Katja Teunissen wil al jarenlang dolgraag in een hospice werken. Enig probleem: ze is stervensbang voor de dood. Toch besluit ze haar angst te overwinnen en zich aan te melden als zorgvrijwilliger bij hospice Kalorama Bethlehem.
Billen poetsen, bedden verschonen, luisteren naar de verhalen van de bijzondere bewoners: het boeit haar mateloos.
“Heb je al eens een overleden persoon gezien?” vraagt Sara, de verpleegkundige, me voorzichtig voordat we Marius’ kamer binnengaan. Ik denk aan mijn moeder en andere doden, waaronder Erwin, een goede vriend die een paar weken geleden begraven is, en knik instemmend. Erwin herkende ik nauwelijks toen ik hem voor het laatst zag, opgebaard in een kist. Alleen aan de tattoos op zijn arm zag ik dat hij het echt was.
Ik volg de verpleegkundige naar het bed van Marius. Zijn gezicht is wit, zijn uitstraling zacht. Het is alsof hij ontspannen slaapt. “Wil je me straks helpen met de laatste zorg verlenen als je alle gasten hun eten hebt gebracht?” vraagt mijn collega. Ik weet niet precies wat dat inhoudt, maar knik opnieuw instemmend.
Dat Marius spoedig zou sterven, lag in de lijn der verwachting. Maar dat het vandaag zou gebeuren niet. “Marius eet straks niet in de huiskamer zoals gewoonlijk, maar op zijn eigen kamer”, zei Sara voor aanvang van mijn avonddienst. “Hij ligt nu diep te slapen. Breng zijn eten maar wat later dan normaal.” Zijn rode kool met worst heeft hij nooit gekregen. Een uur later was hij overleden.
Sara is net bezig zijn pyjama uit te trekken als ik kom helpen. Ik trek blauwe rubberen handschoenen aan en kijk opnieuw naar Marius. Het is alsof hij elk moment tegen me kan gaan praten. “Wil jij zijn rechterkant wassen?” Ik pak een vochtig washandje uit een pakje en begin voorzichtig zijn dode lijf te verzorgen. Het verbaast me hoe makkelijk me dat afgaat. Vooral omdat ik zo verschrikkelijk lang stervensbang was voor de dood.
“Je kunt dit niet gewoon vinden”, proberen mijn gedachten me alsnog op stang te jagen. “Dit is een dood lichaam. En jij zal er ooit ook zo levenloos bij liggen.” Ik concentreer me op mijn werk en mijn ademhaling en negeer het gesar van mijn geest. “We gaan nu zijn rug wassen”, zegt de verpleegkundige. Ze buigt zich naar zijn gezicht en fluistert respectvol: “Marius, we gaan je nu op de zij draaien.” Dan wendt ze zich weer tot mij: “Schrik niet, het kan zijn dat er nog een laatste zucht uit zijn mond ontsnapt.” Vol spanning wacht ik af, het blijft gelukkig muisstil.
Na het wassen kleden we hem aan in zijn favoriete outfit. Voorzichtig til ik zijn rechterbeen op, dat loodzwaar is, en probeer zijn sok over zijn voet te schuiven. Dat gaat lastig. Ik voel geen neiging om net als mijn collega tegen hem te gaan praten, maar ervaar wel een vreemde angst hem zeer te doen. “Pijn heeft hij echt niet meer hoor”, zegt Sara geruststellend. Als hij is aangekleed, geschoren en zijn haren zijn gekamd, zetten we een kaarsje en een vaas met verse bloemen naast zijn bed. Onze overleden gast is klaar om zijn familie te ontvangen.
Als ik ‘s nachts wakker word, doemt het dode lichaam van Marius in mijn hoofd op. Confronterend. Snel concentreer ik me op een beeld van een levende Marius die geniet van zijn eten in de huiskamer van het hospice.
'Mensen denken dat achter elke deur iemand aan het sterven is, maar vaak is er nog tijd om te genieten'
Katja Teunissen is journalist, werkt daarnaast op de Radboud Universiteit en woont samen met haar 18-jarige dochter Luca in Nijmegen.
