Nederlanders leven steeds korter in goede gezondheid. Daarom trekken 22 gezondheidsinstanties aan de bel met een manifest. Een gezondheidsramp is in de maak, stellen ze. En dat kan flinke impact op onze welvaart hebben. Oftewel: ‘De overheid moet ingrijpen.’
Hoogleraar Gezondheidseconomie Jochen Mierau (41) legt aan LINDA. uit wat het probleem is.
Het manifest benadrukt dat ongezond leven nog altijd makkelijker en goedkoper is dan gezond leven. Dit zorgt ervoor dat mensen met lagere inkomens gemiddeld acht jaar korter leven dan mensen met hogere inkomens. Bovendien leven ze maar liefst 24 jaar korter in goede gezondheid. Ook beweegt 40 procent van de jongeren te weinig. Om dit te veranderen, vinden de 22 organisaties dat gezondheid centraal moet staan in het overheidsbeleid.
“We vinden vaak dat het de eigen verantwoordelijkheid van mensen is om gezond te leven. Maar ondertussen worden we overspoeld met reclame voor ongezonde producten. In de supermarkt is het niet beter: 80 procent van de producten valt buiten de Schijf van Vijf. Het wordt ons flink lastig gemaakt om gezonde keuzes te maken. We krijgen niet de steun die we nodig hebben om gezonder te leven.
Stel dat iemand ervan uitgaat dat de samenleving het beste met hem of haar voor heeft. Op televisie ziet diegene veel reclame voor ongezond eten en denkt: dit zal wel goed zijn. In de supermarkt ziet die persoon weer vooral ongezonde producten en denkt hetzelfde. Dit maakt het lastig om gezonde keuzes te maken.”
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) overlijden er jaarlijks 2,7 miljoen mensen door toedoen van vier industrieën, namelijk de tabaks-, alcohol-, bewerkt voedsel- en fossiele brandstofindustrie. “Deze industrieën bieden producten aan die binnen de wet vallen, maar mensen op grote schaal ziek maken. Hoe zorg je dat dat minder wordt? Door die producten minder aan te bieden. Dat kun je moeilijk aan de bedrijven zelf overlaten.
Als bedrijven gezamenlijk de prijs verhogen om hun producten minder toegankelijk te maken, worden ze daarop afgestraft. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) grijpt dan in omdat zij een gelijk speelveld willen. Bovendien, als concurrenten hun producten wel goedkoop blijven aanbieden, is dat nadelig voor bedrijven die de prijs verhogen. Dit ontmoedigt bedrijven om gezondere, maar mogelijk duurdere, varianten van hun producten te maken. Hierdoor blijven ongezonde producten dominant op de markt.”
Als voorbeeld noemt Mierau de frisdrankbelasting en de suikertaks. “De frisdrankbelasting geldt voor alle frisdranken, maar bijvoorbeeld ook voor water in een flesje en jus, maar niet voor zuivel. Daardoor zie je nu dat merken zoals Appelsientje teksten als ‘met een vleugje zuivel’ op de verpakking zetten. Daar moet je dus paal en perk aan stellen.
Ook de gokindustrie draagt niet bij aan een gezonde samenleving. Zeker nu deze industrie sinds 2021 is geliberaliseerd met de invoering van de Wet Kansspelen op afstand (KOA), zie je een toename in het aantal verslavingen. Verslaving is een ziekte die je belemmert bij het uitvoeren van je dagelijkse activiteiten. Mensen raken diep in de schulden en kunnen daardoor niet werken. Ook dat heeft enorme impact op onze welvaart.”
“De WHO trekt aan de bel omdat zoveel mensen overlijden dat er iets gedaan moet worden. In Nederland nemen de gezonde levensjaren af en steeds meer mensen leven met een chronische ziekte. Dit willen we niet omdat gezondheidsschade vervelend is voor de mensen die het zelf ondervinden. En anderzijds omdat het een economische kostenpost is als mensen vanwege ziekte niet kunnen werken.”
Maar zijn al die maatregelen niet gewoon de verantwoordelijkheid van de mensen zelf? Volgens Mierau is dat een misvatting. “‘Een beter milieu begint bij jezelf’ is een van de beste slogans ooit, maar eigenlijk begint het bij grote bedrijven zoals Tata Steel en Shell. Natuurlijk heb je eigen verantwoordelijkheid, maar de overheid moet ervoor zorgen dat je die kunt nemen. Dat is moeilijk als de meeste producten in de supermarkt ongezond zijn en we voortdurend worden blootgesteld aan reclame die ons motiveert om de verkeerde keuzes te maken.”
“Het gaat om gezondheidsbescherming. We hoeven niet allemaal hypergezond te worden. Op dit moment zijn veel diensten en producten schadelijk voor onze gezondheid, terwijl onze gezondheid juist het uitgangspunt zou moeten zijn. Ter vergelijking: 150 jaar geleden werkten mensen onder slechte omstandigheden, met lange werkdagen en blootstelling aan chemische stoffen. Nu zijn we gewend aan goede arbeidsomstandigheden. Dat zou voor onze hele leefomgeving moeten gelden.”
Het manifest werd afgelopen maandag aangeboden aan demissionair minister Dijkstra voor Medische Zorg. Onder de organisaties die het manifest ondersteunen, zijn KWF, de Hersenstichting en het Diabetes Fonds. Zij hopen dat de overheid gezondheid als uitgangspunt neemt voor het volgende kabinet.
Minder jongvolwassenen tevreden over eigen gezondheid: stijging psychische klachten
