In de eerste drie Nederlandse afleveringen van de bekende serie op discovery+ staan de misdaadzaken rond Joran van der Sloot, Frank Masmeijer en Ernst Louwes centraal. In de specials analyseren experts op het gebied van taalkunde, lichaamstaal en forensische psychologie aan de hand van gedrag of deze personen mogelijk iets te verbergen hebben.

Denise, lichaamstaalexpert, ik had daar niet echt een beeld bij. Maar jij bent hartstikke leuk en maakt het vak toegankelijk, niet?
“Haha, dat probeer ik wel. Mijn werk is vooral enorm veel wetenschappelijke materie en ik ben zelf ook echt heel nerdy. Maar dat is gelukkig niet hoe ik communiceer. Ik probeer het echt toegankelijk te maken voor een groot publiek, en leuk om naar te luisteren. Een belangrijk deel van mijn werk is het vertalen van een ingewikkeld wetenschappelijke onderzoek naar een behapbare praktische training.”

Vanaf dit weekend ben jij te zien in Faking It bij Discovery. Wat gaan we precies zien in dat programma?
“In elke aflevering staat één bekende crimezaak uit Nederland centraal. Zoals Joran van der Sloot, Frank Masmeijer en ook de Deventer Moordzaak. En het zogenaamde crimeteam gaat die zaken analyseren. Dat team bestaat naast mijzelf uit experts Marijn Moerman en Eric Blauw. Ik let op de lichaamstaal, Marijn kijkt naar wát ze zeggen en Eric kruipt in het brein van de verdachte. Daardoor krijg je een heel compleet beeld van de zaak, omdat wij het vanuit een heel ander perspectief benaderen.”

Ik hoor jou in Faking It bijvoorbeeld praten over het met de ogen knipperen van Joran tijdens een eventuele leugen. Is dat een typisch voorbeeld voor jouw rol als The Watcher?
“Eigenlijk alle niet-woordelijke dingen, dus al het non-verbale, daar richt ik mij op. Ik wijs ze aan, vertel wat het is en maak ook meteen duidelijk wat dat in een onderzoek precies betekent. Ik maak dus in elke aflevering een uitgebreide analyse.”

Zo’n beeld frame voor frame analyseren dat lijkt me echt een monsterklus.
“Ja, dat is ook zeker zo. Dat is wat mensen heel vaak onderschatten. Ik krijg regelmatig een filmpje van iemand gewoon voor de leuk met de vraag: ‘Wat zie je?’ erbij. Maar tijdens mijn werk gaat elke minuut keer zestig. Met het pauzeren en terugkijken. Het is echt enorm veel werk. En zeker als je een serie maakt over een heel bekende moordzaak, dan wil je zeker weten dat je goed zit.”

Dat ogen knipperen bijvoorbeeld weer. Zijn dat gewoon typische signalen die jij altijd herkent en steeds weer terugziet in je onderzoek?
“Dat is inderdaad met heel veel signalen zo. Wetenschappelijk onderzoek is hier al heel ver in. Deels is dat praktijkervaring, maar het is voornamelijk gewoon kennis over die signalen. Zoals over dat knipperen, dat is niet iets wat ik dan bedenk, maar waren jaren onderzoek aan vooraf gegaan zijn. Het is gewoon zo dat we bij cognitieve lading veel knipperen met de ogen. Bij liegen neemt dat toe, dus gaan we nog meer knipperen.”

Dus je kunt er dan eigenlijk ook niet naast zitten?
“Op mijn werk zijn er bepaalde methodes die we gebruiken, die fouten zo goed mogelijk voorkomen. Maar privé worden de signalen weleens verkeerd geïnterpreteerd. Ik heb een keer een telefoon verkocht via Marktplaats. Er kwam een jongen bij me aan de deur die heel zenuwachtig en ongemakkelijk was. Dus ik zag die signalen en probeerde hem heel erg op zijn gemak te stellen, door te zeggen dat die telefoon echt was en liet bonnetjes zien. Maar hij werd niet rustig. Dus ik liet het maar zitten, maar toen bleek dus dat hij ons vals geld had gegeven. Zijn spanning ging er dus niet over dat wij iets verkeerds deden, maar dat hij óns aan het oplichten was. Ik zag de signalen dus wel, maar ging door mijn vertrouwen in de mens de mist in.”

Waar moet ik sowieso op letten bij iemand of iets niet zuiver is?
“Er zijn een aantal red flags of alarmbelletjes. Dat zijn signalen die aanmerkelijk meer voorkomen als mensen liegen. Dus als je ze ziet betekent niet dát ze liegen, maar dat er een alarmbelletje af moet gaan. Dat is bijvoorbeeld spanning bij iemand, of onzekerheid. En dat gaat dan bijna altijd samen met wrijvende of krabbende bewegingen. Zoals het krabben in de nek, dat is een bekende. De neus aanraken is ook een veelvoorkomende. Logisch ook, want als je liegt dan verandert je doorbloeding en dan gaat er veel meer bloed naar je neus. Dus het is niet alleen psychisch, maar ook fysiek. In het verhaal van Pinokkio zit dus eigenlijk een kern van waarheid. Of wat je ook ziet, is dat mensen hun mond bedekken, Lance Armstrong deed dat bijvoorbeeld vaak. Dat is heel onlogisch als je praat, maar mensen zijn dan selectief aan het informeren. Ze zeggen dus niet alles wat ze denken.”

Maar met daten bijvoorbeeld, hoe kan je non-verbaal iets aflezen aan iemand?
“Ja, dat is heel lastig. Leugentjes herkennen gaat dan minder goed. Dat zijn sowieso al spannende momenten, dus het is moeilijk te zien of mensen gespannen zijn door een leugen of in het algemeen tijdens de date. Maar er zijn wel methoden voor, hoor. Heel simpel gezegd is de spanning tijdens zo’n gesprek het hoogst in het begin en die zakt dan naar beneden. Dus je zoekt dan een beetje naar de pieken daar tussenin. En je moet natuurlijk nooit de belangrijkste vragen aan het begin van een date stellen. Is ook wel logisch, je gaat niet meteen aan iemand vragen hoeveel exen ze hebben en of ze eigenlijk wel een serieuze relatie zoeken. Dat doe je ergens middenin, zodat je weet dat de spanning is gezakt. En wat je in Faking It ook ziet: mensen die ja zeggen, maar dan nee schudden. Dat komt serieus echt heel vaak voor.”

Zijn er nog verschillen te vinden in die signalen tussen mannen en vrouwen?
“Nou, de signalen zien er hetzelfde uit, maar er wordt nog steeds gezegd dat vrouwen beter kunnen liegen dan mannen. Maar dat komt vooral omdat de hypothese is dat mannen in het algemeen minder goed zijn in het interpreteren van non-verbale signalen. Dus misschien dat die vrouw gewoon enorm slecht liegt, maar dat de man dat niet ziet. En is ook een onderzoek geweest waaruit blijkt dat vrouwen vaker liegen om het gevoel van iemand anders te beschermen. Zoals zeggen dat iemand er goed uitziet in een bepaalde jurk, terwijl ze dat juist niet vinden. En mannen liegen volgens dat onderzoek vaker om zichzelf te beschermen of om zichzelf beter voor te doen.”

Mensen in jouw privéleven, zijn die dan óók enorm bezig met hun eigen gedrag omdat ze weten wat jij doet?
“Toen ik dit werk net ging doen, vonden sommige vrienden het echt wel lastig. Maar vooral omdat ze dachten dat ik dan meteen álles aan ze kon zien. Niet allemaal hoor, het is vaker juist iets positiefs. Dat vrienden me dan na een gesprek belden en vertelden dat er iets aan de hand was, omdat ze dachten dat ik dat toch wel had gezien. Maar zakelijk gezien zijn er wel bedrijven die alleen telefonisch met me willen onderhandelen omdat ze niet met me om tafel willen zitten. Of als ik ergens was en ik tegen iemand zei wat ik deed, dan ging diegene naar het toilet. Die heb ik nooit meer teruggezien.”

We cirkelen even terug naar Faking It, heb jij zelf iets met true crime?
“Ik ben zelf echt dol op true crime. Maar in dit geval vond ik het te gek om mee te werken aan Faking It omdat het dicht bij het werk ligt waar ik me op dagelijkse basis ook mee bezighoud. En mijn verborgen agenda hierin is toch het zoeken naar verbinding en echtheid. De interesse is nu misschien gewekt door true crime, maar ik hoop dat mensen daardoor meer leren over non-verbale communicatie en lichaamstaal. En daarmee wil ik dan meer verbinding tussen mensen creëren.”

En er zitten natuurlijk meer gezichten aan een Joran van der Sloot of een Frank Masmeijer dan alléén de crimineel.
“Precies. En je kunt dat gedeelte gewoon blijven afkeuren, dat vinden we niet oké. Maar daarnaast is Joran ook twee jaar oud geweest en vier jaar oud. Gedrag en persoonlijkheid zijn twee verschillende dingen. Bij Joran is het moordenaar zijn zeker niet zijn hele identiteit. Er is veel meer aan hem. Juist die hele puzzel, al die stukjes, dat vind ik het meest interessant.”

Joran van der Sloot: A Faking It Special zie je zondagavond 2 juli om 20:30 uur bij Discovery. De overige delen volgen de zondagen erna. Via discovery+ zijn alle afleveringen vanaf 2 juli te streamen.

Gerard Joling: 'In een klein café of voor 80.000 fans in de ArenA, ik geef al 40 jaar lang altijd gas'Lees ook