volgt Ben zijn eigen pad. Voor andere ouders die in deze positie komen, heeft Ilse advies. “Het allerbelangrijkst is: neem je kind serieus. Elk kind heeft wel eens een poosje minder zin in school, maar hoe zou je het vinden als je dag in dag uit naar een plek moet die als een gevangenis voelt? Ga dat doorvoelen. Dat zou je zelf toch ook niet volhouden? En als ze zich niet goed voelen, dan wordt het een plek die ze ziek maakt. Een schooltrauma bestaat echt.”
“Mijn jongste van drie kinderen was echt een breekijzer voor ons. Hij is met een ander temperament geboren en laat zich niet in een hokje duwen. Nu zegt deze lieverd: ‘Maak je maar geen zorgen over mij, mama. Ik doe het op mijn eigen manier.’ En nu zie ik dat ook. Dat hij zijn eigen pad bewandelt, heb ik moeten leren accepteren. Maar inmiddels heb ik er alle vertrouwen in dat hij zijn weg vindt. Hij komt er zeker wel.”
*Ben is een gefingeerde naam. Zijn echte naam is bekend bij de redactie.
Worstel je met suïcidale gedachten of maak je je zorgen om iemand anders? Praat er dan over. Bel 0800-0113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar.
Waarom het voor hoogbegaafde kinderen soms frustrerend is om naar school te gaan
