Gynaecoloog Dorenda van Dijken, psychiater Sandra Kooij en cardioloog Janneke Wittekoek slaan de handen ineen. Ze bundelen hun kennis en krachten in het H3-netwerk en streven naar geïntegreerde vrouwenzorg.
“Vrouwen krijgen te veel verlegenheidsdiagnoses. Dat moet veranderen”, vertelt Wittekoek aan LINDA.
De medisch specialisten dragen alledrie hun steentje bij aan vrouwenzorg. “Dorenda op het hormonale gebied – met name de overgang, Sandra weet alles van ADHD bij vrouwen en ik ben gespecialiseerd in het vrouwenhart”, vertelt de cardioloog.
Wittekoek heeft tien jaar geleden HeartLife Klinieken geopend voor vrouwen met onbegrepen hartklachten. “Tien jaar verder zie ik dat de 6000 vrouwen die ik in die tijd heb behandeld, ontsporen door een hormonale disbalans, mentale problemen of een combinatie daarvan. Er zit duidelijk een connectie tussen hoofd, hart en hormonen.”
Over de relatie tussen overgangsklachten en het hart hebben Van Dijken en Wittekoek al eens een boek, Hart & hormonen, geschreven. “We raakten op een congres met Sandra aan de praat. Zij wilde de awareness van ADHD bij vrouwen vergroten. We kwamen erachter dat de patiënten die ik zag, ook bij haar in haar spreekkamer zaten. Toen wisten we dat we onze krachten moesten bundelen.”
De vrouwen voeren een onderzoek uit. Wittekoek noteert, in samenwerking met Kooij, vanaf dat moment hoeveel vrouwen zij identificeert met mogelijk ADHD. Daaruit blijkt dat 35 procent van de vrouwen die bij Wittekoek langskomen, waarschijnlijk ADHD hebben. “Het was een bewijs dat er een noodzaak is voor geïntegreerde vrouwenzorg. ADHD wordt vaak pas tijdens de overgang gediagnosticeerd. We moeten ook naar onze collega’s. Behandel ik een vrouw met hartklachten, dan ligt de kern vaak in het behandelen van ADHD en de hormonale stoornissen.”
Nederlandse man heeft zeer beperkte kennis over overgang: 'Nog een lange weg te gaan'
Zo ontstaat het H3-netwerk: H voor hoofd, hart en hormonen. “We willen zorgen dat we regionale netwerken ontwikkelen voor zorgprofessionals om hun krachten te bundelen. Met het H3-netwerk hebben we als doel om de professionals bewust te maken van de relatie tussen hoofd, hormonen en hart, door ze bij te scholen en een regionaal netwerk te creëren voor geïntegreerde vrouwenzorg.”
Maar, benadrukt Wittekoek, het belangrijkst is dat ze hier patiënten mee kunnen helpen. “Dat is waarvoor we het allemaal doen. Die vrouwen krijgen niet de juiste zorg die ze verdienen. Door onze maatschappij van orgaangeneeskunde worden ze iedere keer apart voor een andere deur gezet. Maar vaak is het een combinatie van meerdere specialismen. Vrouwen helpen is onze grootste drijfveer. Elke week raak ik weer geïnspireerd om vrouwen beter te maken.”
Wittekoek vertelt hoe het komt dat vrouwen vaak pas tijdens de overgang de diagnose ADHD krijgen. “Bij drukke jongens in de klas wordt snel gedacht aan ADHD. Bij dromerige, stille meisjes niet vaak. Het is veel minder zichtbaar bij meisjes, er wordt minder snel aan gedacht.”
De diagnose van ADHD bij vrouwen wordt het meest gesteld bij vrouwen die cyclusgerelateerde klachten hebben, is psychiater Kooij opgevallen. “De hoogste diagnosepiek voor ADHD bij vrouwen is als ze in de overgang komen. Als je ADHD hebt, dan heb je een dopaminetekort. Oestrogenen hebben een dopamine-achtig effect. Op het moment dat je oestrogenen hoog zijn, kun je de ernst van dat tekort aan dopamine met oestrogeen opvangen. Gaan de oestrogeenspiegels dalen, dat is voordat je ongesteld moet worden en wat er gebeurt in de overgang, dan kan het een chaos worden in het hoofd.”
Stress-infarct treft vooral vrouwen: 'Blinde vlek in de zorg'
Heb je ADHD en overgangsklachten, dan is de gemene deler dat vrouwen langzaam een slaaptekort ontwikkelen. “En wordt je slaap verstoord, dan kun je hartklachten krijgen. De overlap binnen de specialisaties is zó groot. We zijn verbaasd dat we daar nu pas zo naar kijken. Ik ben ontzettend blij met de krachtenbundeling. Wij kunnen met dit netwerk bijdragen aan betere zorg voor vrouwen. We kunnen nu echt beginnen.”
Op dinsdag 31 oktober organiseren de artsen een webinar in de vorm van een Q&A. “Zo willen we patiënten bereiken die te kort komen en willen we zorgprofessionals bijscholen. Vrouwen kunnen al hun vragen insturen. Door giften en donaties van mensen die ook groot voorstander zijn voor betere, geïntegreerde vrouwenzorg kunnen we webinars blijven geven. We hebben nu al duizend inschrijvingen voor het webinar. De behoefte is dus enorm groot.”
De drie vrouwen zijn erg gedreven, zegt Wittekoek. “We vinden het heel leuk en zo belangrijk dat de kennis wordt overgedragen. In de ergste gevallen lopen de vrouwen al jaren met hun ziel onder de arm, omdat we nog geen goede diagnose kunnen stellen.”
Vrouwen wachten soms tientallen jaren op diagnose door op mannen gerichte zorg: 'Er is zo veel leed'
Hoe het komt dat vrouwenzorg nog altijd achterloopt? “We hebben in de wetenschap onze hormonale cyclus genegeerd. Dat heeft direct effect op het brein en het hart. Daar kunnen klachten uit voortkomen. De hormonale cyclus wisselt zo ontzettend.”
Ze legt uit: “Onderzoeken werden vroeg al met mannelijke proefdieren uitgevoerd, om de resultaten niet te beïnvloeden door een ingewikkelde hormonale cyclus. In de wetenschap hebben ze het vroeger eng gevonden om vrouwen mee te nemen, door de angst dat het onderzoek iets kan veranderen in hun vruchtbaarheid. Er moet voor vrouwen nog een hoop uitgevonden worden.”
Wittekoek heeft dit altijd gezien in de lesboeken. “In de medische opleiding leer je hoe het menselijk lichaam werkt. Dat is allemaal gebaseerd op het mannelijke lichaam. Nu weten we bijvoorbeeld dat vrouwen een hoger vetpercentage hebben, een tragere maaglediging, de nieren werken anders: er is zoveel anders, dat we eigenlijk een apart fysiologieboek over vrouwen moeten maken. De kennis die geleerd wordt gaat over het mannenlichaam. Lichamelijk zijn we niet gelijk. Er moet persoonlijke geneeskunde komen.”
Wittekoek moet nog regelmatig vechten voor het feit dat het vrouwenhart anders is. “De medische wetenschap loopt, als het gaat om het vrouwenhart, altijd achter op nieuwe bevindingen in de medische praktijk. Eerst zie je verbanden en moet je dat wetenschappelijk gaan bewijzen, pas dan komt een richtlijn of protocol. Daarom willen we met het H3-netwerk ook bewustwording creëren bij vrouwen zelf. Dat ze zelf weten dat er een relatie kan zijn tussen hartklachten en bijvoorbeeld ADHD.
We zijn ervan overtuigd dat als we meer geïntegreerde vrouwenzorg hebben, het vrouwenlichaam beter begrepen wordt en er betere behandeling komt voor vrouwen. Dat is ook een manier om de zorgkosten naar beneden te brengen. Vrouwen zijn duurder voor de gezondheidszorg dan mannen, omdat ze minder snel begrepen worden, langer chronisch ziek zijn en vaker arbeidsongeschikt.”
Alle vrouwen en mannen kunnen zich aanmelden voor de webinars. “Met iedereen die zich aanmeldt maken we een vuist dat we naar meer geïntegreerde vrouwenzorg toe moeten gaan. Zo helpen we allemaal mee aan het belang van regionale samenwerkingsnetwerken. Ik heb hele goede hoop dat we over een jaar tenminste in de twaalf provincies een cluster zorgprofessionals hebben die dit goed herkennen en waar vrouwen zich tot kunnen wenden. Vrouwen krijgen geen goede diagnose. Dat moet veranderen.”
Meer informatie vind je in de podcast We zijn toch niet gek?, waarin de perimenopauze ruim aan bod komt. Journalist Suzanne Rethans spreekt met Van Dijken en Wittekoek, en met ervaringsdeskundigen Nienke Wijnants en Gijsje van Bentum, die allebei thuis kwamen te zitten met een verkeerde diagnose.
Cardioloog Janneke over het vrouwenhart: 'Je hebt je gezondheid zelf in de hand'
