In de bestseller Come As You Are beschreef de Amerikaanse seksuoloog Emily Nagoski alles wat we niet (of verkeerd) begrijpen over vrouwelijke seksualiteit. Ondertussen kwam haar eigen seksleven tot stilstand.
In de opvolger Come Together richt ze zich op het creëren van een blijvende seksuele verbinding met een partner, en laat ze (weer) zien hoe hardnekkig sommige mythes zijn. “Het gaat niet om meer seks maar om bétere seks.”
‘Het is normaal dat je geen seks wilt die je niet fijn vindt’, schrijft Emily Nagoski (46) in haar nieuwe boek. Duh, denk je nu misschien: over open deuren gesproken? Maar dat statement is radicaler dan het lijkt. Denk er eens goed over na: wordt van vrouwen immers niet verwacht dat ze (constant) verlangen naar de seks die voor henzelf niet altijd bevredigend is? Dat ze zomaar alles aan de kant kunnen schuiven, terwijl hun brein vol zit met e-mails, boodschappenlijsten en onzekerheden over hun lijf?
In Come As You Are liet Nagoski aan de hand van recente wetenschap zien hoe vrouwelijke seksualiteit in elkaar steekt. En, misschien wel veel belangrijker: ze vertelde vrouwen dat hun seksualiteit niet iets problematisch is dat gerepareerd moet worden. Het boek werd een internationale hit, en vele vrouwen droegen de radicale shift in hun seksleven op aan de vrolijke, blauwharige seksuoloog uit Massachusetts.
Terwijl Nagoski’s boeken over de toonbank vlogen en haar TEDx Talks wereldwijd miljoenen keren bekeken werden, kwam haar eigen seksleven door gezondheidsproblemen en werkstress steeds vaker tot stilstand. Hoe lang die droge periodes duurden, benoemt ze bewust niet. Ook als ze over andere koppels schrijft, laat ze ‘de cijfers’ achterwege. “Mensen gaan zich daar dan toch mee vergelijken, want we focussen veel te veel op frequentie.”
Haar lage libido maakte haar “vooral heel verdrietig” en het maakte een hoop zelfkritiek los. “Juist ík moest hier als ‘expert’ mee kunnen dealen, vond ik. Ik volgde notabene mijn eigen advies uit Come As You Are op, en dat bleek niet genoeg. Ik ging voor responsief verlangen, waarbij je open staat om uit te zoeken wat genot is. Vaak neemt dit de vorm aan van geplande seks: ik stopte mijn lichaam in bed, legde mijn huid tegen die van mijn partner. Vaak denkt je lichaam dan: ‘Oh, dat is een goed idee. Dit is fijn. Ik hou van deze persoon.’ Maar nu kon ik alleen maar huilen en in slaap vallen.”
Corine Koole over monogamie en open relaties: 'Gun elkaar meer dan je misschien gewend bent'
Nagoski duikt weer de wetenschappelijke studies in. Wat doen de koppels die het wél lukt om langdurig seksueel met elkaar in verbinding te blijven? “Wat ik vond bleek totaal niet gerelateerd aan de mainstream dialoog rondom seks en lange relaties. Ik vond steeds meer materiaal om mijn eigen problemen op te lossen en wist: hier moet ik een boek over schrijven.”
Ze ontdekt dat er drie dingen zijn die mensen met langdurige seksuele connecties kenmerkt. Eén: ze zijn vrienden. Ze mogen en vertrouwen elkaar. Nagoski: “Dat bleek controversiëler dan ik had verwacht, dat je je partner aardig moet vinden.” Twee: seks is een prioriteit binnen hun relatie. Ze zetten bewust andere dingen opzij – tv-kijken, werken, het huishouden – om bij elkaar te zijn. En drie: “Ze beseffen dat ze andermans regels volgen over wat een goede, seksuele relatie is en beslissen dat niet langer te doen. Ze maken voortaan hun eigen regels, gebaseerd op wie ze als mensen zijn.”
In haar vorige boek beschreef Nagoski het seksuele reactiesysteem als een auto met een gaspedaal (seksuele prikkels) én remmen (alle redenen om géén seks te hebben: van kinderen die kunnen binnenvallen tot stress en je lichaamsbeeld). Als vrouwen geen zin hebben in seks of er niet van kunnen genieten, betekent dit niet dat het gaspedaal niet wordt gestimuleerd, legt Nagoski uit. Het betekent dat de remmen (veel) te hard worden ingetrapt.
“Dat is een letterlijke beschrijving van wat er gebeurt in je brein. Het is normaal om soms geen seks te willen, omdat je brein reageert op de context. Dat is evolutie. Je brein maakt onderscheid tussen wanneer het wel en níét een goed idee is om alles te laten vallen voor seks. Zelf als je je aangetrokken voelt tot je partner én zin hebt om bij elkaar te kruipen, kan het daarom moeilijk zijn om je weg te vinden naar een sexy state of mind.”
Open relaties zijn net zo ingewikkeld als monogamie, laat Philip Huff zien: 'Aan pijn ontkom je niet'
Genot is het woord dat in Come Together steeds weer terugkomt. “De boodschap waarmee ik ben opgegroeid, is dat verlangen voor genot komt. Je motivatie voor seks moest spontaan zijn: een vonk. In mijn cultuur praten we graag over guilty pleasures maar niet over genot. We staan onszelf niet toe van wat dan ook te genieten. We moeten onszelf overal snel doorheen jagen, zonder op te merken dat iets goed voelt of daar potentie toe heeft.
‘Oh, je hebt genoten vandaag. Dat moet fijn voor je zijn. Ik was tot drie uur ’s nachts bezig met de cupcakes voor Becky’s verjaardag. Maar jij bent lekker in bad geweest, hebt goed geslapen en heerlijk ontbeten. Wat fíjn voor je.’ Ja, dat is Amerika. Genot is het laatste waar we ruimte voor mogen maken.”
Veel vrouwen hebben volgens Nagoski geleerd bang te zijn voor genot, of er in ieder geval op neer te kijken. In het boek beschrijft ze hoe sekspedagoog Betty Dodson vrouwen leerde hoe ze tot een orgasme konden komen. Veel van hen haalden de vibrator vlak voor het hoogtepunt van hun lichaam.
Nagoski: “Vrouwen wordt op talloze momenten in hun leven aangeleerd om alleen al het idee van hun genitaliën te associëren met schaamte. En dat haar lichaam en al die sensaties niet écht van haar zijn. Het is dus niet zo gek dat velen van ons tegen de tijd dat we volwassen zijn en genot beginnen te ervaren, zeggen: nope. En totaal dichtslaan. Hoe meer opgewonden je raakt, hoe harder de remmen worden ingetrapt. En zo kan het gebeuren dat je letterlijk de vibrator wegtrekt, omdat het ’teveel’ genot lijkt. Maar dat lijkt alleen zo omdat je brein je heeft geleerd dat deze sensaties niet oké zijn.”
Het goede nieuws: je kunt het je brein ook weer afleren, benadrukt Nagoski. “Door op te merken: ‘Ik ben op een hoog niveau van opwinding, en mijn lichaam heeft de neiging dat te stoppen.’ Adem diep in en constateer dat je veilig ben. Er is niets gevaarlijks aan deze sensaties. En: ‘Ik ga mezelf toestaan om hier te blijven.’ Dat alles vergt oefening, één keer is niet genoeg om al die jaren van negatieve boodschappen uit je brein te krijgen. Maar het kan absoluut. Ik vind het belangrijk om steeds weer te zeggen dat herstel mogelijk is want er zijn zoveel overlevenden, ook van seksueel trauma.”
Caroline O'Donoghue: 'Soms diagnosticeren we mannen liever als psychopaten dan mensen'
Veruit de meeste koppels – uit welke genders ze ook bestaan – belanden bij een sekstherapeut vanwege libido en verlangen. Volgens Nagoski begon onze focus op verlangen als iets goeds. “Het was een feministische zienswijze, want: als de vrouw geen seks wil, was dat dankzij de focus op verlangen ineens een probleem. Ik weet niet hoe het in Nederland zit, maar in de VS was verkrachting binnen het huwelijk tot in de jaren negentig legaal (hier werd het in 1991 strafbaar, red). Daarom is het zo belangrijk dat de vrouwelijke ‘ja’ onderdeel werd van de manier waarop we over seks denken.
In het heteroseksuele context betekende dit dat mannen hun vrouwen zo ver moesten krijgen dat ze ‘ja’ zouden zeggen, zodat ze zoveel seks konden krijgen als ze wilden. Er werd zelfs gezocht naar medicatie. Als je daar goed over nadenkt, is dat helemaal niet oké. Iemand medicatie geven om seks te willen, in plaats van een context te creëren waarin ze seks met jou fijn vindt.”
Hoe komen we over die obsessie met verlangen en libido heen? “Er zijn twee belangrijke barrières. De eerste is een quick fix: we moeten het fucking patriarchaat omver werpen. Simpel. In je relatie kun je daar mee beginnen door alle onjuiste ideeën over wie mensen zouden moeten zijn gebaseerd op het gender waarin ze geboren zijn de deur uit te doen. Iedereen heeft het recht op genot, en mag zeggen óf en hoe ze aangeraakt willen worden.”
Volgens Nagoski moet je ruimte in je leven creëren waarin genot kan ontstaan. En daarbij is het beter om je te richten op randvoorwaarden die dat makkelijker maken, dan je meteen te focussen op het genot zelf. “Je moet als koppel een keuze maken: wat vinden we soms even mínder belangrijk dan seksueel genot? Dat vereist een radicale shift in je leven. We denken al snel: moeten we die tijd niet doorbrengen met onze kinderen, in plaats van met elkaar? Zelf heb ik long covid en zit ik in de perimenopauze. Dat houdt in dat ik moeite moet doen voor mijn seksuele welzijn. Ik moet minder vaak ‘ja’ zeggen tegen werk. Dat is een prijs die niet iedereen zich kan veroorloven.”
Klinkt mooi, maar hoe begin je eraan? Onderzoek wat je eigen gaspedaal en remmen zijn, raadt Nagoski aan. “Denk terug aan momenten waarin je makkelijk aan genot toekwam. Wat zorgde ervoor dat het gaspedaal ingedrukt werd? Wat zorgde ervoor dat de remmen zich er niet mee gingen bemoeien? En toen het wel lastig was: welke remmen werden ingetrapt?”
Dit kan heel simpel zijn, benadrukt ze. “Zoals koude voeten en zand tussen de lakens. Of het geluid van het bed dat tegen de muur aan knalt, waardoor je bang bent dat de kinderen wakker worden. Soms is het ingewikkelder. Misschien hebben jullie wel ruzie gehad en ben je nog steeds gefrustreerd. Of heb je te maken gehad met seksueel trauma, of worstel je met schaamte en je lichaamsbeeld. Begin met het maken van een lijst van alle dingen die de rem intrappen, en probeer met je partner de zaken waar je controle over hebt te elimineren. Mijn man en ik deden hele simpele dingen: we stopten ‘sekshanddoeken’ in onze nachtkastjes. Het wordt hier behoorlijk koud ’s nachts, dus is het veel comfortabeler om lekker in bed te kunnen blijven.”
Schuldgevoel door laag libido? 'Doe het niet om de ander te plezieren', zegt seksuoloog Eveline Stallaart
Hoewel het boek inclusief is – alle mogelijke gendercombinaties komen voorbij – wijdt Nagsoki toch één heel hoofdstuk aan heteroseksuele relaties. “Dat is omdat ik me zorgen maak over the straights“, legt ze uit. “Onderzoek wijst telkens weer uit dat de sekslevens van niet-heteroseksuele koppels bevredigender zijn dan die van heteroseksuele stellen. Dat komt doordat zij dwars door een culturele kloof met elkaar moeten communiceren.
Als vrouw heb ik bepaalde verwachtingen van mezelf en hoe ik moet zijn, en ook van mijn man. Andersom geldt hetzelfde. Vrouwen horen gevers te zijn, altijd bereid om aan iedereens wensen te voldoen, ondanks wat dat met henzelf doet. En dat betekent: altijd ‘ja’ zeggen. Als man leer je dat je waarde afhangt van of je je penis in het lichaam van een ander stopt. Je moét altijd seks willen – ook als je gestresst bent of worstelt met je lichaamsbeeld. Anders ben je geen echte man. Die verwachtingen kloppen niet, dus moeten we bereid zijn om al die lagen vol leugens over wie we zijn af te pellen.”
In het begin van dat hoofdstuk Nagoski zegt direct sorry tegen haar vrouwelijke lezers. Ze gaat het vooral over mannen hebben. “Dat is het patriarchaat: het verplettert vrouwen maar split mannen in tweeën. En als je een relatie hebt met een dude en je wilt de relatie verbeteren, moet je hem helpen om los te breken uit al die opgelegde patronen. Hij heeft daarin meer te verliezen dan jij. Dat is niet eerlijk, maar het is het uiteindelijk wel waard.”
Wie het boek van Nagoski leest, leert: een beter seksleven komt niet spontaan aanwaaien. Je moet er tijd en moeite in stoppen. “Mijn man zegt: ‘Het is als het plannen van een vakantie: dat is onderdeel van het plezier.’ Nog steeds overheerst het idee dat seks altijd spontaan en ‘natuurlijk’ moet gebeuren. Sommige mensen zeggen: ”Als we het moeten inplannen, dan willen we het niet graag genoeg.’ Of het is niet romantisch. Maar als mijn partner letterlijk tijd in zijn agenda vrijmaakt om naakt met mij te zijn … Hoe kan hij duidelijker zeggen dat onze seksuele connectie een prioriteit is in zijn leven?”
Op dit moment volgt Nagoski opnieuw haar eigen advies op. En deze keer werkt het. “Ondanks de long covid en de perimenopauze is onze seksuele connectie sterker en leuker dan ooit. Pas hadden we nog een moment ingepland. We waren klaar om te beginnen, en bam: migraine. Dus nee, we hebben niet altijd seks wanneer we het willen hebben. Maar we kunnen er wel altijd in alle eerlijkheid over praten én onszelf niet te serieus nemen.”
‘Come Together’ van Emily Nagoski is nu verkrijgbaar.
Verslaafd aan de daad: 'Seksverslaving heeft niets met genot of plezier te maken'
