Let op, dit artikel bevat spoilers.

Je hebt je talent en je hebt wat dat kost. Lukt het Beth Harmon haar verslaving te overwinnen en schaakgrootmeester te worden? Of eindigt ze, net als Whitney Houston, in een badkuip?

Het gebeurt niet vaak dat me van meerdere kanten een serie wordt getipt over een schaakwonder. Je weet wel, schaken, dat spel voor wiskundige genieën die van pijproken houden. En ik ben veel, maar zeker geen wiskundig genie. Door de warme aanbevelingen wilde ik het toch een kans geven. Wat ben ik blij dat ik dat gedaan heb!

The Queens Gambit op Netflix gaat over Beth Harmon. Een meisje dat op haar negende haar moeder verliest door een auto-ongeluk. Ze blijft alleen over en belandt daardoor in een weeshuis. Daar gebeuren twee belangrijke zaken: ze moet verplicht kalmeringsmiddelen innemen, waardoor ze verslaafd raakt, én als ze op een dag de bordenwissers in de kelder uit gaat kloppen, ziet ze daar conciërge Mr. Shaibel achter een schaakbord zitten.

Hij leert haar het spel en moet al snel toezien hoe ze hem om de haverklap verslaat. Beth blijkt de Mozart van het schaken te zijn. Een unicum. Dat ze een vrouw is en dat dit verhaal zich in de jaren zestig afspeelt, in een tijd waarin vrouwen nog geacht werden om zich met niets meer dan het veroveren van een jongen bezig te houden, maakt haar passie voor schaken én het succes dat haar toevalt, extra ongewoon.

Een schaakbord is voor Beth een veilig veld van 64 gelijke vakken waarbinnen je met de juiste discipline en het juiste inzicht de wereld naar je hand kunt zetten. Precies wat iemand die in het dagelijks leven eenzaam en verloren is, nodig heeft om zichzelf te kunnen handhaven.

Vanaf het moment dat ze het eerste schaakstuk vastpakt, is duidelijk dat ze voorbestemd is om de beste schaker ter wereld te worden. Maar dat gaat uiteraard niet zomaar. Ze moet boven zichzelf uit leren stijgen. Als kind lukt haar dat met kalmeringsmiddelen (en later ook met alcohol). Daardoor kan ze haar fantasie de vrije loop laten gaan en eindeloos zetten improviseren op een op het plafond geprojecteerd schaakbord. Dat lijkt haar ook enorm te helpen, tot het zichzelf gaat wreken doordat ze ervan overtuigd raakt dat ze zo goed kan schaken dóór die middelen en zonder dus niet zo geweldig goed is als de rest van de wereld denkt.

Beth heeft, naast die verslaving en zichzelf, ook nog seksisme om tegen te vechten. Het blijft met al die hindernissen voortdurend de vraag of het haar gaat lukken om haar voorbestemde schaakgrootmeesterschap te bereiken.

Conciërge Shaibel zegt daar in de vierde aflevering iets moois over: ‘Je hebt je gave en je hebt wat het kost.’ Met andere woorden: als je geboren wordt met een enorm talent, kost dat je ook iets. Je moet je leven zo inrichten dat dat talent op alle mogelijke manieren tot zijn recht kan komen. Geen seks, drugs en rock & roll, maar studie en een monnikenbestaan. Ik moest denken aan Whitney Houston en hoe fantastisch zij kon zingen, tot de verslaving het van haar won, ze haar stem aan gort snoof en uiteindelijk veel te jong met drugs in haar bloed in een badkuip eindigde. Beth Harmon kan elke aflevering eenzelfde lot treffen, waardoor The Queens Gambit ook tot het einde toe spannend blijft.

Verder bevat de serie prachtige, gecompliceerde karakters. Bijvoorbeeld Beths adoptiemoeder, een egoïstische alcoholiste. Maar tegelijkertijd is ze ook een getroebleerde eenzame vrouw die alleen maar op zoek is naar liefde en geborgenheid.

Ook is het knap van de makers dat ze op zo veel verschillende manieren een potje schaak in beeld hebben kunnen brengen, zonder dat je echt hoeft te begrijpen hoe het spel in elkaar zit. Soms merkte ik mijn onrust toenemen als er net iets te veel stiltes rond die schaakspelletjes waren ingebouwd. Maar het verhaal is meeslepend en indrukwekkend genoeg om daar niet door af te haken.

Zo kwam het dat ik na de aftiteling van de zevende aflevering tegen mijn lief zei: ‘Hebben wij niet ergens een schaakbord in huis en… zullen we anders vanavond eens een potje proberen?’

The Queens Gambit is te streamen op Netflix. Bekijk de trailer hier:

https://www.youtube.com/watch?v=CDrieqwSdgI

Ivo van Woerden schrijft iedere twee weken voor LINDA. over series, films, YouTube-video’s of ander bewegend beeld dat hij heeft gezien.

Lees ook
‘The Haunting of Bly Manor’ is meer dan een veenlijk dat plots ‘boe’ roept