Na ‘Schuldig’ gooien documentairemakers Ester Gould en Sarah Sylbing opnieuw hoge ogen met ‘Klassen’. Een ontroerende serie van omroep Human over kansenongelijkheid in het onderwijs.
We spreken de documentairemakers over het succes van de serie en vragen wat er volgens hen moet veranderen om te zorgen dat in de toekomst wél ieder dubbeltje een kwartje kan worden.
Op het moment van het interview zijn Sylbing en Gould bezig de laatste hand te leggen aan de zevende en laatste aflevering van Klassen. In de documentaire worden verschillende leerlingen, hun ouders, leerkrachten en bestuurders een jaar lang gevolgd.
De eerste afleveringen maakten veel los. Te zien is hoe jongens als Yunuscan en Viggo, die in dezelfde stad wonen maar opgroeien in compleet verschillende werelden, beiden alles op alles zetten om hun voorlopige schooladvies nog iets op te krikken. Yunuscan wil naar de havo. Viggo streeft, net als zijn vriendjes, naar een vwo-advies.
Ook volgen de makers Anyssa, een meisje dat bij haar grootouders woont. Door problemen thuis heeft ze weinig ruimte om de aandacht bij school te houden. Haar cijfers hollen achteruit, tot grote zorgen van haar juf, die de potentie van het meisje ziet.
Door al die verhaallijnen te volgen ontstaat een compleet, maar verontrustend beeld over hoe de plek waar je wieg staat nog altijd invloed heeft op de kansen die je krijgt in het onderwijs.
Tekst gaat verder onder foto.
Anyssa, een van de hoofdrolspelers in de documentaire Klassen.
Waarom wilden jullie juist dit onderwerp uitlichten?
Sylbing: “Dat was geen vooropgezet plan. Al vinden we het wel leuk om over zo’n taai maatschappelijk thema aantrekkelijke televisie te maken. Nadat we ons voor Schuldig verdiepten in de schuldenproblematiek mijmerden we wel vaker over hoe de cirkel van armoede doorbroken kan worden. Onderwijs is voor veel kansarme kinderen de enige uitweg. In diezelfde periode verscheen een rapport van de onderwijsinspectie waaruit bleek dat de kansenongelijkheid toenam. Zo is het balletje gaan rollen.”
De serie maakt veel los. Heeft het ook al verandering teweeg gebracht?
Gould: “We zien wel dat de halve onderwijswereld op social media over de serie praat. Dus ik geloof dat we op z’n minst een paar knuppels in het hoenderhok hebben gegooid.”
Sylbing: “Ik hoor ook berichten van mensen die zeggen dat ze door Klassen hebben besloten weer het onderwijs in te gaan, of de pabo te gaan doen. Een vriendin van mij heeft aangeboden om in de eerste weken van januari in de noodopvang te helpen. Mensen komen in beweging, dat is mooi om te zien. We hopen natuurlijk dat de serie zich vertaalt in concrete stappen om de kansengelijkheid in het onderwijs te vergroten.”
Welk scene uit de documentaire heeft op jullie het meeste indruk gemaakt?
Gould: “Ik vond het moment dat Yunuscan in de klas vertelde dat hij al een tijd gepest wordt door jongens in de buurt vrij onvergetelijk. Toen hij moest huilen, barstte de hele klas in tranen uit. Even daarvoor had een agent verteld dat criminelen vaak mensen zijn die vroeger gepest werden. Yunuscan en zijn klasgenoten snapten echt wel dat die pestkoppen ook maar beschadigde tieners zijn. Ze huilden om het leed van de wereld waarin ze zich iedere dag staande moeten houden. Dat vond ik heel emotioneel.”
Sylbing: “Mij is de corona-tijd het best bijgebleven. Dat hele virus is natuurlijk verschrikkelijk, maar voor deze documentaire was het – op een bepaalde manier – ook een zege. De verschillen die er waren, werden door het virus alleen nog maar verder uitvergroot. Voor sommige kinderen viel de prestatiedruk en de ‘ratrace’ even weg, maar er zijn ook kinderen voor wie school een veilige plek is. Zij hebben thuis niet de ruimte, hulp of middelen om goed onderwijs te volgen. Ik vind het heel bijzonder dat alle hoofdpersonen ons ook in deze tijd toelieten. We hadden vrij snel door dat we iets historisch aan het vastleggen waren.”
Tekst gaat verder onder foto.
Yunuscan (10).
Wat moet er volgens jullie gebeuren om de kansengelijkheid in het onderwijs te vergroten?
Gould: “Het belangrijkste is om de lat hoog te leggen. Op gymnasia gebeurt dat al, misschien wel te erg, maar op de andere onderwijsniveaus minder. Leraren die denken: ‘ja maar ze hebben al een lastige thuissituatie, je moet niet teveel van ze verwachten’. Leerlingen leven op naar die verwachtingen. Een lastige thuissituatie mag nooit een strop om de nek worden.”
Sylbing: “Je toont juist liefde en respect voor die kinderen als je de lat net zo hoog legt als voor ieder ander kind. Onderwijs is hun enige ticket om de cirkel van armoede te doorbreken. Tegelijkertijd werkt het bij hoogopgeleide ouders andersom, daar mag wel wat meer gechilld worden en het besef groeien dat het ook helemaal oké is als je kind niét op een gymnasium terecht komt.”
Gould: “Ik geloof heilig dat sterke docenten het beste middel is tegen kansenongelijkheid. De lerarenopleiding heeft een imago dat het vooral mensen aantrekt die snel een eigen gezin willen en parttime willen werken. Terwijl er juist zoveel behoefte is aan ambitieuze docenten die de lat hoog leggen voor zichzelf én hun leerlingen.”
Sylbing: “Daar speelt ook de politiek een grote rol in. Nederland geeft relatief weinig geld uit aan onderwijs. We willen voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Vroeger was het docentschap een vak met aanzien. Als we het werk weer aantrekkelijker willen maken, hoort daar ook een passend salaris bij.”
Hoe vinden de kinderen die jullie volgen het om zichzelf terug te zien?
Gould: “Ze vinden het alleen maar leuk. Als kijker kunnen bepaalde scènes heftig zijn, maar die kinderen hebben het al meegemaakt. Die zijn meer bezig met hoe ze eruit zien of wat ze aan hebben.”
Sylbing: “Van Gianny weet ik dat hij echt verrast was hoe aangedaan zijn leraar was, toen die hoorde dat Gianny vast zat. Daar had hij echt geen idee van.”
Gould: “Ik vind het ook heel mooi dat de kinderen uit kansrijke gezinnen heel mans reageerden. Ze beseffen heel goed welke kant van het verhaal zij vertellen én waarom dat ook belangrijk is om te laten zien. Sowieso kunnen we niet genoeg benadrukken hoe moedig we het vinden van alle mensen die zich voor ons hebben opengesteld.”
Tekst gaat verder onder foto.
Viggo (11) omringd door klasgenoten.
Tot slot, wat wordt het volgende onderwerp waar jullie je op gaan storten?
Gould: “Ha, ik denk niet dat we heel snel weer zo’n serie gaan maken. Het was heel mooi, maar ook heel zwaar. Het is nogal wat om je 3,5 jaar in zo’n onderwerp vast te bijten. Misschien dat er ooit weer iets op ons pad komt, maar voorlopig gaan we onze eigen weg en gaan we weer gewoon even vriendinnen zijn.”
Klassen is iedere maandag te zien op NPO1. Alle afleveringen kun je ook hier terugkijken.
Lees ook
Anyssa (10) is een veelbelovende leerling, maar leren lukt niet door moeilijke thuissituatie
