Mama Lee: hoofdstuk 3

Ik was drie jaar toen ik geadopteerd werd en naar Nederland vertrok, samen met een groepje andere kinderen uit het kindertehuis in Seoul. Voor het eerst zat ik in een vliegtuig, en ik vond het zo spannend dat ik ervan in mijn broek plaste. Ik was het enige kindje dat moest huilen toen we aankwamen op Schiphol. ‘Als dat ze maar niet is,’ grapte mijn broer tegen mijn ouders, maar ik was het wel. Zonder koffer, mijn enige bezittingen waren de kleren die ik op dat moment aanhad, de gestreepte sokjes hebben mijn ouders bewaard.

De stewardess in het blauwe mantelpakje droeg me op haar arm de vipruimte in, waar mijn nieuwe familie gespannen op mij zat te wachten. Toen ik mijn moeder zag, stak ik mijn armen naar haar uit. Waarschijnlijk herkende ik haar van de foto’s die ze me ter voorbereiding in het kindertehuis hadden laten zien. Mijn moeder vertelt me altijd dat dat moment precies hetzelfde aanvoelde als een natuurlijke geboorte. ‘En ik kan het weten,’ voegt ze daar dan trots aan toe, want mijn broer kwam drie jaar eerder uit haar buik, in plaats van uit een glimmend KLM-vliegtuig. In de vipruimte kregen we de tijd om even aan elkaar te wennen.

Op de foto die op dat moment gemaakt is, zie ik mezelf op schoot bij mijn moeder zitten. Ik draag een felgroen tuinbroekje en in mijn rechterhand houd ik stevig een half biscuitje vast, de andere helft zit al in mijn mond. Ik kijk als enige recht de camera in, opvallend zelfverzekerd, alsof ik ervan overtuigd ben dat zij echt in hun handjes mogen knijpen met zo’n geweldig nieuw familielid. Mijn vader – toen nog met zijn seventies-baard – en mijn moeder kijken naar me met een zachte blik, alsof ze zojuist iets heel breekbaars in handen hebben gekregen. De gezichtsuitdrukking van mijn broer, toen zes jaar, is trots en verbaasd tegelijkertijd. Je ziet hem denken: hoe kan het dat er op een dag opeens een zusje uit het vliegtuig komt gelopen? En ook: hier ga ik nog een hoop plezier mee beleven.

In zijn hand De Man van Zes Miljoen, de speelgoedsuperheld die hij die ochtend van mijn ouders heeft gekregen, zodat ook hij deze dag als een feestdag zou ervaren. Op een andere foto laat hij me De Man zien: in zijn arm zit een luikje en als je het openmaakt, zit er een opvouwbare parachute in verstopt. Ik kijk hem verward aan. Ik denk niet dat ik al die nieuwe informatie toen heb kunnen ver- werken, na mijn eerste vliegreis inclusief ongelukje. Een onbekend land, mijn eerste jetlag, mijn nieuwe ouders, mijn nieuwe broer, een Nederlands koekje en dan ook nog die Man van Zes Miljoen met een parachute in zijn arm.

Het is het begin van een nieuw leven in een nieuw land. Mensen die ik voor het eerst ontmoet en die mijn familieleden blijken te zijn. Ze eten dingen waarvan ik de smaak niet ken. Boerenkool met spekjes. Soep met balletjes. Brood met kaas. Ze wonen in een huis waar ik nooit eerder ben geweest. Ik krijg een kamer met een bed dat ik niet begrijp. Ik wil op de grond slapen en als mijn ouders me dan toch in mijn bed tillen, slaap ik omgekeerd met mijn voeten op mijn kussen en ik weiger onder de dekens te gaan liggen. Er is een kortharige teckel genaamd Flap die niet naar me luistert, ook niet als ik mijn bevel kracht bijzet door met mijn voet hard op de grond te stampen. Ik word omringd door nieuwe gezichten die een taal spreken die niet de mijne is. Maar zelfs zonder dat ik de betekenis van hun woorden begrijp, voel ik dat ze van me houden. En dat is de basis, het is meer dan voldoende, het zijn de draagmuren van mijn nieuwe thuis.

Hoofstuk 4

Op de foto’s uit die eerste periode zie ik een klein, boos en teleurgesteld meisje. Boos, omdat ik zonder zeggenschap van de ene op de andere dag in een andere wereld terecht was gekomen? Teleurgesteld, omdat ik tegen die tijd al te veel had meegemaakt en er klaar mee was, met het gesleep, het gezeul? Ik huil niet, maar ben wel zichtbaar verdrietig, vertellen mijn ouders me. Op mijn hoede, alsof ik verwacht dat ook deze situatie eindig is en er ieder moment iemand aan de deur kan komen om me weer mee te nemen naar het volgende adres.

De eerste dagen is het stil in mijn mond. Mijn ouders hebben enkele Koreaanse woordjes geleerd om me wat meer op mijn gemak te stellen, maar ik kijk ze aan alsof ze gek zijn en ze stoppen er direct mee. Mijn moeder trekt me een nieuw nachthemdje aan. Aniyo, nee, het is te groot. Ik kijk naar de lange mouwen en daarna naar haar met een blik van: hoezo weet je niet eens wat mijn maat is? Na een paar weken komt er een mevrouw langs van de Nederlandse adoptieorganisatie met een boek met daarin plaatjes van Zuid-Korea: foto’s van huizen, straten en de gezichten van mensen van verschillende leeftijd. Goed voor de verwerking van mijn herinneringen, zodat ik het allemaal een plekje kan geven. Ik kijk ervan weg, het boek moet weer dicht. Ik heb het altijd een wonderlijke combinatie van gevoelens van dat meisje gevonden. Enerzijds de boosheid en pijn, anderzijds de enorme trots en eigenwaarde. De wil om verder te gaan, ik moet door. Tekenend voor mijn karakter, ook nu nog.

Een zomerdag bij de stacaravan van mijn oom en tante in Rockanje. Mijn oma staat te koken in het kleine keukentje. Binnen een paar seconden sta ik naast haar met een blij gezicht. Ze maakt nasi, op z’n Hollands. Met Conimex-kruiden, maar toch herken ik de geur. De gedragingen van een adoptiekind, kort na aankomst in het nieuwe land, vertellen veel over het leven dat het kind heeft achtergelaten. Een heel leven waar de adoptieouders geen weet van hebben. Ik zit niet, ik hurk. Zodra er eten op tafel staat, prik ik als eerste mijn vork in het vlees, hop, in mijn mond. Dit vinden mijn ouders nog steeds hilarisch, omdat ik later overtuigd vegetariër zou worden.

Mijn favoriete bezigheid is kleine wasjes doen: eindeloos doekjes in emmertjes sop dopen. Ik ben bang voor open haarden, kampvuurtjes en kaarsen, vraag voor het slapengaan altijd of alle kaarsen wel zijn uitgeblazen. Ik heb een duidelijk litteken op mijn onderrug; is het een brandplek? Lange tijd heb ik een rieten nood- koffertje onder mijn bed liggen, voor het geval er brand zou uitbreken. Er zit een zakdoekje in, een knuffel en een gulden.

In mijn adoptiedossier staat dat ik als tweejarige te vondeling ben gelegd in de Koreaanse stad Suwon. Er is een briefje op mijn kleding gevonden met daarop mijn naam – Eun Hye Park, uitgesproken als Un Hjee Pak – en mijn geboortedatum, 7 juni 1974. Ouders: on- bekend. Toegevoegd is een beschrijving van mijn uiterlijk en mijn gedrag, de observaties van een medewerker van het kindertehuis. Uiterlijk: een lief gezichtje met medium bruine huid, donkerbruin haar, donkere heldere amandelvormige ogen. Typisch Koreaanse gezichtstrekken. Gedrag: lief, slim en zacht van aard. Zelfredzaam, ze speelt graag onder de tafel, tekent veel, maakt met haar vinger schrijfbewegingen in de lucht. Gemakkelijk in de omgang, maakt een blije en tevreden indruk.

Van dat blije en tevreden is weinig over toen ik eenmaal in Nederland kwam, en ik realiseer me nu dat dat niet altijd gemakkelijk is geweest voor mijn ouders. Als een klein boos meisje opeens je dochter wordt, dan kun je haar moeilijk streng toespreken, want je weet niet wat ze heeft meegemaakt en welke pijn ze nog moet verwerken. Bovendien: je kunt iemand niet dwingen om van je te houden. Voor mijn ouders was dat anders, zij hielden al van me, lang voordat ik er was. Mijn moeder wilde al zolang ze zich kon herinneren zelf kinderen krijgen. Ze deed de kweekschool, werd kleuterjuf en later hoofd van die kleuterschool. Ze trouwde met mijn vader en na een paar jaar kreeg ze te horen dat de kans groot was dat ze niet zwanger kon worden. ‘Er zijn zo veel kinderen op de wereld die geen ouders hebben die voor ze kunnen zorgen’, was de beweegreden voor hen om voor adoptie te kiezen. Ze kwamen op een wachtlijst terecht, waar ze ook weer even af moesten toen bleek dat mijn moeder toch minder onvruchtbaar was dan de arts had gedacht en ze zwanger was van mijn drie jaar oudere broer Jeroen. Maar de wens naar een adoptiekindje blijft, en na jarenlang weer op de wachtlijst te hebben gestaan, tientallen formulieren te hebben in- gevuld, moeizame procedures te hebben doorlopen, duizenden guldens te hebben betaald – we hebben het bonnetje altijd bewaard – is er eindelijk dat ene telefoontje: ‘Jullie krijgen een meisje!’ Mijn moeder is dolgelukkig en belt mijn vader op zijn werk op: ‘We krijgen een meisje!’ Mijn vader vraagt waar het kindje vandaan komt. Mijn moeder antwoordt verbaasd dat ze dat is vergeten te vragen en dat zegt alles. Ik was zo welkom.

Vervolgens krijgen ze een klein zwart-witfotootje opgestuurd. Ik draag een wijd wit jasje met een grote kraag, ter hoogte van mijn linkerarm zit een rare knoop. Bolle wangen die mijn ogen kleiner maken dan ze zijn, halflang dun haar. Beledigd kijk ik de camera in, mijn lippen bozig naar voren getuit. We hebben vaak gespeculeerd over wat die bolling in dat jasje was. Mijn broer is ervan overtuigd dat er in die bolle knoop een Star Wars-poppetje verstopt zit voor hem. Het is 1977, de eerste Star Wars-film is net verschenen en zijn hele zesjarige universum bestaat op dat moment uit Luke Skywalker en Darth Vader. Mijn moeder kijkt wekenlang naar dit fotootje. Een soort pretecho van een driejarig kind op komst. Ze huilt als ze het een keertje per ongeluk ergens laat liggen na een familiebezoek, en ze laat mijn vader ’s avonds uren autorijden om het fotootje op te halen. Ik was toen allang hun dochter, maar ik woonde bijna negen- duizend kilometer verder, nog in het kindertehuis in Seoul. Ik wist nog van niks, ik voelde nog niks. En dan hoop je maar als adoptie- ouder dat er een dag komt waarop je merkt dat die liefde wederzijds is, dat ik hen zou accepteren, zoals ze dat bij mij al hadden gedaan.

Mijn moeder weet nog heel goed wanneer die dag was. Ik heb het haar wel honderd keer horen vertellen, iedere keer met tranen in haar ogen. Het is een van mijn lievelingsverhalen. We zijn op straat, dicht bij ons huis in Hendrik Ido Ambacht. Mijn moeder rent een stukje vooruit, draait zich vervolgens naar me om, spreidt haar armen en roept: ‘Wie komt er in mijn huisje?’ Ik aarzel geen seconde en ren recht haar armen in. Ze tilt me op, draait me rond, mijn beentjes zwieren in de lucht en de tranen stromen over haar wangen. Om- dat ze zich op dat moment realiseert dat haar dochter ook van haar houdt. En dat er ergens op deze wereld een vrouw rondloopt die de liefde van haar kind voortaan zal moeten missen. Die deze armpjes nooit om haar nek zal voelen. Uit dit verhaal spreekt zo veel liefde, voor mij, en voor die andere moeder die ik had. En nog steeds heb.

Vanaf dat moment is het alsof de zon is gaan schijnen op de foto’s in mijn album. Ik kijk lachend de camera in, op sommige zelfs met mijn hand jolig zwaaiend naar degene achter het fototoestel. Op de arm van mijn moeder, terwijl ik in de dierentuin vrolijk naar de olifanten wijs. Op onze zeilboot in de haven van Oostvoorne, de grote groene zonnebril van mijn moeder is afgezakt tot op het puntje van mijn kleine neus. In diezelfde haven in mijn gele roeiboot, terwijl ik speel dat mijn vader mijn butler is die me vanaf de overkant moet komen ophalen wanneer ik als een prinses met mijn hand naar hem wuif. Ik denk dat hij wel honderden keren heen en weer is geroeid. Mijn broer die me tijdens het bouwen met lego over mijn wang aait, omdat hij me zo zacht vindt. Ik denk dat mijn allereerste herin- nering uit die tijd stamt. Mensen in toga in de imposante rechtbank van Dordrecht, die mijn nieuwe leven juridisch beklinken met een nieuwe naam. Eun Hye wordt Mischa. Park wordt Blok.

‘Mama Lee’ is nu verkrijgbaar. Lees hier het interview met Mischa Blok.

Vader Rob over impact adoptie op zijn zoons én hemzelf: 'Had dit niet anders gekund?'Lees ook