Respect begint thuis aan de keukentafel: 'Het zit ‘m in bewust kleine dingen anders doen'

Familie | Interview

01-02-2025 | Lisette Gerbrands

Opvoeden is op zichzelf al een flinke uitdaging. Hoe pak je dat aan in een wereld vol ongelijkheid, stereotypen en onrecht? Volgens opvoedkundige Anne-Marie Stevens zijn zware gesprekken niet nodig. “Kleine, praktische stappen kunnen al een groot verschil maken.”

Terwijl jij snel een boterham smeert, vertelt je kind over een klasgenootje dat nooit wordt gekozen bij gym. “Juist in de alledaagse chaos liggen kansen”, zegt Anne-Marie, “Dat zijn de momenten waarop zaadjes worden geplant. Ga op zo’n moment het gesprek aan en vraag bijvoorbeeld wat jouw zoon of dochter zou doen in zo’n situatie.”

Grenzen

In diezelfde alledaagse chaos zeggen we soms ongemerkt dingen als ‘jongens huilen niet’ of ‘dat is voor meisjes’. Anne-Marie: “Dat soort uitspraken klinkt onschuldig, maar kinderen horen het allemaal en ze pikken het razendsnel op. Door bewust te letten op je woorden en te kiezen voor neutraliteit, kun je al veel doen. Dus in plaats van ‘dat is niks voor jongens’ zeg je bijvoorbeeld: ‘Wat vind jij ervan?’ Of: ‘Zou je dat willen proberen?'”

Kinderen kijken dus continu mee, en ze nemen meer over dan je denkt. “Hoe behandel je zelf mensen? Hoe ga je om met frustraties of conflicten? Je kunt wel vertellen hoe belangrijk respect is, maar wat ze echt onthouden, is hoe jij reageert als de buurman weer eens over je heg klaagt”, legt Anne-Marie uit. Laat in je dagelijkse handelingen zien wat respect betekent, of dat nu in een discussie is met je partner, een gesprek met de juf, of hoe je iemand aanspreekt als-ie iets doet wat niet door de beugel kan. “Zeggen dat iets niet mag, is één ding. Maar hoe jij zelf met grenzen omgaat, is minstens zo belangrijk.”

Thumbnail voor Waarom je de manier van opvoeden overneemt van je ouders (ook al wil je dat misschien niet)

Waarom je de manier van opvoeden overneemt van je ouders (ook al wil je dat misschien niet)Lees ook

Zelfbeschikking

Kinderen testen grenzen. Ze willen weten: wat gebeurt er als ik dit zeg of dat doe? Dat is niet alleen normaal, maar ook noodzakelijk volgens Anne-Marie. “Door kaders te stellen leren kinderen snel wat wel en niet goed is. Dat experimenteren hoort er echt bij.” Geduld, vertrouwen en een beetje uitleg maken een wereld van verschil. “Met die basis geef je ze de tools mee om ook buiten het gezin goede keuzes te maken.”

Stel, je kind wil geen knuffel geven aan een oom of tante. Respecteer die keuze en leg uit dat iedereen mag bepalen wat er met hun lichaam gebeurt. “Het is niet alleen een les in autonomie”, voegt Anne-Marie toe, “maar ook een manier om respect voor anderen te ontwikkelen. Als kinderen zien dat hun grenzen serieus worden genomen, leren ze dat ook te doen bij anderen. Het gaat niet zozeer over luisteren maar over zelfbeschikking. Wil je kind geen kus geven, stel dan andere opties voor zoals een hand, handkus of een zwaai.” Het voelt op dat moment misschien ongemakkelijk, maar juist door hun keuze te respecteren, geef je ze autonomie. Het is een les die verder gaat dan de woonkamer.

Stevige basis

Naast wat er thuis gebeurt, hebben ook de media een grote invloed op hoe kinderen de wereld zien. Gelukkig kun je je kinderen helpen een filter te ontwikkelen. “Kleine gesprekken, grapjes en speelse situaties werken vaak beter dan serieuze preken. Kijk je samen een film of komt er een reclame voorbij op YouTube? Stel vragen als: ‘Wat denk je dat ze hiermee willen laten zien?’ Of ‘Wat zou jij doen als je een superkracht had om iemand te helpen?’ Kinderen vinden het vaak leuk om dit soort puzzels op te lossen. En voor je het weet, komen ze zelf met kritische opmerkingen”, aldus Anne-Marie. “Opvoeden gaat vooral om verbinding maken en nieuwsgierig zijn naar hoe je kinderen de wereld zien.”

Naarmate kinderen ouder worden, verandert jouw rol als ouder. Waar jij vroeger het belangrijkste voorbeeld was, zijn het nu vriendjes, TikTok-video’s en schoolpleinpraat die bepalen hoe ze de wereld zien. “Kinderen doen overal ervaringen op, zowel positieve als minder positieve. Dat hoort bij het leven, en dat is goed.”

Toch kan het lastig worden als je merkt dat je kind gedrag overneemt dat niet past bij de normen en waarden van je gezin. In plaats van direct iets verbieden, kun je beter uitleggen waarom woorden kwetsend zijn, tipt Anne-Marie: “Help je kind begrijpen waarom iets gemeen kan zijn. Door thuis een stevige basis te leggen, leren kinderen vanzelf wat wel en niet oké is. Vertrouw erop dat ze dat meenemen – naar school, bij vriendjes of familie.”

Superkracht

Respect en gelijkwaardigheid leren je kinderen niet alleen op school, maar vooral bij jou aan de keukentafel. “Het zit ‘m in bewust kleine dingen anders doen. Complimenteer ze als ze iets goeds doen, en laat ze zien hoe je zelf met anderen omgaat. Zo krijgen ze ongemerkt een rugzak vol lessen mee.”