Rapport over toeslagenaffaire: 'Beginselen van de rechtsstaat zijn geschonden'

Rapport over toeslagenaffaire: 'Ongekend onrecht, beginselen rechtsstaat zijn geschonden'

17-12-2020 | Ellen Hensbergen

Het kabinet, de Tweede Kamer, de Belastingdienst én de rechtsspraak hebben ervoor gezorgd dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden in de affaire rond de kinderopvangtoeslag.

Dat staat in een explosief rapport van de ondervragingscommissie van Kamerleden. Zij onderzochten het overheidsschandaal waarin tal van ouders ten onrechte werden neergezet als fraudeurs.

Fraudejacht

Bewindspersonen en topambtenaren tuigden na politieke druk een harde fraudeaanpak op. Signalen dat deze aanpak voor sommige ouders ernstige en onterechte gevolgen had, werden jarenlang door de politieke top gemist. Ook de Belastingdienst ging de fout in. De commissie concludeert dat de fiscus de fraudejacht als “massaproces” aanvloog, zonder oog voor individuele gevallen.

Oud-staatssecretarissen Frans Weekers en Eric Wiebes (beiden VVD), voormalig minister Lodewijk Asscher (PvdA) en premier Mark Rutte (VVD) worden specifiek genoemd als grondleggers van de fraudeaanpak. Zij sloegen allemaal onvoldoende aan op de signalen die naar boven kwamen.

Ook voormalig staatssecretaris Menno Snel, vanaf oktober 2017 staatssecretaris op Financiën, vroeg niet genoeg door na berichten die hij hierover ontving. De commissie oordeelt bovendien snoeihard over de informatievoorziening vanuit het ministerie van Financiën.

Terugbetalen

Duizenden ouders werden onterecht als fraudeur bestempeld en behandeld. De meesten moesten grote bedragen aan toeslagen in korte tijd terugbetalen, soms omdat de Belastingdienst een gastouderbureau of kinderopvangbedrijf indirect in de portemonnee wilde raken.

Het rapport van de ondervragingscommissie heet ‘Ongekend onrecht’. Volgens hen heeft de aanpak waarmee de Belastingdienst fraudeurs te lijf ging “grove inbreuk gemaakt op het rechtsstatelijke principe dat optimaal recht gedaan moet worden aan individuele situaties van mensen”. Die ruimte voor individuele gevallen ontbrak ook in de wetgeving.

Machteloos

De rechtspraak heeft op zijn beurt de harde invulling van de wet in stand gehouden door verschillende uitspraken. “Daarmee hebben zij de belangrijke functie van (rechts)bescherming van burgers veronachtzaamd.”

De slachtoffers van deze aanpak, de toeslagenouders, stonden volgens de commissie machteloos tegenover de machtige instituten. Ze kregen niet de bescherming die zij verdienden. Het onrecht wordt nu meer erkend, ziet de commissie. “Maar het is nog niet rechtgezet. Excuses zijn gemaakt. Nu het herstel nog.” Van de vele duizenden gedupeerden in beeld bij de Belastingdienst, is tot nu toe slechts een handjevol ouders gecompenseerd.

Lees ook
Genista is slachtoffer van toeslagenaffaire: ‘Ik kon geen 25.000 euro ophoesten’