Margot is getrouwd met Huub, een man die intens van het leven geniet en zeer toegewijd is aan zijn gezin. Ook een man met een enorm rechtvaardigheidsgevoel.
En dan, ogenschijnlijk van de ene op de andere dag, loopt hij ’s ochtends het huis uit. Zonder ook maar gedag te zeggen.
Trigger warning: dit artikel gaat over zelfdoding.
Mannen sterven in Nederland ruim twee keer zo vaak aan zelfdoding dan vrouwen. Dat komt, denkt journalist Nathan Vos, deels doordat veel mannen niet geleerd hebben om werkelijk te voelen wat ze nodig hebben. Ze vragen geen (of te laat) hulp, terwijl ze die net zo hard nodig hebben als vrouwen. Wij kunnen onze partners helpen. Hoe? Door mannen bewuster te maken van hun emoties, daarover te praten en hun behoeftes serieuzer nemen.
Margot vraagt zich, natuurlijk, af wat ze gemist heeft. Wat hij niet heeft willen delen met degene die het dichtst bij hem stond. Dat het blijkbaar zo slecht ging. Ze is daar zo boos om geweest; ze voelde zich aan de kant gezet. In een prima relatie, met weinig zorgen en twee kleine kinderen. Inmiddels kijkt ze er met een mildere blik naar en voelt ze vooral verdriet over de eenzame weg die hij ging.
Praten kon hij wel. Maar achteraf gezien vooral van zich af, nooit over hemzelf. Over het leven, over moeilijke kwesties, en Huub kon ook uitstekend de vinger op de zere plek bij anderen leggen. Huub was een man van grote blijdschap, een man die intens van het leven genoot, een trotse vader. Ook een man met een enorm rechtvaardigheidsgevoel, die zich erg druk kon maken om misstanden, zwart-wit dacht en zijn strepen vaak resoluut trok. ‘Jammer dan.’ Voor zijn gezin was hij echter een enorm zachte, liefhebbende echtgenoot en vader.
Ze weet nog, het was ongeveer anderhalf jaar voor zijn overlijden, dat ze een avondje uit waren in Den Haag. In de tram stak een man een sigaret op. Huub pikte dat niet en greep in. Niet zo handig, met zijn postuur van 1.92, en niet zo subtiel. Bij de halte stapten ze uit, maar de man en zijn vrienden deden dat ook. Huub kreeg een klap. Gaf als antwoord een flinke klap terug. Kreeg weer een klap. Margot stond met grote ogen te kijken. Dit was niet de Huub die zij kende. Dit was een hele boze Huub. Een Huub voor wie ze bang was. Die ze niet graag nog een keer zo zou meemaken.
Later, toen ze ernaar vroeg, legde hij het uit. Dat hij niet kon verdragen dat iemand er lak aan had en dat niemand er iets van zei. Want dan, zei Huub, dan blijft het zo. En hij kon niet beloven dat het niet nog eens gebeurde. Nu, zo veel jaren na zijn dood, vermoedt Margot dat hier zijn innerlijke strijd over ging. Zijn liefdevolle inborst in gevecht met boosheid en frustratie.
Nu denkt ze: dat hadden we moeten onderzoeken. Ook dat felle in het verkeer, als iemand over de stoep reed of verkeerd geparkeerd stond. Waar kwam die woede vandaan? Oké, hij had niet geleerd echt over zichzelf te praten, maar a) welke man heeft dat wel en b) Huub kon enorm goed lullen. Over gevoel, spiritualiteit, het leven, alles was bespreekbaar. Én hij was enorm op anderen gericht. Ze zou er zo weer voor tekenen, zo’n man.
Zijn werk was wel een ding. Huub was een zelfstandig werkende consultant in de ICT en ging van project naar project. Het laatste jaar kreeg hij minder werk. Het frustreerde hem, vertelt Margot, dat hij zijn talenten niet kon laten zien. Terwijl hij zo goed wist wat hij kon. Dat kon hij slecht verwoorden, maar zij begreep het wel.
Misschien was het een frustratie te veel, het werk, gebrek aan erkenning. Naast zijn te onderdrukken onderhuidse boosheid en het streven de perfecte vader te zijn. Misschien verhield dat zich wel slecht tot elkaar, ze weet het niet. Maar dat was onzin, er was geen vader die zo dol op zijn kinderen was en zo veel tijd voor ze vrijmaakte.
Er was de eerdere zelfmoord van een goede vriend, reconstrueerde Margot later. Huub was daar zo boos over, zó boos op die vriend. Ze snapte het toen al niet en ze snapt het nog steeds niet, maar er destijds over praten, dat zat er niet in. Hij gaf zich niet bloot. Wat de zelfmoord teweeg heeft gebracht, blijft onduidelijk. Maar misschien deed het hem meer dan iedereen en hijzelf door hadden. En, bevestigt ze desgevraagd, misschien begon hij zichzelf steeds minder te vertrouwen. Nou ja, dat blijft giswerk.
Hij werd stiller de laatste weken, terwijl er van alles in hem gaande moest zijn. Al is het maar omdat hij net een nieuwe klus had. Één moment staat haar nog bij. Ze vertelde dat ze iets op haar werk opgelost had en hij was zo trots, leek zo trots, dat hij zichtbaar ontroerd was. Tranen in zijn ogen. Raar. Waarom die emotie? Tegelijkertijd zag ze hem ook weer lachen. Hij was blij opnieuw aan het werk te zijn. Dus: geen zorgen. Want Huub was behulpzaam en ondernemend als altijd. Deed mee, bracht en haalde de kinderen. Lachte. Geen zorgen!
Die vrijdag begon als een mopperdag. Een kind had luizen, de gang lag vol was, vorig weekend was de klok verzet. Een van de kinderen haalde ze veel te vroeg uit bed. Op de overloop werd iets omgestoten, tot ergernis van Huub. Hij ging terug naar bed, draaide zijn rug naar de deur. Gek genoeg viel haar dat op. Geen oogcontact. En nadat zij onder de douche vandaan kwam, was hij verdwenen. Zonder gedag te zeggen. De allereerste keer ooit. ‘Heeft papa nog iets gezegd?’, vroeg ze haar zoon. Niks. Ze was verbouwereerd.
Wat krijgen we nou, dacht ze, en de hele dag probeerde ze hem te bellen, sms’en, whatsappen. Niks. De beste vriendin kreeg hem, einde middag, nog even aan de lijn. ‘Met Huub. Ik kan nu niet praten.’ En hij hing op.
Om zeven uur zat Margot thuis, deels zenuwachtig en deels boos. Hoezo was hij onbereikbaar, hoezo liet hij haar zo in de steek ’s ochtends. De kinderen had ze uit logeren gestuurd, want er moest een hartig woordje gewisseld. Maar geen Huub. Ze belde de politie, ze belde de bank – je wist het niet. Ze zei tegen zichzelf: hij zal wel in een hotel zitten, maar ze had gewoon geen idee.
En ze was kapot, ging naar bed. Ze liet wel, en als ze het vertelt fronst ze haar wenkbrauwen, de slaapkamerdeur open. Zodat ze de voordeurbel kon horen. Voor het geval dat. Dat wat? Huub had een sleutel. Middernacht. De bel gaat. Ze wordt ijskoud. Nog een keer de bel. Ze loopt naar beneden, kijkt door het raam. Twee agenten. Dan is het dus mis. Maar misschien zijn het nepagenten. Ze opent de deur. Ze vragen of ze even wil gaan zitten. Nee, dat wil ze niet. Ze hebben zijn bril mee en zijn sleutels. Verschrompeld. Wat ervan over is. Onverteerbaar.
Hij heeft gewoon tot vijf uur gewerkt en is toen van Amstelveen naar Zoetermeer gereden. In de TomTom staat ‘Stationsstraat Zoetermeer’ – niet dat daar een station is. Iets na zeven uur komt hij bij station Zoetermeer Oost.
Margot piekert, hardop. Je zit in je auto, je toetst een plek in waar je helemaal niet hoeft te zijn. Je komt langs de afslag Ypenburg, waar je gezin woont. Je rijdt door. Je parkeert je auto. Je loopt naar het perron en je wacht op de Intercity. En dan.
Wat moet het zwart zijn geweest. Heeft hij nog iets kunnen voelen? Heeft hij gedacht: beter zonder mij? Dat zijn de stukken die ze nooit zal begrijpen. Huub heeft niets achtergelaten. Niet te verteren dat ze geen afscheid van zijn lichaam heeft mogen nemen. ‘Nee mevrouw, beter van niet’, werd haar verteld. Kom op mensen, daar zijn tegenwoordig toch allerlei technieken voor? Ze hadden er hun stinkende best voor moeten doen. Daar vindt ze wel iets van, ja.
Want zij zit er nog steeds mee, elke dag, dat het laatste wat ze van Huub heeft gezien zijn omgedraaide rug in bed is, die laatste ochtend. Pas twee jaar later zal ze de dienstdoende rechercheur opzoeken, om te weten wat er van a tot z is gebeurd. Hij heeft toen nog wat foto’s getoond van de plek. Van Huub. Dat heeft ze nodig.
Haar familie, beste vriendin en de ouders en broer van Huub komen meteen. Midden in de nacht. Een deel blijft slapen. Matrassen op de grond. Haar zusje kruipt bij haar in bed. Op de een of andere manier kan ze die nacht daarom nog wel wat slapen. Met een huis vol mensen. Enerzijds is alles een waas, anderzijds ziet, hoort, ruikt en proeft ze alles zo scherp, wordt alles zo zintuigelijk.
Het eerste wat ze denkt als ze wakker wordt: nu ga ik het maar alleen doen. Dat begint met knopen doorhakken over de kist, het afscheid, de brieven en het zet zich voort in elke dag wakker worden en dan denken: ik moet weer. Die eigenschap dat ze er geen zin in heeft, kent ze nog niet van zichzelf.
Margot gaat op zoek naar andere verhalen, naar lotgenoten, het contact met andere jonge weduwen is steunend. Maar zo plotseling als het bij Huub, bij hen, is gegaan, dat hoort ze nergens. Ook van zijn familie wordt ze niet wijzer. Die begrijpen evenmin wat Huub bewogen heeft. Margot zal niet snel het woord ‘depressie’ gebruiken. Onmacht, ja, frustratie, ja, gevoelens van falen. Daar kan ze wel wat mee, daarover had ze het graag met hem willen hebben.
De oudste weet nog wel van papa, de jongste niet, maar natuurlijk mist zij hem ook. Ze maakte laatst een tekening voor Vaderdag. Wat was de leukste herinnering, was de vraag. Vraagtekens. Pijnlijk. De oudste lijkt wel wat op zijn vader. Daarom, vertelt Margot, heeft ze nog een keer huilend zijn juf opgebeld. Dat ze zo bang is dat hij ook ooit zo ver zal komen. Rustig, zei de juf, hij heeft jou.
Twee jaar na Huubs dood gaan de kinderen naar een internaat. Margot gaat dan zo slecht, weet niet meer wie ze is, waarom ze er is, waarom de kinderen er zijn. Alles staat op losse schroeven. Maar ze is er met volle verstand bij en zoekt een goede plek. Ze is er, toch wel, trots op dat ze de touwtjes in handen heeft gehouden. Binnen de omstandigheden is dit de beste oplossing.
Het internaat is om de hoek. Langzaam bouwt ze de relatie met haar kinderen weer op. Eerst een tijdje bellen en langsgaan, dan mogen ze een keer thuis langskomen, dan vaker, een keertje blijven slapen. Tot ze het vertrouwen in zichzelf en de wereld weer terug heeft. Het vertrouwen dat ze had in de man, de mens die het dichtst bij haar stond en die haar zo had laten vallen.
Daarvoor moet eerst de boosheid eruit, moet ze voelen wat de dood van Huub voor haar als mens betekent, daarvoor moet ze instorten. De boosheid komt en die schopt ze er letterlijk uit. Fysiek. Dat moet ook wel, want hoe kun je én zo boos zijn én de perfecte moeder? Dat kan niet. En als dat laagje boosheid eruit is, kan ze ook bij haar verdriet, bij het schuldgevoel en de twijfels. Heb ik steken laten vallen? Het heeft even geduurd voor ze begrijpt en zelf gelooft dat dit niet zo is.
Nu staat ze er weer met twee benen in. Ze is gelukkig met wat er is en kijkt niet meer naar wat haar aangedaan is, of zou zijn. Zinloos is dat. Ze is verdomde blij met die twee kinders en ze is zich volop aan het ontwikkelen. Ze is nu rouwtherapeut, helpt bij het omgaan met verlies, daar weet ze inmiddels wel wat vanaf. Ze kan genieten, al doet dat tegelijk ook weer pijn. Dat je het niet kunt delen, dan liggen geluk en verdriet dicht bij elkaar.
Mannen? Die moeten niet zo verdomde bang zijn zichzelf te laten zien. Al hebben ze iets hoog te houden, al hebben ze te zorgen, al hebben ze een taak, dat is allemaal mooi, maar echt niet altijd leuk en makkelijk. Die schaduwzijde van het leven, of die nu groot of klein is, mag gedeeld worden. Juist door mannen. Wees niet bang: laat het zien. Zo staat Margot er nu in.
De komende weken plaatsen we op LINDA.nl interviews met jonge weduwes van wie de man volkomen onverwacht uit het leven stapten. Deze interviews zijn afkomstig uit het boek Man o Man (uitgeverij Nijgh en van Ditmar), dat Nathan Vos schreef. LINDA. sprak hem voorafgaand aan deze serie.
De broer van journalist Nathan Vos maakte acht jaar geleden een einde aan zijn leven. Sindsdien heeft hij een missie: het aantal suïcides onder mannen tussen de 35 en de 65 jaar naar beneden krijgen.
Tekst: Nathan Vos
Denk jij aan zelfdoding? Je bent niet alleen. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 113 (lokaal tarief) of 0800-0113 (gratis).
Nathan Vos verloor zijn broer aan zelfdoding: 'Veel mannen leren niet met hun emoties om te gaan'
