Een bonkend gevoel, geen geluid kunnen verdragen of boven de toiletpot hangen. Eén op de drie vrouwen krijgt met migraine te maken, en bij twee derde van die vrouwen is het hormoon-gerelateerd. Is dat dan wat we hormonale migraine noemen?
LINDA. spreekt Gisela Terwindt (hoogleraar Neurologie, hoofd van het Leidse Hoofdpijn Centrum) en Britt van der Arend (arts-onderzoeker) over dit fenomeen.
Dit artikel is onderdeel van het LINDA.-dossier over hormonen. Meer weten?
Voordat we ons storten op hormonale migraine, moeten we het eerst eens hebben over ‘gewone’ migraine. Want wanneer heb je dat nu eigenlijk? Volgens Terwindt spreek je al van een migrainepatiënt na vijf migraineaanvallen. “Maar heb je er vijf in één levensloop, dan voel je je natuurlijk niet meteen patiënt.”
Iedereen heeft weleens hoofdpijn, maar voor migraine moet je aan een aantal specifieke criteria voldoen. Een eenzijdige, bonzende hoofdpijn, die toe kan nemen bij inspanning. Het gaat gepaard met misselijkheid (soms tot braken toe), óf kan ervoor zorgen dat je licht en geluid niet kunt verdragen. “Je kunt vaak niet doorgaan met je dagelijkse bezigheden. Bij de één duurt het vier uur, een ander is pas na drie dragen weer beter. Eén op de drie vrouwen krijgt ermee te maken.”
Redacteur Anna Neeltje stopte met de anticonceptiepil: 'Ik zit lekkerder in mijn vel'
Hormonen spelen een rol bij migraine, maar welke, dat is het team van Terwindt aan het onderzoeken. Voor de WHAT-studie hielden vijfhonderd vrouwen ten minste drie maanden een E-hoofdpijndagboek bij.
“Wij dachten altijd dat de migraine die vrouwen rondom hun menstruatie krijgen ernstiger is en langer duurt. In het E-dagboek zien we dat ook terug. Daarnaast blijkt het lastiger te behandelen. Neem je acute medicatie, dan is deze minder effectief bij menstruatie-gebonden aanvallen. Dat betekent dat wij daar als artsen over moeten praten met onze vrouwelijke patiënten: hoe kunnen we deze aanvallen beter behandelen?”
De menstruatie lijkt dus een uitlokkende factor. “Je ziet ook vaak dat migraine ‘even verdwijnt’ tijdens de zwangerschap.”
De (on)zin van cyclus-apps volgens een gynaecoloog: 'Allesbehalve precies'
Eerder werd hormonale migraine gezien als migraine die alleen rondom je menstruatie voorbijkomt. “Maar de meeste vrouwen hebben ook last van migraine buiten de menstruatie om. We moeten ons realiseren dat migraine bij vrouwen áltijd iets met hormonen te maken heeft, tot het tegendeel bewezen is.”
“Jongens en meisjes hebben even vaak migraine. Maar komen ze in de puberteit, dan zijn het drie keer zoveel vrouwen als mannen, die last hebben van migraine.”
Ook laat het onderzoek zien dat vrouwen vaak andere bijwerkingen krijgen van medicatie tegen migraine dan mannen. “Ze krijgen dezelfde dosering, maar zijn vaak kleiner, waardoor de medicatie-spiegel in het bloed hoger uitkomt. Vaak geven huisartsen dan een halve dosering van een triptan, maar dat zorgt er juist voor dat de medicatie te kort werkt. Waardoor de aanval vervolgens een aantal dagen achter elkaar terugkomt.”
Maar wat hebben die hormonen nou te maken met die ondraaglijke koppijn? Van der Arend: “We denken dat het komt doordat je oestrogeen daalt, vlak voor de menstruatie. Dat zou een migraineaanval kunnen uitlokken. Bij de WHAT-studie gaan we ook hormoonmetingen doen om te kijken of alleen oestrogeen migraine kan uitlokken, of dat er nog andere vrouwelijke of mannelijke hormonen zijn die hierin een rol spelen.”
“Bij de eisprong zie je ook een daling van oestrogeen, maar dit lokt minder vaak een aanval uit. Dat zou kunnen omdat het progesteron dan wat hoger is. Tijdens je menstruatie dalen ze allebei. Mogelijk is die combinatie van hormonen een trigger voor migraine tijdens je menstruatie.”
Meisjes komen steeds vroeger in de puberteit terecht: hoe komt dat?
Anticonceptie kan hierin een interessante rol spelen, want er zit oestrogeen en progesteron in de pil. “We onderzoeken of een stabiele hormoonspiegel – door het slikken van de pil – leidt tot verbetering van de migraine.”
Terwindt: “Ons ultieme doel: een migraine-specifieke-hormoonpil ontwikkelen, die deze hormoonval kan opvangen, zonder dat je aan dé pil hoeft. Want anticonceptie kan ook voor bijwerkingen zorgen, die vrouwen als naar ervaren.”
In de overgang kan migraine opeens om het hoekje komen kijken. Van der Arend: “Tijdens de overgang heb je veel hormoonschommelingen, waaronder dalingen van je oestrogeen. We denken dat de migraine daarom kan verergeren in deze periode. Ben je als vrouw ‘door de menopauze heen’, dan zie je ook vaak dat de migraine verdwijnt.”
Maar niet altijd, want hormonen zijn niet de enige trigger voor een migraineaanval. “Eén van de vaste factoren is erfelijkheid. Heb je als ouder migraine, dan is de kans groot dat je kind het ook krijgt. Bepaalde voedingsmiddelen, stress, rode wijn of weinig slaap worden door veel patiënten ook als trigger genoemd. Dat is voor elke patiënt weer anders, maar daar gaan we de komende jaren verder onderzoek naar doen.”
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd op 23 juli 2021.
Dit artikel is onderdeel van het LINDA.-dossier over hormonen. Meer weten?
We zijn onze hormonen, zegt Max Nieuwdorp: 'Ze boetseren ons lichaam en brein'
* Op dit moment werkt het team van Terwindt – waaronder van der Arend- aan de ‘What-study’. Een onderzoek naar de werking van Vitamine E, en de anticonceptiepil, met daarnaast een apart onderzoek naar hormoonmetingen.
Van der Arend: “Een heel grote studie, waarmee we hormonen in het bloed gaan bepalen bij vrouwen met hormonale migraine.” Vrouw, migraine en geen spiraaltje? Dan kun je je hier aanmelden voor het onderzoek.
