Voor veel vrouwen is de overgang een lastige periode in hun leven, zo blijkt uit onderzoek. Voor sommigen leidt het zelfs tot een depressie. Dit is een groot onderschat probleem waar verandering in moet komen volgens experts.
Het is deze week de Week van de Overgang. Het doel: de nog steeds heersende taboe rondom dit onderwerp doorbreken.
Voor de overgang vertonen 3 op de 10 vrouwen depressieve klachten. Tijdens de overgang schiet dat omhoog naar 7 op de 10. Dat stellen de Vereniging Verpleegkundig Overgangsconsulenten en Care for Women, een gezondheidsorganisatie gespecialiseerd op het gebied van vrouwen en hormonen.
Zo ook Cindy. Zij krijgt rond haar 43ste plotseling moeite met depressieve gevoelens. “Ik wist niet waar het gevoel vandaan kwam, waardoor ik nog meer in de war raakte.” Van een sociale en vrolijke vrouw verandert Cindy in iemand die ze niet herkent. “Ik voelde me alleen, wist niet hoe ik mijn dagen door moest komen en was veel aan het piekeren. Ik was blij wanneer het avond was, want dan kon ik weer naar bed.”
De huisarts wil haar antidepressiva voorschrijven, maar dat wil Cindy niet. Daarom gaat ze naar de psycholoog. Na negen sessies komt voor het eerst de overgang ter sprake. Vanaf dat moment vallen alle puzzelstukjes voor haarzelf in elkaar. Maar daarmee is het probleem nog niet opgelost.
Angganitha is begin twintig wanneer ze in de overgang raakt: 'Zou het begrijpen als mijn man wil scheiden'
Haar huisarts wil haar graag helpen, maar zegt niks te weten van hormonen en de overgang. Cindy gaat eerst zelf op zoek en trekt vervolgens aan de bel bij Care for Women, die haar helpen met het uitkiezen van medicatie. Ze probeert hormonen. “Sinds ik dat gebruik gaat het veel beter met mij. Ik ben nog niet helemaal de oude, maar weet nu eindelijk waar het aan lag.”
Ze baalt dat het lang duurde voordat een diagnose werd gesteld. “Je voelt je al slecht en dan moet je het ook nog allemaal zelf uitzoeken. Voordat je goede medicatie hebt, ben je weer een half jaar verder.”
Ook Saskia (52) had last van mentale klachten tijdens de overgang. Het begint voor haar met lichamelijke kwaaltjes, zoals opvliegers, blaasontstekingen en een frozen shoulder. “Die klachten volgden elkaar snel op. Ik herkende mijn lijf niet meer, want ik was altijd heel gezond. Daarvan raakte ik in de war.”
Daarnaast kan ze zomaar boos worden of in huilen uitbarsten. “Achteraf gezien gedroeg ik me echt als een heks”, vertelt Saskia. Ze zit zo met zichzelf in de knoop dat ze een burn-out krijgt en van baan verandert. “Het kon me niet meer schelen, ik had schijt aan alles en iedereen.”
Saskia maakt steeds vaker ruzie met haar vrienden, collega’s en partner. Het kost zelfs bijna haar huwelijk. “Mijn uitspraken waren soms zo gemeen: daar kom je niet met een sorry vanaf. Ik schaamde me zo over hoe ik me gedroeg, maar had er tegelijkertijd geen grip op.”
Anne kwam op haar 28e in de overgang, maar werd toch zwanger door een 'escape-ei'
Op een gegeven moment introduceert een coach van Saskia’s re-integratieteam haar aan een overgangsconsulent. Die schrikt van haar klachten en raadt haar aan om oestrogeen aan te vragen bij de arts. Die is in eerste instantie erg terughoudend met het voorschrijven van hormonen. “Ik heb daar huilend gezeten en gesmeekt om die medicatie.”
Ze krijgt oestrogeen en al na twee weken komt de oude Saskia terug. “Ik vind het jammer dat ik eerder niet wist dat er een overgangsconsulent is. Toen ik met mijn klachten kwam, werd nooit het onderwerp ‘de overgang’ genoemd. Daardoor heb ik heb tweeënhalf jaar rondgelopen met ernstige mentale klachten en anderhalf jaar thuisgezeten vanwege een ‘burn-out’.”
Floor Vernooij is gynaecoloog bij het Diakonessenhuis en heeft regelmatig vrouwen op de menopauzepoli die mentale klachten ervaren door de overgang. “Sommigen omschrijven het als een omgekeerde puberteit. Ze hebben last van stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, neerslachtigheid en paniekaanvallen. Voor de overgang vertonen 3 op de 10 vrouwen depressieve klachten. Tijdens de overgang zijn dat er 7 op de 10.”
Een verklaring hiervoor kan wisselende hormoonspiegels zijn. “Oestrogeen versterkt de werking van de gelukshormonen serotonine en dopamine. In de overgang maakt je lichaam andere hoeveelheden oestrogenen aan en daarna helemaal niet meer. In de overgangsfase kunnen je hormoonspiegels heel erg schommelen wat kan bijdragen aan mentale klachten.”
Met een gezonde levensstijl wordt het risico op mentale klachten tijdens de overgang kleiner, vertelt Vernooij. Toch is de een gevoeliger voor deze hormoonwisselingen dan de ander. Denk bijvoorbeeld aan vrouwen die eerder in hun leven al te maken kregen met depressie.
Linda de Mol vond goede kuur voor de overgang: 'Ga in godsnaam naar een begripvolle arts'
Daniëlle Griesheimer, orthomoleculair therapeut en specialist bij Care for Women, vindt dat er te weinig bekend is bij zowel vrouwen als professionals over de impact van de overgang op de mentale gezondheid. Ze krijgt regelmatig telefoontjes van huisartsen met vragen over cliënten die ernstige mentale klachten ervaren van de overgang.
“Het is niet standaard dat je in de overgang zit wanneer je vijftig jaar bent, niet meer menstrueert en opvliegers hebt. Artsen vergeten vaak verder dan dat te kijken.” Vrouwen krijgen daardoor de diagnose depressie of burn-out met de bijpassende medicatie, zoals antidepressiva. Terwijl ze eigenlijk in de overgang zitten en dit dus misschien niet eens nodig hebben.
Volgens Daniëlle zijn sommige huisartsen voorzichtig met het voorschrijven van hormonen. Vernooij is daarin minder terughoudend. “Helpt een gezondere levensstijl niet? Dan schrijf ik soms op de proef een lage dosis hormonen voor om te kijken of hormoonveranderingen een rol spelen bij de klachten.”
“Zo’n twintig jaar geleden verschenen er twee Amerikaanse studies waardoor de hormoonsuppletie in de ban is gegaan bij een hele generatie zorgverleners,” vertelt Vernooij. “Uit die studies bleek dat vrouwen die hormonen slikken een verhoogd risico op borstkanker hebben. Maar, die studies waren met andere hormoonpreparaten, die bij veel oudere vrouwen en ook nog een veel langer werden voorgeschreven dan nu.”
Artsen die in die periode zijn opgeleid worden op overgangscongressen wel eens ’the lost generation’ genoemd, omdat ze daardoor minder bekend zijn met de overgang en hormonen.
Tegenwoordig zijn er veel betere hormoonpreparaten op de markt, waar overgangsklachten mee verholpen kunnen worden, laat Vernooij weten. “Bij een gebruik korter dan vijf jaar zijn er weinig risico’s en bijwerkingen. Bij langer gebruik wordt de kans op kanker wel hoger. Vrouwen die borstkanker hebben gehad, hebben een verhoogd risico en mogen het dus ook niet gebruiken. Maar voor veel vrouwen maakt het gebruik van hormonen binnen twee maanden al verschil. En twee jaar na de laatste menstruatie kan het vaak al afgebouwd worden.”
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op LINDA.nl
Gynaecoloog Dorenda van Dijken: 'Over de overgang wordt al snel een beetje lacherig gedaan'
