Stom toeval

Journalisten Noémi en Daniela leren elkaar kennen tijdens een cursus podcast maken. Daniela Tasca schreef het boek 1001 Italianen, een boek over de geschiedenis van de immigratie van Italianen naar Nederland. Omdat Noémi’s Italiaanse overgrootmoeder Luciana niet meer in leven is, tipt ze het boek aan haar oma. Al snel herkent zij haar moeder in het boek.

Noémi: “Ik heb Daniela direct geappt en vertelde dat mijn oma haar moeder dacht te herkennen in het boek. Al snel kreeg ik een enthousiast bericht terug. Wat bleek? Daniela was al jaren op zoek naar nazaten van Luciana. Toen heeft ze mij gevraagd of we samen een onderzoek wilden beginnen.

Daniela noemde mijn overgrootmoeder een heldin, wat mij erg verbaasde. Er was enigszins iets bekend over het verzetswerk van mijn overgrootvader, maar van mijn overgrootmoeder werd toch eigenlijk gedacht dat zij vooral achter het fornuis stond. Al dan wel niet met een sigaret in haar mond. Verder was het echt een huisvrouw.”

Mode-ondernemer Naz Kawan over haar vluchtverleden: 'Ook veerkracht is erfelijk'Lees ook

Verzet

Noémi’s overgrootmoeder is geboren in Italië en verzette zich in de roerige jaren ’20 al tegen de opkomst van het fascisme. “Zij en mijn overgrootvader leerden elkaar kennen via een communistische groep in Italië. Mijn overgrootvader was daar voor zijn werk en ze werden verliefd. In 1926 verhuisde Luciana met mijn overgrootvader mee naar Nederland.

Samen met Daniela ben ik erachter gekomen dat mijn overgrootmoeder veel actiever was met de politiek dan onze familie eigenlijk altijd dacht. Voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak, hielden zij zich al bezig met antifascistisch verzet. Toen ook Nederland werd bezet door Duitsland duurde het niet lang totdat ze zich beiden bezighielden met verzetswerk vanuit hun huis.”

In hun woning kwamen illegale verzetsgroepen bij elkaar, werden paspoorten vervalst en zaten onderduikers. Luciana vervoerde de illegale persoonsbewijzen naar Parijs, waar Italiaanse vluchtelingen verbleven die op die manier ‘legaal’ verder konden reizen. “Uiteindelijk hebben Daniela en ik in een archief gevonden dat zij honderden levens hebben gered tijdens de oorlog. Dan wordt de rol van je grootouders opeens toch concreter.”

Colorizer Jakob Lagerweij

Mannengeschiedenis

Maar hoe kan het dat er over overgrootvader Jan wel het een en ander bekend was en over Luciana helemaal niets? In de podcast gaan Noémi en Daniela in gesprek met Erik Somers, onderzoeker bij het NIOD, Instituut voor Oorlogs- en Holocaust- en Genocidestudies. Hij vertelt daarin: “Het is een mannengeschiedenis, dat kan ik niet anders zeggen. De rol van Luciana, de overgrootmoeder, komt nauwelijks voor in documenten over de rol van hun verzetswerk en wordt alleen benoemd als echtgenote van.”

Ook Noémi vertelt: “Ik ben me eigenlijk altijd bewust geweest van deze gaten in de geschiedenis. Ik heb zelf gewerkt voor verschillende vrouwenrechtenorganisaties en Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. Gek genoeg was ik vergeten onder mijn eigen neus te kijken. Ik vind dit al jarenlang een belangrijk thema en ik ben me er heel bewust van dat zo’n geschiedenis wordt doorverteld door mannen en dat wanneer zij onderscheid maken tussen wat belangrijk is en wat niet, er natuurlijk allerlei gaten ontstaan. En in dit geval is de vrouw dan gewoon vergeten en werd hun werk als ‘onbelangrijk’ gezien.”

Naar aanleiding van het onderzoek en de podcast is Luciana officieel toegevoegd aan de tentoonstelling ‘De vele gezichten van Vrouwen in Verzet’ van het Noord-Hollands archief. Deze is gratis te bezoeken in de Heemstede Kapel in de Janskerk in Haarlem. De podcast ‘Luciana, Huisvrouw in het verzet’ luister je gratis in je favoriete podcastapp.

Nabestaanden 'foute' Nederlanders in Tweede Wereldoorlog pleiten: zet dossiers nog niet onlineLees ook