Pubers zijn er in alle soorten en maten, maar één ding hebben
ze gemeen: puberen zullen ze. Met zijn nieuwe boek ‘Help, ik heb een puber’ wil Kluun ouders behoeden voor al te veel kneuzingen onderweg.
Dat doet hij met tips en inzichten, maar het boek is óók een ode aan het bijzondere wezen dat de puber is. Lees op LINDA.nl alvast een hoofdstuk.
Geschreven door Kluun.
Na zestien uur autorijden, waarvan drie uur in de file, rijdt familie Van Broekhoven de parkeerplaats op van camping Domaine du Verdon, Castellane. ‘Pap, wat is de wificode hier?’
Madelief (14)
Pubers die in de stress schieten als er geen wifi is op het vakantieadres.
Pubers die van de leg raken als ze tijdens het eten niet mogen reageren op de 93 binnenkomende appjes in hun groepsapps.
Pubers die twee dagen lang zitten te dubben over welke van die drie vrijwel identieke selfies hun profielfoto moet worden.
Pubers die het belachelijk vinden dat ze geen nieuwe databundel van hun ouders krijgen als ze op de derde dag van de maand al door hun 15 Gb heen zijn.
Pubers die verbijsterd zijn omdat hun ouders niet begrijpen dat het asociaal is om uit een multiuser game weg te lopen wanneer het avondeten op tafel staat.
Pubers die de hele dag met oortjes in lopen om met hun matties naar Spotify-groepssessies te luisteren en op iedere vraag ‘Watte?’ antwoorden.
Pubers die in Fortnite alles moeiteloos weten te vinden, maar elke ochtend hun schoolboeken kwijt zijn.
Pubers die om twee uur ’s nachts nog steeds stiekem online zijn.
Pubers die in dat mooie stadje in Toscane alleen maar op hun smartphone zitten te kijken.
Herkenbaar? Dat dacht ik al. En dat is niet zo vreemd. Patti Valkenburg, hoogleraar Media, Jeugd en Samenleving aan de Universiteit van Amsterdam, stelt zelfs: ‘Jongeren zitten iedere dag zes uur voor een scherm. Dat is meer tijd dan ze op school doorbrengen. Hadden we het vroeger over schoolgaande jeugd, nu kunnen we beter spreken van schermgaande jeugd.’
‘Thijmen, kom je? Het is eten is klaar.’
[Gamegeluiden.]
Vijf minuten later: ‘Thijmen! We zitten op je te wachten.’
‘Ik kom eraan!’
[Gamegeluiden.]
‘THIJMEN! Nu!’
‘Ja!’
Een kwartier later: ‘Thijmen! Nu heb ik er genoeg van!!!’
‘JAHAAAA!’
[Gestommel van de trap.]
‘Jezus, mama, doe niet zo gestrest.’
‘Ik heb je drie keer geroepen!’
‘Ik zei toch dat ik zo kwam?’
‘Dat zei je een kwartier geleden.’
‘Waarschuw dan gewoon eerder dat we gaan eten. Gatver! Die spaghetti is koud.’
Wat doet al dit schermgebruik met de jeugd? Wordt die daar slimmer of dommer van, dikker of dunner, beter of slechter? In mijn appgroep vroeg ik wat mijn collega-ouders vinden van het schermgebruik van onze pubers.
Vind je dat onze kinderen:
Ruim driekwart van de ouders in de appgroep vond dat onze kinderen te veel tijd online doorbrengen. (Eén ouder vond dat onze kinderen te wéínig uren per dag online doorbrengen; deze vader is marketingmanager bij een socialmedia-start-up.)
Laat ik de feiten over het schermgedrag van pubers eens op een rij zetten.
Slechts een op de honderd pubers in Nederland heeft thuis geen internet. 97 procent van de pubers beschikt over een mobiele telefoon en 87 procent heeft een smartphone. Bijna 95 procent van de twaalf- tot achttienjarigen gebruikt dagelijks social media. Waar volwassenen voornamelijk via WhatsApp en mail communiceren, gebruiken pubers het medium waarop ze op dat moment present zijn, en dat is meestal Instagram, Snapchat of TikTok. Maar liefst 100 procent van de pubers heeft een filter op zijn of haar WhatsApp- applicatie, die berichten van vrienden en leeftijdsgenoten wel doorlaat, maar boodschappen van ouders filtert en automatisch als spam blokkeert. (Dit laatste was een grap.)
Meer dan 80 procent van de puberjongens noemt zichzelf een gamer. Onder meisjes is dit 20 procent.
Nederlandse jongeren maken gemiddeld minder intensief gebruik van social media dan hun Europese leeftijdsgenoten. Ze ervaren ook minder problemen met social media: Nederlandse pubers zijn positief over de relaties die ze op social media hebben en ze worden weinig online gepest. ‘Het percentage jongeren die gekarakteriseerd kunnen worden als problematische socialmediagebruiker is nergens zo laag als in Nederland’, aldus een onderzoek van de Universiteit Utrecht en het Trimbos-instituut.
U zegt: ‘Kom, kom, ik zat al op internet voor die puber van mij überhaupt geboren was.’ Ja ja, ik weet het, u had al een Nokia 6310, een Samsung D500, een pingende BlackBerry, een Sony Ericsson K750 (met dat schuifje) of die maf openklappende Motorola toen uw kind nog verwekt moest worden. Mogelijk schafte u als een van de eerste Nederlanders een hippe appelgroene eivormige iMac aan, speelde u The Last Ninja op uw Commodore 64 en misschien bent u wel net zo oud als ik en bracht u uren in de plaatselijke snackbar door met het jagen op sinaasappels en ander voedzaam fruit, opgejaagd door Blinky, Pinky, Inky en Clyde. En toch bent u nu een digitale dinosaurus, een hardboard achtergrond in een indianenfilm uit de jaren vijftig met John Wayne. U denkt dat u de weg weet op internet, maar elke zoekopdracht van u duurt seconden langer dan die van uw zoon of dochter.
U denkt dat u begrijpt hoe uw smartphone werkt, maar op WhatsApp, Spotify, Facebook, YouTube, internetbankieren en Buienradar na hebt u geen idee waar al die apps toe dienen die uw puber voor u heeft geïnstalleerd omdat ‘ze zo handig zijn’.
U bent een digitale dyslect en verzwijgt wijselijk dat u pas sinds een paar jaar begrijpt wat het verschil is tussen uploaden en downloaden, u raadpleegt nog steeds teletekst-pagina 818 op uw smartphone als u wilt weten wat de stand bij Ajax-PSV is en tot voor kort was u nog volstrekt onwetend van de mogelijkheid om via uw smartphone te streamen naar uw tv, zonder snoertje, door op dat rare icoontje te drukken linksboven op uw telefoonscherm. U bewaart ieder kabeltje, oplaadsnoer, verbindstekkertje en koppelstukje dat u sinds de introductie van Windows 1.0 hebt bemachtigd, omdat je nooit weet wanneer je zo’n ding weer nodig hebt. Beter mee verlegen dan om verlegen.U
hebt een smartphone, een laptop en in de logeerkamer staat ook nog ergens een beuker van een beeldscherm, en toch is de online wereld voor u hetzelfde als een podium in een theater, een filmscherm in de bioscoop, een televisiescherm in uw huiskamer: u kijkt ernaar, maar neemt er niet echt met hart en ziel aan deel.
Voor u is er maar één echte wereld, en dat is de offline wereld. De online wereld is handig, tijdbesparend, entertaining, lustopwekkend, maar natuurlijk niet écht. U bent pas op Bali geweest als u op Bali bent geweest. U hebt pas iemand ontmoet als u hem of haar hebt ontmoet.
Onze pubers zijn digital natives; wij zijn toeristen in de online wereld. Onze pubers wónen in die reisbestemming; wij reizen er af en toe naartoe. En dat wil maar niet tot ons doordringen. De online wereld ís geen reisbestemming. De online wereld heeft inwoners die met elkaar leven, praten, leren, communiceren. Uw kind woont er allang. Voor uw puber zijn online en offline totaal aan elkaar gelijk. Voor pubers begint de wijde wereld al op hun beeldscherm.
U zegt: ‘Ja maar, hij heeft soms dagenlang amper normaal contact met zijn vrienden.’
Onzin, zeggen de experts. Online en offline contact vullen elkaar aan… ‘Er wordt gedacht dat online contact van een lagere kwaliteit is dan offline,’ zegt Patti Valkenburg, ‘maar dat is niet per se het geval. Brieven schrijven was vroeger het middel om een relatie te ontwikkelen, en dat vond niemand slecht. Nu kun je online heel goed emoties uiten.’
Eveline Crone zegt zelfs: ‘Dat jongeren continu met elkaar in verbinding staan, geeft veel kansen voor het opbouwen van een groot sociaal netwerk.’
U zegt: ‘Het is een en al buitenkant en oppervlakkigheid met die selfiecultuur van nu en de gefilterde nepwereld van social media.’
Nee hoor, stelt kijkinjebrein.nl, waar een team deskundigen onder leiding van Eveline Crone uitlegt hoe het puberbrein werkt: ‘Social media zijn alleen wel een níéuwe manier om sociale feedback te uiten. Het is veel sneller, anoniemer en intenser dan sociale interactie in het dagelijks leven. […]
Internet zorgt ervoor dat de wereld aan onze voeten ligt, en daardoor hebben we een stuk meer leeftijds- of groepsgenoten dan onze voorouders. Dat vergroot de kans op sociale afwijzing, maar kan er ook voor zorgen dat we langeafstandsvriendschappen opbouwen of misschien wereldwijd heel populair worden!’
‘Jongens spreken niet af om “met elkaar te gaan praten”, zoals meisjes doen. Wij spreken af om te gamen. En dan praten we terwijl we elkaar overhoopschieten.’
Raoul (15)
U zegt: ‘Mijn zoon doet niks anders dan gamen. Hij zit de hele dag in zijn eentje op die spelcomputer. Hij stompt af, hij heeft nauwelijks contact met vrienden.’
Geert Verheijen studeerde af op de risico’s van het gamen. Volgens hem loopt het in de meeste gevallen wel los met die risico’s. Sterker nog, hij ziet meer voor- dan nadelen. ‘De meeste multiuser games maken jongeren socialer. Het is net als bij tennis: als je elkaar alleen maar afzeikt, wordt de vriendschap er niet beter op. Maar als je elkaar tips en complimenten geeft juist wel. Gamen leert pubers sociale omgangsvormen.’
U zegt: ‘Hm. Maar wordt mijn puberkind niet gewelddadiger van gamen?’
Imitatiemisdaden, oftewel copycat crimes, zijn misdaden die worden begaan na het zien van geweld, bijvoorbeeld in films. Tot op de dag van vandaag is er geen wetenschappelijk aangetoond verband tussen deze vorm van criminaliteit en gamen.
‘Maarre… wordt mijn puber niet depressief van gamen?’ Ook tussen depressie en gamen is nog altijd geen verband gevonden. Ik kan u geruststellen: een uur per dag gamen maakt zelfs gelukkiger, blijkt uit onderzoeken. Games helpen pubers stress te hanteren. Andersom geldt wel: depressieve kinderen gaan iets vaker gamen. Verheijen: ‘Kijk, als kinderen gaan gamen vanuit een extreme drang naar escapisme, is het linke soep. Dan kan het samenhangen met sociale eenzaamheid. Check in dat geval als ouder of het kind single-user games speelt. Dan versterkt het gamen het sociale isolement en daarmee mogelijk een depressie.’
Verheijen bepleit meer betrokkenheid van ouders bij hun gamende kinderen. De meeste ouders hebben geen enkel idee welke game hun puber het liefst speelt en waar hij (of zij, maar nog altijd zijn het vooral jongens die gamen) goed in is. Waarom vragen we wel of de puber heeft gewonnen met hockey of voetbal en tonen we amper belangstelling voor de nieuwe Cyberpunk waar hij nu al weken helemaal gek van is? Waarom laat u zich niet uitleggen wat de nieuwste Grand Theft allemaal voor features heeft die er bij de vorige versie niet in zaten? De wereld van het gamen opent gesprekken. Het is de wereld van uw puber, hij is erin thuis. Of waarom speelt u niet een keer mee, waarom laat u zich niet uitlachen omdat u er niks van kunt en laat u zich niet lekker helemaal aan flarden schieten door hem?
Verheijen staat niet alleen in zijn optimistische kijk op gamen: ook Amerikaanse onderzoeken tonen aan dat gamen een positieve invloed heeft op de ontwikkeling van een kind. Gamen helpt kinderen om kritisch te leren kijken, actiever te leren, problemen op te lossen, samen te werken, competitief te leren werken, oog-handcoördinatie te verbeteren, opdrachten te begrijpen, informatie te analyseren, sociale vaardigheden en inschattingsvermogen te versterken, zelf te leren nadenken, creatiever te worden, keuzes te maken — kortom: gamen maakt aantoonbaar slimmer.
Wat wil je nog meer als ouder, zou je zeggen.
We kunnen klagen over het online gedrag van onze pubers tot we minder wegen dan de nieuwste generatie smartphones, we kunnen blijven herhalen dat het toch zeker potverdriedubbeltjes niet voor niks is dat Mark Zuckerberg roept dat hij zijn kinderen liever niet voor de tv of achter een beeldscherm ziet zitten en dat zijn collega-CEO, Tim Cook van Apple, vindt dat ouders hun kinderen beter geen social media kunnen laten gebruiken.
Maar de kinderen van Zuckerberg zijn nog lang geen pubers en Tim Cook heeft zelf helemaal geen kinderen.
Wij wel.
Het leven van onze pubers speelt zich — of wij dat nu leuk vinden of niet — net zoveel online als offline af. De online wereld is er, gaat niet weg, en wij ouders zijn van een tussengeneratie die er moeite mee heeft daaraan te wennen. Niet onze pubers, maar wij zijn het probleem.
Voor u weer eens op het punt staat om met de stoom uit uw kleine ovale oortjes op uw puber af te stormen en hem of haar aan uw puntige hoorn te rijgen omdat het gezinsleven wordt belemmerd door dat eeuwige beeldscherm, voor u de smartphone dreigt te verpulveren onder uw logge neushoornpoten: kalmeer.
Keep quiet, drink coffee, tem uw innerlijke neushoorn.
Uw puber wordt geen hopeloze schermjunk.
Uw puber is niet reddeloos verloren aan de onechte online wereld.
Uw puber krijgt geen vierkante ogen.
Uw puber krijgt heus niet meteen een appnek, game- bochel of swipeduim.
U helpt uw kind niet als u, met uw twintigste-eeuwse normen, angsten en gewoontes, de vangrail van het beeld-schermgebruik midden op de weg van zijn dagelijks leven plaatst, om hem ervan te weerhouden zijn leven te leiden zoals al zijn leeftijdsgenoten doen.
Hoogleraar Patti Valkenburg stelt dat 80 tot 90 procent van onze kinderen nooit in de problemen raakt door schermgebruik. Sterker, veel kinderen worden er volgens haar intelligenter en socialer van. En veel taboes worden door pubers online eerder beslecht dan in de offline wereld. Uit de kast komen bijvoorbeeld is online, met al die community’s, een stuk makkelijker dan op het schoolplein.
Toch raakt zo’n 10 tot 20 procent van onze kinderen op een of andere manier wél in de problemen door schermgebruik, aldus Valkenburg. De moraal van dit verhaal: niet te snel panikeren, niet neushoornen, maar ook niet struisvogelen en als ouders wel degelijk alert blijven.
Zit uw puber in de gevarenzone of vindt u het gewoon zonde van zijn tijd als hij bulderend van het lachen met zijn online vrienden achter de spelcomputer zit terwijl buiten de zon schijnt?
Het is goed om u dit te realiseren: de limiet van het aantal uren gaming per week ligt volgens experts op negen. Dat is dertig tot zestig minuten op schooldagen, twee uur op vrije dagen. Het NJI (Nederlands Jeugdinstituut) geeft op zijn site advies aan ouders die vermoeden dat het gaminggedrag van hun kind problematisch aan het worden is.
Een paar tips:
Sexting is een samenvoegsel van de woorden ‘sex’ en ‘texting’, waarmee appen wordt bedoeld. Doordat onze pubers voor een groot deel leven in een online wereld, is het versturen van seksueel getinte teksten of foto’s naar elkaar (met wederzijdse toestemming) een vorm van experimenteren die bij de puberteit hoort. Er is alleen één wezenlijk verschil met de offline wereld. Daar ben je niet meer naakt zodra je je kleren weer aan hebt getrokken, maar online blijft eens naakt altijd naakt.
Sexting komt steeds vaker voor, en dat is niet zo vreemd. Elkaar foto’s sturen was best lastig vroeger, met een Nokia 9510 of een telefax.
In Nederland heeft naar schatting 10 procent van de pubers wel eens een seksuele online boodschap ontvangen.
Onze kinderen zijn niet zo naïef als we soms vrezen: zeven op de tien pubers realiseren zich dat de gewaagde foto’s die je online verstuurt, later weer op kunnen duiken.
Experts raden desondanks aan om met uw puber in gesprek te blijven over sexting. Praat er samen over hoe akelig de gevolgen kunnen zijn als een foto of tekst niet alleen de ontvanger onder ogen komt, maar ook ooit klasgenoten, vrienden, vriendinnen, leraren en mensen die je niet eens kent.
Blijf in gesprek over het simpele feit dat je na het klikken op ‘send’ geen controle meer hebt over wat er met een foto of tekst gebeurt. Vertel hoe kwetsbaar je kunt worden als iemand dreigt je foto door te sturen aan anderen.
Leg ook uit dat het strafbaar is om iemand ongevraagd foto’s te sturen van geslachtsdelen.
Op vraaghetdepolitie.nl staan tips voor het doen van aangifte als uw kind in een nare situatie komt door sexting.
Wat zijn tekenen voor u als ouder dat er iets niet in de haak is?
En simpel: u voelt aan uw water dat er iets niet klopt. Een relatie die te snel gaat. Een nieuwe vriend die u nog nooit gezien hebt. Uw kind schrikt als u in de buurt van zijn of haar beeldscherm komt.
En dan wordt het tijd voor Het Eerlijke Gesprek. Dat gaat de puber u niet in dank afnemen, maar u bent de volwassen ouder en u bepaalt of, waar en wanneer de vangrail moet worden geplaatst.
Zo’n 8 procent van de jongeren is wel eens online gepest, ook wel ‘cyberpesten’ genoemd. Signalen voor cyberpesten zijn: ook hier het telefoonscherm dat plotseling wordt weggedraaid als u in de buurt bent; niet willen zeggen of laten zien met wie er gechat wordt; plotselinge weerstand om naar school te gaan.
Cyberpesten gaat meestal niet vanzelf over. Het NJI ver-wijst voor tips over cyberpesten naar Psychogoed, een bureau dat gespecialiseerd is in opvoedkundige vragen. Op hun site staan adviezen voor ouders: praat en luister vooral. Onderneem niet meteen actie, maar bedenk samen met uw kind een aanpak. Steun uw kind en laat merken dat u aan zijn of haar kant staat. Leer het kind om niet te reageren. Bewaar pesterige berichten en sla ze op. En overleg met school. Zij zijn verplicht om actie te ondernemen.
De ene puber gamet, de andere niet. De ene puber is hyperactief op social media, de andere amper. De ene puber kijkt internetporno, de andere puber niet.
Wij, de digitale dinosaurussen, zijn geneigd het schermgebruik als probleem te zien. Maar zit de puber werkelijk in de gevarenzone? Is de puber zo verslaafd dat zijn of haar geestelijke en fysieke gezondheid in gevaar zijn?
Wees realistisch. Wat denkt u te bereiken met het strikt hanteren van uw normen inzake schermgebruik? Of met een strikt verbod om de telefoon mee naar de slaapkamer te nemen? ‘Laat uw kinderen los, zeker als ze een jaar of zestien, zeventien zijn,’ betoogt Patti Valkenburg.
En net als voor de regels die u opstelt voor uw huis en de puberslaapkamer geldt ook hier: hanteer consequent dezelfde regels voor uzelf als voor uw puber. Uw binnenkomende appjes zijn niet belangrijker dan de hunne en nee, LinkedIn is niet urgenter dan Snapchat. ‘Dus niet de regels versoepelen omdat het jou even goed uitkomt,’ zegt Valkenburg. ‘De kunst is om gewoontes te voorkomen, ook als het gaat om schermgebruik. Want gewoontes veranderen is het moeilijkste wat er is.’
Lees hier het interview van Leon Verdonschot met Kluun.
Lees ookLees hier het eerste hoofdstuk van 'Verboden terrein' van Louise Kennedy
