Of je elkaar nu eeuwige trouw zweert of juist voor een open relatie kiest: liefde is nooit eenvoudig, laat Philip Huff (39) in zijn vijfde roman Open zien.
“We doen onze geliefden altijd pijn – daar ontkom je niet aan. De vraag is: in hoeverre en hoe intentioneel? Je kunt veel doen om de schade te beperken, maar dat de liefde je altijd optilt en veilig houdt, is niet waar.”
Open beschrijft hoe geliefden elkaar in een zevenjarige relatie verliezen. Het verhaal begint wanneer de eerste verliefdheid nog allesomvattend is. De twee liggen in een lichte, witte kamer waar de gesprekken nooit opdrogen en ze hun uiterste best doen om volledig in elkaar te verdwijnen. En niet alleen lichamelijk – ze zijn totaal bevangen door alles wat er in de ander omgaat. Huid aan huid lezen ze elkaar hun favoriete schrijvers voor.
Het zijn scènes die in elk liefdesverhaal voor zouden kunnen komen, al is het begin van de relatie wel wat rommelig. Het vrouwelijke personage heeft nog een partner, en ze besluiten al snel dat ze elkaar in de toekomst dit soort leugens willen besparen. Zij zullen wél open zijn over hun verlangens en ervaringen met anderen. ‘Ik wilde een open relatie juist omdat ik me wilde committeren aan een heel leven met één iemand’, zegt de hoofdpersoon.
Monogamie wordt nogal eens beschreven als een onhaalbaar sprookje: een ouderwets, door anderen opgelegd model. En als je héél verliefd bent, denk je dat jullie (als enigen) wél die happily ever after kunnen bereiken. Huff laat zien hoe een open relatie in vergelijkbaar naïef, verliefd idealisme begint.
“Dat maakt het een menselijke onderneming”, vertelt hij aan LINDA. “Je ziet dat iets niet werkt en denkt: misschien is dit de oplossing. Als je er dan aan begint, blijkt het natuurlijk altijd ingewikkelder dan gedacht. Toch woon ik liever in een wereld waar mensen zelf een rotzooitje maken van hun eigen bedachte voornemens en modellen dan van wat opgelegd is. Het boek behandelt zeker de naïviteit van de onderneming, maar ik voel veel genegenheid voor die personages en hun poging. Ook in monogame relaties wordt gezegd: omdat wij het zijn, lukt het ons wél.”
Je kunt ook te veel vrienden hebben, ontdekte Elizabeth Day: 'Ik was verslaafd'
Net als zijn vorige romans is Open gedeeltelijk gebaseerd op Huffs eigen leven. “Ik heb twee keer in mijn leven een langdurige liefdesrelatie de greppel ingereden. In het boek probeer ik te begrijpen wat er gebeurt als een relatie niet lukt.”
Rond de publicatie van zijn laatste boek Wat je van bloed weet beschreef hij interviews als “een schizofrene ervaring” – vooral omdat het voor nieuwe lezers niet altijd duidelijk was waar de lijn tussen feit en fictie lag. “Als je al mijn boeken achter elkaar zou lezen, zou je zien dat al die levens helemaal niet in elkaar passen. Tegelijkertijd snap ik ook dat ik over onderwerpen schrijf die duidelijk dicht bij mijn eigen levensloop liggen.”
Het vorige boek beschreef de impact van een gewelddadige jeugd. “Dat betekende dat ik naar buiten stapte met een onderwerp waar ik veel schuld en schaamte bij heb gevoeld. Bij een mislukte relatie heb ik dat minder – de meeste mensen hebben in hun leven meer mislukte dan geslaagde relaties.”
Dat lezers nieuwsgierig zijn naar zijn leven, begrijpt Huff wel. “Ik vind dat je daar als schrijver niet te moeilijk over moet doen. Ik heb dat zelf ook, hè? Als ik een roman lees die ik heel goed vind, ga ik meteen googelen. Wie is deze schrijver? Waar komt het vandaan? Een roman kan zo overtuigend zijn dat je jezelf er helemaal in verliest en denkt: het móét zo gegaan zijn, dat kan niet anders. Tegelijkertijd denk ik dat de lezer slim genoeg is om te beseffen dat die twee dingen naast elkaar kunnen bestaan: het echte leven en de roman.”
Met de opkomst van apps als Feeld is de open relatie momenteel een trend, vooral onder (relatief) jonge, hoogopgeleide stedelingen. Vorige maand wijdde New York Magazine een nummer aan polyamorie, en ook in Nederlandse kranten en magazines verschenen artikelen over alternatieve relatievormen. Huff lijkt zo precies het goede moment te pakken te hebben.
Toen hij tien jaar geleden zelf aan een open relatie begon, was het minder mainstream. “Het is grappig dat dit boek nu midden in een maatschappelijk gesprek valt, want dat wist ik natuurlijk niet toen ik ermee begon. Mensen hebben het er nu meer over; ze downloaden apps, gaan het concept verkennen, dit boek beschrijft hoe zo’n open relatie dan zeven jaar lang gaat.” Hij lacht. “Misschien zal dat het enthousiasme van de aanvangsfase een beetje temperen.”
“Ergens is die interesse een geruststelling voor de schrijver. Ik schrijf over dingen waar ik zelf mee zit en dan hoop ik maar dat ik niet de enige ben. Voor mij is dit ten eerste een boek over liefdesverdriet; over twee mensen die elkaar verliezen in een open relatie. Misschien kan het lezers helpen reflecteren: werkt een ander relatiemodel voor ons? En als ik de relatie open begin of later opengooi, waar kan ik dan tegenaan lopen?”
Malou Holshuijsen over alleen zijn: 'Ik vind het fijn om tegen eenzaamheid aan te schuren'
Dat eeuwige trouw niet iedereen goed afgaat, merkte Huff al op jonge leeftijd. Bij zijn ouders, hun kennissenkring en later bij zijn eigen vrienden. Maar toen hij als negentienjarige zelf enorm verliefd werd en “het totale Disney-gevoel” had, dacht hij alsnog: nooit meer een ander. “Er is maar één iemand die je alles zal geven en het enige wat dat kapot kan maken is de dood, dat idee. Later leer je dat dat een mythe is: naast kinderen en verhuizingen zijn er nog duizenden andere paper cuts die je op een ander pad kunnen zetten.”
In die eerste relatie zoent Huff eenmaal met een ander – niet de reden dat het over ging, benadrukt hij – en als vrijgezel krijgt hij ook met overspel te maken. “Als ik met iemand zoende en het werd duidelijk dat dat een geheim was voor haar partner vond ik dat ingewikkeld. Die heimelijkheid. Daardoor dacht ik: misschien kun je het beter open houden. Toen ik later weer verliefd werd op iemand, heb ik vrij snel gezegd dat ik geen zin had in al dat gelieg.”
Een cliché over open relaties is dat de ene partner het wil en de ander vooral aan die wens tegemoetkomt. Ook in Open zegt het vrouwelijke personage dat ze niet weet of ze het wel aankan: het idee dat hij in bed ligt met een ander. “Het ingewikkelde is dat een relatie tussen twee mensen een samenleving op zich is. Een democratie waarin je nooit een meerderheid hebt behalve als je het met elkaar eens bent. Al bij de vraag ‘zullen we naar de film’ kan er een dilemma ontstaan: ‘wie geeft wie zijn zin?’ En zo kan het dat je uit liefde voor een ander iets doet wat fout voor jou is. Het vrouwelijke personage zegt later dan ook: ‘Ik heb me daar misschien te ver uitgerekt.'”
Eigenlijk is daar al de eerste scheur in de beloofde openheid te ontdekken. Een liefdevolle leugen, noemt Huff dat nog. Een diepere scheur ontstaat wanneer de hoofdpersoon zelf liegt over een langdurige affaire in New York, de stad waar hij enkele jaren woont. Zelfs als zijn partner er direct naar vraagt, reageert hij – ondanks hun afspraken – ontkennend. “Hij doet de klassieke mannenmove van: ‘Ik zie dat het je pijn doet, dus vertel ik het niet.’ Dat is geveinsde partnerbescherming. Wat hij eigenlijk zegt, is: ‘Ik neem wat ik wil.'”
Maar ook een openlijke verliefdheid blijkt behoorlijk bruut. Het vrouwelijke personage begint later in het boek bijna een soort tweede relatie. Wanneer de hoofdpersoon haar vraagt niet naar de ander toe te gaan, vertrekt ze toch. De volgende dag vertelt ze hem uitgebreid hoe leuk het was. “Als je verliefdheid gericht is op je partner, dan is het een verbindende factor. Maar als het zich richt op iemand anders, dan laat je je partner even los, want het is toch een soort tijdelijke waanzin. Het is ook de verantwoordelijkheid van de verliefde om daar niet volledig in mee te gaan. Tegelijkertijd heeft zij allang het vermoeden dat haar partner haar in New York bedrogen heeft.”
Maral Noshad Sharifi vluchtte uit Iran: 'Een deel van mijn ouders is toen gestorven'
De hoofdpersoon zit vaak behoorlijk vast in zijn eigen hoofd. Hij zoekt raad bij filosofen en auteurs om te reflecteren op zijn relatie. Zijn broer, zus en vrienden trekken hem met nuchtere en soms zeer grappige opmerkingen terug naar de grond. Als zijn vriendin verliefd wordt op een ander wil hij daar heel graag goed op reageren. Ondertussen ziet zijn omgeving de bui al hangen. ‘Waarom zou je niet álles kunnen hebben?’, vraagt hij een vriendin. ‘Omdat je dan op de EHBO belandt’, zegt ze droog.
“Taal beschrijft niet alleen de wereld, maar stuurt ook hoe we ons gedragen. Deze verteller wil vooral ook iemand zijn die dit allemaal kan dragen: ‘Ik heb gelezen dat het kan, dus moet het mij lukken.’ Iemand zegt tegen hem: ‘Ik vind het knap dat je op een verjaardag kan zijn terwijl je vriendin met iemand anders staat te zoenen.’ Dan voelt hij zich even een hele grote jongen, terwijl hij het eigenlijk helemaal niet zo leuk vindt. Ik denk dat alle goede boeken gaan over het gat tussen wat we willen en wie we daadwerkelijk zijn.”
Eigenlijk blijkt Open “een behoorlijk misleidende titel”, geeft Huff toe. Want als er iets is waar de hoofdpersoon moeite mee heeft, is het échte openheid. Over zijn eigen affaires, maar vooral ook over zijn gevoelens betreffende de verliefdheden van zijn vriendin. “Blijkbaar kan hij zich moeilijk kwetsbaar opstellen, en is er zelfonderzoek naar zijn jeugd nodig om te kijken waar dat vandaan komt. De les is: voordat je eerlijk tegen je partner kan zijn, moet je dat toch echt eerst naar jezelf toe zijn.”
Hoe denkt Huff na zijn eigen ervaring en het schrijven van dit boek over open relaties? “Ik denk dat het heel fijn is dat we in een tijd leven waarin we kunnen nadenken over relatievormen. Maar dit alles heeft me wel wat minder naïef gemaakt. Ook een open relatie is niet alsof je door het middenpad van een kerk loopt terwijl mensen rozenblaadjes naar je gooien. Het blijft heel ingewikkeld, en ik denk dat de roman daarin een soort bijsluiter is.
Ook heb ik ontdekt dat parallelle polyamorie niet helemaal mijn ding is. Maar als je niets uitprobeert, weet je dat ook niet. Je kunt denken: een orgie lijkt me best leuk. Maar als je er bent, kom je er misschien achter dat het toch wat veel mensen zijn. Experimenteren in je relatie kan gevaarlijk zijn, want er staat een hoop op het spel. Toch sta ik er niet boos of afwijzend tegenover.
Ik ben wel verdrietig over het einde van de relatie geweest, maar dat hoort bij alles wat kwetsbaar is: het kan mislukken. Nog steeds denk ik dat het goed is om het gesprek gaande te houden over wat er allemaal buiten monogamie bestaat. En wees daar vervolgens realistisch over. Elkaar alleen maar rozengeur en maneschijn beloven, daar heb je niets aan.”
‘Open’ van Philip Huff is nu verkrijgbaar.
Philip Huff schreef roman over gewelddadige jeugd: 'Dat je in bed ligt en denkt - hoorde ik nu wat?'
