Als je jong bent en dromen hebt, moet je keihard werken, dacht Cathelijn Paling (32) – auteur van ‘Gewoon knetterhard jezelf zijn’ – uit Amsterdam. Ze behaalde de ene mijlpaal na de andere, maar kon er nooit écht van genieten.
En toen trok haar lijf aan de noodrem: een burn-out die maar liefst anderhalf jaar duurde.
In haar boek Gewoon knetterhard jezelf zijn vertelt ze haar verhaal, inclusief alle lessen die ze graag eerder had geleerd. Ze laat zien hoe belangrijk het is om jezelf te zijn én te leven op je eigen voorwaarden – en dat vaker nee zeggen onvermijdelijk is.
Lees hieronder alvast het eerste hoofdstuk uit het boek.
Hoofdstuk 1 – ‘Hyperdruk is gewoon hyperruk – doe af en toe niets’
Voor de tijd kijk ik altijd op mijn iPhone. Mijn treinreis zoek ik op in de NS-app. Net als het potentiële hondenweer op Buienradar. Ik zet geen stap zonder Google Maps. Die bewegende blauwe bol is mijn lifeline. En wanneer mijn slimme telefoon mij weer eens in de steek laat door een lege batterij, of schrikt van de kou, slaat de paniek hevig toe. Zo sta ik in de winterperiode van tijd tot tijd langs de kant van de weg omdat mijn iPhone het heeft begeven. Op dat soort momenten ben ik overgeleverd aan de stratenkennis of de iPhones van vreemden. Of het stopcontact in de eerste de beste kroeg. Die slimme telefoon zorgt er nog eens voor dat ik behoorlijk dom word. Om over de druk en prikkels van social media nog maar te zwijgen.
Er is altijd iets te doen. Zelfs in je vrije tijd. Even dat wasje ophangen, je WhatsApp bijwerken, dat ene mailtje beantwoorden of die podcast over beleggen afluisteren. We staan bijna non-stop ‘aan’. En als we dat even niet staan, geeft onze telefoon ons wel een duw. Letterlijk. Het heten niet voor niets ‘pushmeldingen’, hè. Soms verlang ik terug naar het Tamagotchi-tijdperk, of de Snake II-hoogtijdagen op mijn Nokia 3310. Hoe waanzinnig zen was dat? Tegenwoordig lijkt het wel alsof we dagelijks scrollen naar de hemel – je kunt je feed natuurlijk oneindig vaak verversen en telkens is er weer iets nieuws te zien. Een dag zonder likes, meldingen en porberichten kunnen we ons nauwelijks meer voorstellen.
Op een koude zaterdag in december, een half jaar voordat ik naar Italië vertrek, is elke duw me ineens te veel. Ik zie de meldingen op mijn beginscherm als een soort digitale popcorn oppoppen: het ene appje na het andere grijpt me bij de keel. Ik ben twee dagen op bezoek bij een vriendin in Ierland, maar mijn werk gaat gewoon door, weekend of geen weekend. Mijn klanten zijn nu eenmaal gewend dat ik altijd bereikbaar ben. Het kwam van alle kanten: per mail, voicemail, WhatsApp en sommige brutale klanten stuurden zelfs een persoonlijk bericht op Instagram.
Er was voor mij sowieso al een tijdje geen verschil meer tussen werkdagen en weekend en met elk nieuw bericht voel ik mezelf nog net iets meer naar lucht happen. Klanten vroegen meer van mij dan ik kon geven. Vriendinnen vroegen wanneer we weer konden afspreken. Ouders wanneer ik langskwam. En ondertussen zat Gmail te brullen dat ik mails onbeantwoord had gelaten. En het enige dat ik kon denken, was: ik trek dit niet meer. Het overvragen, de stress, de verwachtingen. Het moest stoppen. Nu. Ik wilde die kleine broekzaktiran die me volledig in zijn macht had daar in de Liffey gooien (de plaatselijke rivier die door Noordoost-Dublin stroomt).
Ik wilde even niks. Gewoon even helemaal niks. Kon dat? Niemand die iets van me vraagt. Niemand die iets van me wil. Even die grote rode pauzeknop indrukken. Stilstaan. Maar stilstaan voelde als falen, opgeven. Nu meer dan ooit. Ik moest door. Kom op zeg, dat deed toch iedereen?
Precies daar loert het gevaar. We zijn in de veronderstelling dat stilstaan niets oplevert. Je doet immers ‘niks’. In die tijd had je ook een hiit-lesje kunnen doen. Een bananenbrood kunnen bakken. Lunch kunnen halen of de hond uit kunnen laten. Maar daar gaan we dus kolossaal en massaal de fout in. We denken dat we altijd ‘iets’ moeten doen. Dat is niet zo gek, want dat neurotische ‘moeten’ zit er best wel ingebakken. Zo is ‘tijd is geld’ een uitspraak die ik vroeger veel hoorde. Deze uitdrukking galmde ook vaak door mijn
hoofd, als zelfstandig ondernemer. Uurtje factuurtje, hè? Geen werk betekent geen geld. Letterlijk. Ik pakte daarom ook elke mogelijke klus met beide handen aan. Of ik het nou leuk vond of niet. ‘Stilstand is achteruitgang.’ Nog zo’n diepgewortelde overtuiging. Daardoor voelt het bijna zondig, dat stilstaan. Rust pakken bezorgt met name ons, drukke twintigers en dertigers, acute onrust en ongemak.
Anders ga je ‘ff’ lekker je tijd verdoen
Ga alsjeblieft even een uur nutteloos rondhangen, je tijd verdoen en helemaal niks uitvoeren.’ Dat heeft nog nooit iemand tegen mij gezegd. Maar dat is precies waar Alan Lightman, auteur, fysicus en MIT-professor in zijn boek PraiseofWasting Time dus keihard voor pleit. Geef je brein af en toe een break; het boost je productiviteit en je creativiteit. Niksdoen is in feite ook een fantastische incubator voor ideeën. Niet gek, want nietsdoen creëert headspace. Ikzelf krijg bijvoorbeeld de meest geniale ingevingen onder de douche. Of als ik op de fiets zit. Maar zelfs die minuten op de trappers of onder de douchekop, zijn eigenlijk niet echt niksen. Je bent nog steeds bezig met een activiteit: douchen of fietsen.
Wat maakt dat we rust pakken en stilstaan zo gestoord moeilijk vinden? Simpel: we hebben het nooit geleerd. Mede daarom was het gedwongen thuiszitten met corona voor velen ook zo’n regelrechte hel. We hadden ineens een partijtje tijd voor onszelf – om naar van te worden. En dat werden we dus ook. Er was nul afleiding en weinig mogelijkheid tot sociale activiteiten. Sommigen zochten hun heil in werk, anderen vonden het juist lastig productief te zijn. En ondertussen gingen we met die ongewenste zee aan ‘vrije’ tijd collectief op zoek naar nieuwe hobby’s en creatieve tijdsbestedingen. Zo werd Monopoly weer in, en hebben we ons huis allemaal zo’n zeven keer opnieuw ingericht. Zolang we maar íéts deden.
Zalig zeg
Los van het schuldgevoel, het maakbaarheidsideaal en het niet uit de ratrace mogen stappen, is er nog een reden waarom we niet graag stilstaan. Stilstaan betekent namelijk ook
ruimte voor emoties, zowel gewenste als ongewenste. Maar wie ‘druk zijn’ niet langer inzet als copingmechanisme (een automatische reactie op of omgang met stressvolle situaties) of afleidingsmanoeuvre en emoties durft toe te laten, zal de onmisbare waarde van niksen gaan inzien.
Want ook al voelt het niet zo: de schone kunst van lummelen loont. Olga Mecking schreef er een boek over, Niksen, waarin zij keihard pleit voor het ‘nu even niets’. Je wordt er productiever, creatiever en zelfs gelukkiger van. En wij nuchtere Nederlanders schijnen er onbewust best aanleg voor te hebben, dat niksen.
Als we even teruggaan naar de kern, betekent niksdoen eigenlijk niets meer dan gewoon te ‘zijn’. En ja, dat is veel makkelijker gezegd dan gedaan. Ik vind nietsdoen zelf een ware kunst en snapte nooit zo goed waarom de Italianen er zo naar leven: ‘il dolce far niente’ – oftewel: het zalige nietsdoen. Want even eerlijk: wanneer doe jij nou echt he-le-maal niets? En als je dat al lukt, zou je het dan ‘zalig’ noemen? Nee, rot op.
Nietsdoen is de meest onderschatte activiteit van deze eeuw
Oké, dat stilstaan is dus blijkbaar goed voor me. Maar hoe in de wereld doe je dat dan? En beter nog: hoe vind je dan uiteindelijk je rust in die hele hoop niks, zonder dat tergende schuldgevoel dat je vertelt dat je je tijd zit te verdoen?
Besef dat stilstaan geen zonde is, maar noodzaak. Dat altijd ‘aanstaan’ niet leidt tot een gelukkig, vrij en zinvol leven, maar tot een oppervlakkig, loos en dwingend bestaan waarin jij je zelfbeeld en geluk laat afhangen van je prestaties en je eigen maakbaarheid. Stilstaan levert wel degelijk iets op. Je doet namelijk niet niks: je geeft je brein rust, tijd om bij te tanken. Er ontstaat nieuwe energie, balans, focus.Dat is nodig om de drukke levens die wij leiden vol te houden. Alleen dan kun je een duurzaam leven leiden, waar je daadwerkelijk van kunt genieten.
Hyperdruk is gewoon hyperruk. Doordat we ons zo begraven in die drukte, kijken we simpelweg niet verder dan morgen of volgende week. Of zolang onze to-dolijst reikt. En daar zit ’m ook de crux. We verkiezen hapsnap geluk boven een langdurig en vreugdevol leven. En dat laatste bereik je alleen als je ook kunt stilstaan. De tijd neemt om te voelen, te genieten van het leven dat je tot nu toe voor jezelf hebt gecreëerd. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan hetgeen je beleeft en bereikt. Blij te zijn met dat wat is, in het moment. Als je nooit stilstaat, mis je het. En die geluksmomentjes, daar doen we het tenslotte toch allemaal voor?
Het Italiaanse niksdoen
Ik stond zó resultaatgericht in het leven dat ik niet eens wist hoe ik kon genieten van dingen die geen resultaat opleverden. Voor een maand vertrok ik in mijn eentje naar Italië. Op zoek naar de kunst van het nietsdoen. Want als ik het ergens kon leren, moest het daar zijn.
Zonder enig benul van tijd verstreken de dagen. Ik liep als een kip zonder kop urenlang door de aristocratische straten van Turijn. Ik ging met mezelf uit eten en voegde me onder de opgedofte donna’s en mannen met vlinderdas. Ik aanschouwde het tafereel van de Italianen die in de avonduren urenlang lachend, pratend met grootse handgebaren genoten met hun dierbaren, terwijl ze wijn als water dronken.
Ik begon het te begrijpen, hun versie van ‘niksdoen’. Dat ging niet zozeer om het letterlijke niksdoen, maar om de symboliek ervan. Een manier van leven. Het simpelweg kunnen genieten van de doodgewone alledaagse dingen, daar de tijd voor nemen en de schoonheid in vinden. Zoals het compleet opgaan in de sensaties van een goddelijke pasta, zonder ondertussen het achtuurjournaal te kijken, afwezig te scrollen op je telefoon of die laatste werkmail weg te werken. Gewoon echt even zijn. Samen met je bord pasta. Genieten van het moment dat zich voordoet.
Het lijkt alsof de Italianen werken om te leven, in plaats van andersom. Alsof ze minder geven om razendsnelle wifiverbinding, snelle promotie of verre wereldreizen. Ze hechtenvooral waarde aan familie, vrienden, goed eten en een verzorgd uiterlijk. Ze kunnen volop genieten van het nietsdoen en het verorberen van hele planken aperitivi. En nu komt het: zonder schuldgevoel. Schuldgevoel over dat ze ruim vier uur tafelen en verder niets uitvoeren, of 931 calorieën naar binnen werken in een uur.
Waar een Italiaan zich focust op het intens genieten en proeven van hun eten, zwichten wij gehaaste Nederlanders met ons hyperdrukke bestaan vaak voor een snelle maaltijd met de kortst mogelijke bereidingstijd. Die je het liefst met dezelfde snelheid naar binnen werkt als dat je hem kocht, terwijl je ondertussen nog drie keer op je telefoon gluurt om dat rijtje notificaties te checken. O, en als je opschiet, haal je nog net dat sportlesje om 20.00 uur om de hele boel weer te verbranden. Heb je mooi daarna voldoende ontspanningspunten verdiend om nog een uurtje doelloos te Netflixen voor je gaat slapen. Winnen.
Lekker belangrijk
Met ‘il dolce far niente’ bedoelen de Italianen naar mijn mening dus ook niet: niksdoen. Ze stellen simpelweg andere prioriteiten.
Zo schittert genieten boven aan de Italiaanse to-dolijst, waar wij Nederlanders dit zien als pure gunst aan onszelf. Wij prioriteren productief bezig zijn boven genieten. Bij ons komt genieten dus als laatste. Je moet het tenslotte altijd eerst ‘verdienen’. Vier uur lang dineren wordt door Nederlanders al snel bestempeld als lanterfanten, luieren of misschien wel zonde van onze tijd, terwijl onze pastavrienden dit moment beschouwen als de belangrijkste activiteit van de dag. Een sociale bijeenkomst waar de dag met dierbaren uitvoerig wordt nabesproken. Niks eerst verdienen. Ik keek in Turijn met ontzag naar hoe de Piëmontezen in het leven staan; puur en in het moment. Ontastbaar voor de tijd, hun ego of ambitie. Zij hebben het leven echt begrepen, dacht ik. En te midden van al dit levensgenot vroeg ik me af of ik als nep-Italiaan het ooit onder de knie zou krijgen, die edele levenskunst.
Ik hoopte het deze maand zó te vinden, die rust. Maar ik had inmiddels wel door dat mijn huidige levensstijl mij nu echt parten speelde. Er bleek geen redden meer aan. In mijn laatste week daar zakte ik als een hopeloze pudding in elkaar. Midden op een Italiaanse stoep. Het voelde alsof ik geen lucht meer kreeg en er duizend kilo baksteen op mijn borst drukte. Het happen naar zuurstof ging gepaard met hysterisch huilen. Een klassieke paniekaanval; alleen wist ik dit op dat moment nog niet. Mijn lichaam was volledig in paniek, zonder dat ik daar enige controle over had. Ik liet het maar over me heen komen, een andere optie was er niet.
Vrienden en familie die mij in mijn laatste week kwamen opzoeken, bezorgden me zo veel stress. Net als de gedachte om straks weer wakker te worden in het knetterdrukke Amsterdam en mijn oude leven weer op te moeten pakken. Ik dacht eraan om in Italië te blijven; hier kende ik niemand en waren er nul verwachtingen waar ik aan moest voldoen. Maar het was al te laat. Ik was op. Leeg. Volledig opgebrand. En er was geen weg meer terug.
Cathelijn Paling schreef boek over meer jezelf zijn: 'Vaak word je meer geleefd dan dat je zelf leeft'
