De cijfers van huidkanker nemen verontrustend hard toe. Zo kreeg ook seksuoloog en politica Goedele Liekens vorig jaar de diagnose. Maar hoe houden we het zelf dan zo goed mogelijk in de gaten?
Elsemieke Plasmeijer, dermatoloog in het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis, vertelt ons alles over huidkanker. Want jaarlijks komen er 70.000 nieuwe huidkankerpatiënten bij. En heb je de diagnose eenmaal gehad? Dan loop je een grotere kans het nog een keer te krijgen.
Huidkanker komt grofweg voor in drie vormen: het basaalcelcarcinoom, het plaveiselcelcarcinoom en het melanoom. “Basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom zijn de meest voorkomende vormen”, aldus Plasmeijer. “Ze ontstaan in de opperhuid, die hoofdzakelijk bestaat uit cellen die we keratinocyten noemen. Basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom worden daarom ook keratinocytcarcinoom genoemd.”
Basaalcelcarcinoom is de minst kwaadaardige vorm van huidkanker en wordt jaarlijks ontdekt bij 48.000 mensen. “Dit type groeit langzaam, zaait bijna nooit uit en is goed te behandelen. En: het komt steeds vaker voor bij dertigplussers.”
Ook plaveiselcarcinoom is bij vroege ontdekking goed behandelbaar en komt voornamelijk voor bij ouderen (zeventigplussers). De diagnose plaveiselcarcinoom wordt jaarlijks bij 12.000 patiënten gesteld. “Beide vormen ontstaan meestal door zonnen.”
De meest zeldzame vorm van de drie is het melanoom. Ongeveer 7000 mensen krijgen jaarlijks deze vorm van huidkanker, die ontstaat in de pigmentcellen. Plasmeijer: “Deze soort kanker ontstaat doorgaans door overmatige blootstelling aan de zon, maar er is ook een kleine groep mensen die pech heeft. Bij hen ontstaan melanomen door een genetische afwijking.”
“Door uv-straling. Zowel de zon als de zonnebank zijn de belangrijkste risicofactoren. Al zitten ook hier weer verschillen in. Zo krijg je sneller een basaalcelcarcinoom als je regelmatig een paar weken in Turkije hebt liggen bakken en verbranden. Het plaveiselcarcinoom komt eerder voor bij mensen die langdurig zijn blootgesteld aan de zon, maar daar niet van verbrand zijn. Denk bijvoorbeeld aan boeren en stratenmakers”, aldus de dermatoloog. “Een melanoom ontstaat vaker bij iemand die voor zijn tiende veel is blootgesteld aan de zon en veel moedervlekken heeft. Bijvoorbeeld een kind dat in de tropen is opgegroeid. Hoe dat kan? Als je jong bent gaat je celdeling veel sneller, waardoor schade nog harder aankomt.”
“Het zal je vast niet verbazen, maar huidkanker zie ik het vaakst op plekken die het meest zijn blootgesteld aan de zon, zoals het gezicht, de onderarmen en -benen, handen en het decolleté.”
“Hoe meer moedervlekken je hebt, hoe hoger je risico op het krijgen van een melanoom. Waarom? Het aantal moedervlekken dat je krijgt, is deels bepaald door je genen, maar ook door de hoeveelheid zon waaraan je voor je tiende wordt blootgesteld. Daarom is het zo belangrijk dat je kinderen goed beschermt. Daarnaast moet je opletten als je boven je vijfendertigste nieuwe moedervlekken krijgt, die kunnen verdacht zijn. Maar melanomen kunnen ook voortkomen uit bestaande moedervlekken. Er treedt dan een verandering op. Zo kan hij bijvoorbeeld tweekleurig worden, groeien, verdikken, kriebelen en zelfs bloeden.”
“Nee, in het geval van een basaalcelcarcinoom en een plaveiselcelcarcinoom is er vaker sprake van huidkleurige en schilferige bultjes die soms kunnen bloeden. Het lastige hieraan: patiënten hebben er weinig last van en trekken minder snel aan de bel. Zelfcontrole is daarom belangrijk. Vind je een ‘vreemd’ plekje, maak er dan een foto van en vergelijk de foto vier weken later. Zijn er veranderingen opgetreden of vertouw je het niet? Bezoek dan een dokter.”
“Ik blijf het herhalen: vermijd de zon tussen twaalf en vier. Ga ook niet naar de zonnebank. Het is niet voor niets dat die in Australië verboden is.”
“Het weer kan echt verraderlijk zijn, want zelfs een bewolkte dag kan een hoge uv-factor hebben. Check daarom iedere dag je weer-app en controleer de uv-factor. Is deze drie of hoger? Smeer om de twee uur met factor 30 of hoger.”
“In veel foundations en dagcrèmes zit een spf 15, maar die wordt niet getest zoals zonnebrandcrèmes. Het kan zijn dat de spf minder hoog is dan het label aangeeft. Smeer dus iedere dag onder je make-up een laagje spf 30. Geen zin in een plakkerig lijf? Trek dan bedekkende kleren aan.”
“Last but not least: smeer kinderen extra goed in. Want als zij beschadigingen oplopen, zijn de gevolgen echt groot.”
Lees ook
Nieuwe campagne over huidkanker in het teken van vroege ontdekking
