Beelden van het hoofd van journalist en presentator Welmoed Sijtsma werden illegaal gebruikt in een gemanipuleerd filmpje. Tijdens het speuren op de betreffende website doet de enorme hoeveelheid nepvideo’s haar beseffen: ‘Hier móét ik iets mee.’
In de vierdelige docuserie van Omroep WNL ‘Welmoed en de sexfakes’ onderzoekt Sijtsma het ontstaan van de video en de impact van deepfake porno.
“Ik weet niet of je dit weet, maar ik vind dat je het moet weten, want dit is niet oké”, schrijft een volger via een Instagram-bericht naar Welmoed Sijtsma. “Ze hebben jouw hoofd op dit naakte lijf geplakt.” Hoewel ze het bericht eerst negeert, bekijkt ze het tien minuten durende filmpje later toch. “Vanuit mijn buik voelde ik het bloed naar boven stromen richting mijn hoofd dat knalrood en warm werd.”
Achteraf blijkt dat een computer twee weken lang het gezicht van Sijtsma heeft bestudeerd. Die beelden zijn vervolgens op het hoofd van een pornoactrice ‘geplakt’. Het resultaat: een zeer realistisch filmpje. “Ik schrok ervan”, vertelt Sijtsma. “Ik zie dat het niet mijn haar en lichaam is, maar mijn hoofd lijkt echt heel erg. Ik heb vrij specifieke rimpels in mijn wangen als ik lach.”
Hoewel Sijtsma weet dat zij het niet is, overvalt een gevoel van schaamte haar. “Het voelt alsof het over jou gaat, omdat je naar jezelf zit te kijken. Waar dat gevoel van schaamte precies vandaan komt, daar ben ik niet achter gekomen, maar het is een vreemde gewaarwording.”
Met haar eigen filmpje als drijfveer duikt Sijtsma in de wereld van deepfake porno. “96 procent van alle deepfakes is porno. We kennen allemaal dat grappige filmpje van Rutte die een dansje doet, maar realiseer je dat die deepfakes slechts vier procent zijn van alles wat online staat”, zegt zij. “Het overgrote deel is porno. De meeste vrouwen hebben hier geen toestemming voor gegeven of weten niet eens dat hun gezicht is gebruikt.”
'Deepnudes' en de opkomst van nep naakt: wat kun je er tegen beginnen?
Net als de presentatrice zelf weten veel vrouwen niet wat ze moeten doen zodra een filmpje van hen opduikt. “Er bestaat niet zoals als een meldbutton van YouTube”, vertelt zij. Het maken van haar docuserie geeft Sijtsma toegang tot verschillende hackers en specialisten van hulporganisaties. “Die kunnen veel meer dan ik in mijn eentje. Ik had diegene zelf nooit gevonden, net als zoveel andere vrouwen. Behalve het inschakelen van een hulporganisatie zoals Help Wanted, kunnen zij niets.”
Met hulp van de hackers lukt het Sijtsma het filmpje offline te halen. “Maar, slechts van die ene site. Al snel kwam ik erachter dat als een beeld eenmaal online staat, het niet meer van jou is”, legt ze uit. “Het wordt heel snel gekopieerd en door andere sites online geplaatst. Je bent overgeleverd aan de grillen van het internet. Dat is het frustrerende eraan.”
Tijdens het maken van de serie begeeft Sijtsma zich in een voortdurend conflict met zichzelf. Door het fenomeen deepfake porno aan de kaak te stellen, vergroot zij immers óók de aandacht voor haar eigen filmpje. “Maar als we het negeren, gebeurt er ook niets”, zegt Sijtsma. “Er zijn mogelijkheden om hier in de wet iets mee te doen, maar er is nog nooit iemand geweest die de eerste stap heeft gezet.”
Met deze docuserie hoopt ze die eerste stap te zetten. Een rechterlijke uitspraak over dit fenomeen is haar ultieme doel. “Het is nu allemaal nog zo vaag. De politie is afwachtend. Het is noodzakelijk dat mensen zich hierover buigen.”
Tegelijkertijd is haar docuserie een waarschuwing voor de toekomst. “Deskundigen maken zich zorgen over de razendsnelle ontwikkeling van technieken”, vertelt ze. “Nu heb je nog veel beelden van iemand nodig om realistische nepvideo’s te maken. Het is een kwestie van tijd voordat iedereen het kan en je slechts enkele foto’s nodig hebt.” Bovendien hoopt ze dat kijkers beseffen dat je andermans beelden niet zonder toestemming mag gebruiken. “Besef wat voor impact dat heeft op iemands leven.”
‘Welmoed en de sexfakes’ is vanaf maandag 7 nov om 22.15 te zien op NPO3 en via NPO Start.
'Op1'-presentatrice Welmoed Sijtsma jaar na breuk: 'Moest weer leren met mezelf te leven'
