Tradwives – perfect gestylede influencers die online hun huishouden delen en de man als het hoofd van het gezin zien – waren het afgelopen jaar veel in de media. Maar wordt Nederland ook écht conservatiever?
Of is de aandacht voor het (veelal Amerikaanse) social media fenomeen enigszins buitenproportioneel? LINDA. duikt in de cijfers.
De Amerikaanse tradwife Estee Williams verschijnt altijd tot in de puntjes verzorgd voor de camera. In een video op Instagram draagt ze een lichte jurk die rechtstreeks uit de jaren vijftig lijkt te komen, haar blonde haren zijn gekruld. Ze doet lipstick op en glimlacht. ‘POV: jij bent de vrouw die andere vrouwen aanmoedigt zich op te tutten voor hun man thuiskomt.’ Met meer dan 100.000 volgers op Instagram en bijna het dubbele op TikTok is Williams een van de grootste tradwife influencers op social media.
Tradwives zijn de vrouwen die op Instagram hun leven als ’traditionele huisvrouw’ laten zien. Ze lijken geen betaald werk te doen, en laten zien hoe ze thuis het huishouden bestieren en voor eventuele kinderen zorgen. Dat alles moet er perfect gestyled uitzien – inclusief zijzelf. Sommigen, zoals Williams, kiezen voor een 1950s esthetiek. Anderen leggen een bohemian, plattelandsleven van zwierige bloemenjurken, boerderijdieren in de achtertuin en thuis ingemaakte groenten vast. En daar blijft het niet bij.
“Wat al deze verschillende tradwives samenbrengt, is dat het een reactionaire beweging is die tegen het feminisme in gaat”, zegt Eviane Leidig, een Amerikaanse wetenschapper die tot voor kort verbonden was aan de Universiteit van Tilburg. Ze is gespecialiseerd in online extremisme en radicalisatie. Anders dan de radicaal rechtse influencers waar ze zich in haar onderzoek en boek The Women of the Far Right op focust, blijven veel tradwives ogenschijnlijk weg van politiek. Williams is daarin een uitzondering en sprak wel haar steun uit voor Trump. “Maar hoewel ze er vaak niet expliciet over praten, is hun ‘lifestyle content’ wel degelijk politiek.”
Hun social media accounts laten een oerconservatieve rolverdeling tussen man en vrouw zien, waarbij de man het hoofd van het gezin en de broodwinner is, terwijl de vrouw de zorg voor hem en het gezinsleven draagt. Sommige tradwives, zoals de eerder genoemde Williams, spreken van ‘gehoorzaamheid’ en ‘onderdanigheid’ richting hun echtgenoot en zeggen dat dit gelijkwaardigheid niet in de weg staat. Anderen delen vooral content die deze traditionele rolpatronen wel uitdraagt, maar niet expliciet benoemt.
'Moederen' verandert het brein, en dat geldt ook voor zorgende mannen
Sinds vorig jaar verschijnen deze tradwives, en andere vrouwen met een soortgelijke leefstijl, geregeld in de media. Door al die aandacht ontstaat al snel het idee dat er een conservatieve omslag gaande is, en dat steeds meer hetero koppels terugglijden in ouderwetse rolpatronen. Maar is dat wel zo?
“In Nederland zien we juist de ontwikkeling dat steeds meer mensen denken dat mannen en vrouwen even goed voor de kinderen kunnen zorgen”, zegt Dr. Lianne Aarntzen, universitair docent in de sociale, gezondheids- en organisatiepsychologie. “Tegelijkertijd zien we dat er ondertussen ook nog vrij traditioneel gedacht wordt.” Momenteel onderzoekt Aarntzen hoe de economische veerkracht van Nederlandse vrouwen verbeterd kan worden.
In de Emancipatie Monitor onderzoekt het CBS jaarlijks de positie van Nederlandse mannen en vrouwen op diverse terreinen, zoals zorg en werk. In 1981 dacht nog de helft van de Nederlanders dat vrouwen beter voor kleine kinderen konden zorgen dan mannen. Inmiddels is dat 35 procent. “Overigens is in geen enkel onderzoek ooit bewijs gevonden dat vrouwen beter kunnen zorgen dan mannen”, voegt Aarntzen daar nog aan toe.
Slechts 10 procent van de ouders ziet een strikt traditionele rolverdeling zitten, en meer dan 60 procent wil de zorg over de kinderen gelijk verdelen. Aarntzen: “Tegelijkertijd zien we dat minder dan 40 procent daarin slaagt. Kennelijk ervaren ouders dus toch barrières. En als we hen vragen of ze werk én de zorg voor de kinderen gelijk willen delen, wil slechts 43 procent dat.”
Deze vergeten feministen voorkwamen een arbeidsverbod voor getrouwde vrouwen
Onderzoek op onderzoek wijst uit dat mannen minder zorg hoeven te verlenen om goede ouders bevonden te worden dan vrouwen. “Voor een van die onderzoeken vroeg ik ouders of ze zich schuldig voelden over de combinatie werk en gezin”, zegt Aarntzen. “Vrouwen hebben dat wel, mannen minder. Zo vertelde een vader dat hij weinig reden zag om zich schuldig te voelen. ‘Mijn vrouw en ik zijn een team’, zei hij. ‘Ik doe wel wat minder dan mijn vrouw, maar voor een man doe ik heel veel’. Dat is natuurlijk veelzeggend.”
De verwachtingen en stereotyperingen die bij iemands gender horen, blijken hardnekkig. En wie daarvan afwijkt, kan commentaar verwachten. Aarntzen: ‘Vrouwen mogen best werken en mannen mogen best zorgen. Maar op het moment dat je de rol die niet bij je gender hoort voorrang lijkt te geven, word je daarop aangekeken. Een vrouw die veel werkt en haar werk niet afzegt als haar kind ziek is omdat haar partner het opvangt, wordt eerder dominant en koud gevonden. Terwijl een thuisblijfvader wel aardig wordt gevonden, maar niet als competent of mannelijk wordt gezien.”
Het is daardoor volgens Aarntzen niet verrassend dat veel ouders dicht bij die traditionele gender rollen blijven, maar dat is niet zonder consequenties. Zo is 31 procent van de moeders in Nederland niet economisch zelfstandig, tegenover 17 procent van de vaders. “Mannen geven aan dat ze minder ouderschapsverlof opnemen dan ze eigenlijk zouden willen, omdat ze bang zijn dat ze daar door hun collega’s op aangekeken worden. Terwijl dat in de realiteit heel erg meevalt. Dat noemen we pluralistic ignorance: we zijn het in de praktijk veel meer met elkaar eens dan we denken. Wanneer dat uitgesproken wordt, zie je dat vaders ook meer verlof gaan opnemen.”
Thuisblijfvader Tim Gouw over gelijkheid: 'Mannen moeten zélf zorgtaken opeisen'
Wat uit alle onderzoeken in ieder geval duidelijk wordt, is dat het combineren van werk en zorg niet altijd eenvoudig is. “Ergens zit in de tradwife beweging geldige kritiek”, zegt Prof. Dr. Mariecke Van Den Berg, bijzonder hoogleraar feminisme en christendom aan de Radboud Universiteit Nijmegen. “Het kapitalisme vraagt veel van vrouwen én mannen. We moeten alsmaar werken en produceren, minstens vijf dagen per week. Ondertussen moet er ook nog een huishouden gerund worden. En dat heeft een prijs. Misschien zouden we het ook met wat minder werk kunnen doen.”
De verantwoordelijkheid wordt alleen wel bij de verkeerde partij gelegd, vindt ze. “Tradwives maken een soort karikatuur van het werkende leven. Alsof vrouwen die werken allemaal loonslaven zijn die hun kinderen en huishouden verwaarlozen, omdat het niet met elkaar te combineren valt. Ik denk niet dat dat strookt met de werkelijkheid. Veel vrouwen houden van hun werk en willen zich helemaal niet terugtrekken. Daarnaast laat het de scheve verhoudingen tussen mannen en vrouwen onbesproken.”
Tradwives willen nog weleens spreken van vrouwen ‘die gewoonweg te veel willen’, maar dat noemt Van Den Berg onzin. “Kijk naar de ongeschreven regels in de samenleving die ervoor zorgen dat het combineren van werk en gezin veel moeilijker voor vrouwen is dan voor mannen. Dat moet je aanpakken – niet de vrouw. In plaats van dat je je van het systeem afkeert, kun je je beter samen inzetten voor een betere toekomst waarin zowel mannen en vrouwen werk en zorg beter en gelijker kunnen combineren.”
Journalist Lynn Berger: 'Zorg voor kinderen, ouderen en huishouden is óók werk'
Hoge inflatie, een crisis op de huizenmarkt en internationale spanningen: het is zeker niet nieuw om in onzekere tijden de samenleving de rug toe keren. Door de geschiedenis blijkt steeds weer hoe verleidelijk mensen dat vinden. Van den Berg: “De zoektocht naar rust en overzichtelijkheid kan zich vertalen naar een hutje op de hei – of naar een leven als een tradwife.”
De jaren vijftig is een periode die vaak geromantiseerd wordt als een tijd waarin alles simpeler was. En daar doen tradwives graag aan mee. “Veel mensen ervaren het heden als complex, met nieuwe ideeën over gender en identiteit”, zegt Van den Berg. “Daardoor ontstaat nostalgie naar een tijd waarin alles duidelijk was. We hebben in het verleden zelfs lang neergekeken op de jaren vijftig, omdat er niets gebeurde en het een saaie tussenperiode was.”
Dat beeld klopt alleen niet. “De verwoesting van de Tweede Wereldoorlog had diepe sporen achtergelaten, Europa was met de wederopbouw bezig. Vrouwen hadden destijds een zeer kwetsbare positie en depressiviteit kwam onder huisvrouwen vaak voor. Ondertussen was veel van de wetgeving die vrouwen nu beschermt nog niet doorgevoerd.”
Pas eind jaren vijftig werd de ‘handelingsonbekwaamheid’ van getrouwde vrouwen uit de grondwet geschrapt. Daarvoor konden vrouwen zonder toestemming van hun man geen bankrekening openen, verzekering afsluiten of vakantie boeken. Verkrachting binnen het huwelijk werd pas begin jaren negentig strafbaar. Van den Berg: “Je kunt je dus afvragen: gold die rust en overzichtelijkheid waar ze het over hebben ook voor vrouwen?”
Een terugkeer naar de jaren vijftig heeft ook anno 2024 serieuze consequenties. Wanneer een vrouw zonder betaald werk niet de juiste (bindende) afspraken met haar echtgenoot heeft gemaakt, is ze financieel zeer kwetsbaar. Ze bouwt nauwelijks pensioen en vermogen op, en loopt in het geval van een scheiding kans op een armoedeval. Die afhankelijkheid kan hen er ook van weerhouden een gewelddadige relatie te verlaten.
Dit maakt de tradwife wel degelijk politiek, zegt Leidig. “Aan de oppervlakte lijkt dat misschien niet zo. Maar ook zonder openlijk politiek te zijn, dragen ze ideeën uit over gendergelijkheid, identiteit en reproductieve rechten. Veel mensen realiseren zich niet dat vrouwen in de levensstijl die tradwives uitdragen geen prominente rol hebben in het openbare leven. Dat heeft serieuze, politieke consequenties, en kan denk ik behoorlijk gevaarlijk zijn.”
Zoals eerder genoemd, focust Leidig zich in haar in haar onderzoek vooral op radicaal-rechtse influencers die politiek activisten en/of opiniemakers zijn. Ook zij posten ‘lifestyle content’ maar Leidig noemt dat vooral een strategische keuze om hun content te normaliseren. “Hoewel er wel aanwijzingen dat tradwife content een ingang tot extremere ideeën en radicalisering kan zijn, weten we dat niet zeker. Tradwives hebben over het algemeen geen politieke achtergrond, en zijn eerder individuen die op een trend zijn gesprongen in de hoop er rijk of beroemd mee te worden.”
Tradwives hebben zo ook iets tegenstrijdigs in zich: hoewel ze zich in hun content als bescheiden, onderdanige huisvrouwen presenteren, mengen ze zich met hun content wel degelijk in het maatschappelijke debat. Ook gaan ze betaalde samenwerkingen aan of verdienen ze op TikTok geld via streams.
Leidig: “Ze praten hun bekendheid vaak goed door te zeggen dat ze een stem en voorbeeld zijn voor andere tradwives die niet online aanwezig zijn of vertegenwoordigd worden. Maar ergens is het natuurlijk ironisch dat de man volgens hen de enige broodwinner moet zijn, maar dat ze ondertussen wel geld verdienen aan hun volgers.” Ook Van den Berg ziet een paradox tussen hun ideologie en online gedrag. “Tussen vrouwelijkheid die dienend en bescheiden is, maar ondertussen ook zichtbaar en soms ronduit sexy.”
Veel vrouwen zijn (nog) niet financieel zelfredzaam, maar zo 'fixen' we dat
Begin dit jaar meldde de Financial Times dat jonge mannen en vrouwen wereldwijd ideologisch gezien steeds verder uit elkaar groeien. Waar Gen Z vrouwen steeds progressiever worden, zouden de mannen conservatiever zijn. Dit zorgde destijds voor de nodige ophef, maar het bleek niet helemaal te kloppen. Ipsos I&O deed in opdracht van Elsevier een representatieve steekproef onder bijna 2000 Nederlanders. Daaruit bleek dat er in Nederland geen enorme verschillen tussen jonge mannen en vrouwen zijn. Vrouwen zijn wel wat progressiever, maar dat is in elke leeftijdsgroep zo.
Wel blijkt uit The European Value Study dat jonge mensen voor het eerst in de geschiedenis conservatiever dan de ouderen van nu. Mensen uit 1990 tot 1999 staan minder open voor andere denkbeelden en beschouwen onderwerpen als abortus of euthanasie vaker als minder acceptabel. In het verleden waren jongeren juist vaak progressiever dan ouderen.
Toch laten eerder genoemde cijfers zien dat we heus niet ineens allemaal heel conservatief zijn geworden. Nooit eerder wilden zoveel vrouwen en mannen zorg- en huishoudelijke taken gelijk(er) verdelen. “De tradwife trend zal, net als alle trends, op een gegeven moment uitdoven”, denkt Leidig. “Waarschijnlijk blijven sommige hele populaire tradwives met veel volgers wel overeind, maar ik denk dat ze een stuk minder prominent zullen worden. Ook zullen de mensen die vanwege opportunisme op de ’tradwife-trein’ zijn gesprongen, verdwijnen. Ik ben benieuwd wat de volgende trend zal zijn.”
De vraag die overblijft, is: welk type relatie maakt gelukkiger? Volgens Aarntzen ligt de tevredenheid in relaties hoger als partners een gevoel van eerlijkheid en gelijkheid ervaren. “Dat ligt genuanceerd. Ik kan niet zeggen: traditionele of egalitaire relaties maken gelukkiger. Als de verantwoordelijkheden gelijk verdeeld zijn, kan dat tot minder conflicten en meer tevredenheid leiden. Tegelijkertijd kan een traditionele relatie hetzelfde effect hebben, omdat het dan heel duidelijk is wie wat doet.
Het geluk ligt niet in de keuze voor traditioneel of egalitair, maar of het eerlijk en gelijk voélt. In een tradwife relatie ligt dat naar mijn idee niet meteen voor de hand, maar dat is slechts speculatie.”
Eveline geeft vrouwen én werkgevers trainingen over de overgang: 'Cognitieve klachten onderbelicht'
