Zitten vrouwen anders bij de huisarts dan mannen? Ja, blijkt uit een lopend Nederlands onderzoek. Zo worden mannen vaker doorverwezen naar een specialist en krijgen zij ook vaker een lichamelijk onderzoek.
Is er dan ook sprake van ongelijke behandeling? LINDA. vroeg het aan epidemiologe Aranka Ballering en taal- en communicatiewetenschapper Ilona Plug.
Beide promovendi doen mee aan een multidisciplinair onderzoeksproject van het Universitair Medisch Centrum Groningen (Ballering), de Radboud Universiteit en het Radboudumc in Nijmegen (Plug). Dit onderzoek is opgestart vanuit het programma ZonMw Gender & Gezondheid.
Hierin onderzoeken ze gender- en sekseverschillen bij patiënten met veelvoorkomende lichamelijke klachten. Hebben vrouwen en mannen bijvoorbeeld andere symptomen, en verschillen zij in diagnoses en behandelingen? Voeren zij een ander soort gesprekken met de huisarts?
Ballering duikt voor haar onderzoek in het hoofd van de huisarts en volgt het traject van ruim 32.000 geanonimiseerde patiënten. Haar vraag: wat doet de huisarts als hij of zij een mannelijke of vrouwelijke patiënt voor zich krijgt?
LINDA. loopt mee in een abortuskliniek: 'Niemand denkt hier: dit doen we even'
Dat blijkt nogal te verschillen, zegt Ballering. “Ik had van tevoren niet verwacht dat er zoveel verschillen tussen mannen en vrouwen zouden zijn. Vrouwen krijgen bijvoorbeeld minder vaak lichamelijk onderzoek en diagnostische beeldvorming (röntgenfoto’s en echo’s, red.). En ze worden minder vaak doorverwezen dan mannen. Ook als ze dezelfde klachten hebben, zoals hoofdpijn of rugpijn. Vrouwen krijgen daarentegen weer vaker een bloedonderzoek.”
Ook als vrouwen wél een lichamelijk onderzoek krijgen, wordt bij hen minder vaak een diagnose gesteld. Ballering vermoedt daarom dat huisartsen hier bij vrouwen minder vaak voor kiezen. “Als de huisarts niet verwacht dat er iets gevonden wordt, is het logisch dat hij of zij die patiënt niet onnodig wil doorsturen. Bloedonderzoek is veel minder invasief, maar kan wellicht geruststellend zijn omdat het een hoop kan uitsluiten.”
Vrouwen blijven zo wel vaker met ‘onverklaarde klachten’ achter. “Het zou kunnen dat het vrouwelijk lichaam gevoeliger is voor klachten, maar ook dat vrouwen sneller naar de dokter stappen. Dat laatste wordt overigens vaak aangenomen, maar dat wordt meestal niet goed onderbouwd. Ik zou dat nog wel verder willen bekijken: zoeken vrouwen écht sneller hulp dan mannen?”
Toch spreekt Ballering niet meteen van ongelijkheid. “Als we naar het waarom kijken, willen we al snel een schuldige aanwijzen, maar het kan verschillende dingen betekenen. Misschien is het bijvoorbeeld wel terecht, of doen we het nu eigenlijk op de verkeerde manier bij mannen. We kunnen nog geen conclusies trekken: dit is een aanzet tot meer onderzoek.”
Stress-infarct treft vooral vrouwen: 'blinde vlek in de zorg'
Wel is de medische wetenschap nu vooral gericht op het mannenlichaam, legt Ballering uit. “Mannen zijn de standaard, waardoor artsen minder geleerd hebben over het verschil tussen mannen en vrouwen. Misschien is sommige diagnostiek zo minder accuraat voor het vrouwenlichaam, en mis je daardoor sneller iets. Tot 2010 waren er bijvoorbeeld ongeveer tien studies over de anatomie van de clitoris, terwijl er wel veel meer zijn over de penis.”
Vrouwen moeten daarom voortaan vaker meegenomen worden in klinische trials, zegt Ballering “Dat is fundamenteel als je wilt weten of vrouwen op de goede manier worden behandeld. Ze hebben andersoortig vet, en hun lichaam reageert anders op vaccins en medicijnen dan dat van mannen.”
Voeren mannen en vrouwen ook andere gesprekken met de huisarts over veelvoorkomende klachten? Dat wilde Ilona Plug ondertussen weten. De taalwetenschapper onderzoekt of er gender- en sekseverschillen zitten in de wijze waarop huisarts en patiënt elkaar tijdens het consult onderbreken.
In gesprekken gebeurt het vaak dat iemand begint te praten als de huidige spreker nog aan het woord is. “Dat kan op agressieve of coöperatieve wijze. Bij dat laatste laat je juist merken dat je het ergens mee eens bent of met een vervolgvraag komt. En dat kan goed zijn voor de inhoud en het verloop van het gesprek.”
Uit andere onderzoeken over taal en gender bleek al dat man- of vrouw-zijn niet direct invloed heeft op hoe je praat, zegt Plug. “Ook hier zie je dat het meer te maken heeft met de context of de sprekersrol in het gesprek, zoals de rol van huisarts of patiënt. Je gender of sekse heeft dus niet óveral veel invloed op. Wel vonden we dat vrouwen iéts vaker op een coöperatieve manier hun gesprekspartner onderbreken.”
Verkeerde diagnose omdat je vrouw bent: het overkwam deze 93 vrouwen
Ballering en Plug zien hun onderzoeken dan ook beiden als een aanzet tot méér. “Ik zou het interessant vinden om nog meer naar de details van het taalgebruik tijdens een consult te kijken”, zegt Plug. “Vaak bestaat het idee dat vrouwelijke patiënten kunnen overdrijven. Maar is dat ook zo? En hangen eventuele taalverschillen in het beschrijven van klachten ook samen met het wel of niet doorverwijzen, zoals Aranka onderzocht heeft?”
Dat zou Ballering ook wel willen weten, zegt ze. “Hoe omschrijft de patiënt zijn of haar klachten, en wat is de invloed daarvan op de verdere diagnostiek?” Het zou interessant zijn om alle gender- en sekseverschillen in het hele zorgtraject in kaart te brengen. “Dat je het vanaf het ontstaan van de klachten naar de huisarts én de specialist doortrekt, en ook daar kijkt naar die subtiele verschillen in onderbrekingen én het verschil in diagnostiek. We zijn dus nog lang niet klaar.”
Dit artikel is onderdeel van het LINDA.dossier over vrouwengezondheid. Meer weten?
Dossier: Vrouwengezondheid
Dit artikel is gepubliceerd in 2021 maar recentelijk geüpdatet.
Endometriose steeds serieuzer genomen: 'Jarenlang werden klachten afgedaan met 'neem maar een pijnstiller''
