Katja Teunissen wil al jarenlang dolgraag in een hospice werken. Enig probleem: ze is stervensbang voor de dood. Toch besluit ze haar angst te overwinnen en zich aan te melden als zorgvrijwilliger bij hospice Kalorama Bethlehem.
Billen poetsen, bedden verschonen, luisteren naar de verhalen van de bijzondere bewoners: het boeit haar mateloos.
“Wilt u wat pudding?” Zachtjes raakt de verpleegkundige zijn schouder aan. Met halfgesloten ogen staart hij haar aan, maar reageert verder niet. Voorzichtig probeert ze opnieuw contact te krijgen.
Jacques heeft een hersentumor en is bedlegerig. Een week geleden trok hij bij ons in. Gasten, zo noemen we de mensen die in het hospice verblijven om hun laatste maanden, weken, soms ook maar dagen door te brengen. Jacques reageert nog steeds niet. “We komen straks wel even terug”, zegt de verpleegkundige.
Een uur later staan we opnieuw naast zijn bed. Onze doodzieke gast lijkt alert en kijkt ons met grote ogen aan. Dan verschuift zijn blik volledig naar de verpleegkundige en zegt in slakkentempo: “Wat … ben … ik … blij … jou … te zien.” Vliegensvlug richt hij zich ineens op in bed, pakt met zijn handen het hoofd van mijn collega vast en drukt zijn lippen stevig tegen haar mond. Zijn breekbare lijf beschikt plots over een kracht waar kickbokser Rico Verhoeven een staande ovatie voor zou krijgen. “Wat doet u nu?” zegt ze geschrokken.
Razendsnel herstelt ze zich en straalt weer haar gebruikelijke rust uit. Ik kijk naar de ingelijste foto van Jacques’ overleden vrouw op de tafel naast zijn bed. Heeft hij een delier en ziet hij haar aan voor zijn vrouw?
Het ontroert me, de foto van Jacques’ vrouw aan zijn sterfbed. Wat voor huwelijk hebben ze gehad? Waren ze al vanaf jongs af aan een stel en zijn ze samen oud geworden? Ik kan het hem niet vragen. Hij zal me niet begrijpen en bovendien weet ik niet of ik dergelijke vragen mag stellen als zorgvrijwilliger.
Jacques heeft het hoogstwaarschijnlijk niet meer door, dat zijn geest en lichaam flink zijn afgetakeld. Dat is bij de overige gasten die ik vandaag verzorg anders. En beseffen dat je niet meer de oude bent, is niet altijd makkelijk. “Vroeger was ik een bokser, nu kan ik mijn eigen broek niet eens omhoog krijgen”, zegt een bewoner gegeneerd tegen me terwijl ik hem in zijn pantalon hijs. “Ik vind dat maar niks.”
Of Paul, een andere gast, die luidkeels begint te vloeken van schaamte nadat de verpleegkundige en ik net zijn bed hebben verschoond en zijn darmen opnieuw leegstromen. Wat zou ik graag hun ongemak weghalen en in staat zijn ze te laten voelen wat ik ervaar: diepe genegenheid.
Sommige mensen lijken buigzaam als bamboe en makkelijk in staat met diepgaande veranderingen om te gaan: “Ik ben weer als een baby”, zegt John glimlachend vanuit zijn rolstoel. Zijn lach lijkt oprecht. “Ik kan niet meer lopen, draag een luier, drink melk uit een tuitbeker.”
In het hospice wonen mensen die zich niet kunnen verbergen achter een masker. Voor de een lijkt dat niet zo’n probleem, voor de ander is dat flink wennen en een derde is zich er niet meer van bewust. Wat ik als een gemeenschappelijke deler zie, is een menselijke kwetsbaarheid, schoonheid eigenlijk, die mij diep raakt.
‘There’s a crack in everything, that’s how the light gets in’, zong Leonard Cohen. Onze gasten zitten vol barsten. Is dat waarom het zo makkelijk voor me is ze allemaal in mijn hart te sluiten?
'Mensen denken dat achter elke deur iemand aan het sterven is, maar vaak is er nog tijd om te genieten'
Katja Teunissen is journalist, werkt daarnaast op de Radboud Universiteit en woont samen met haar 18-jarige dochter Luca in Nijmegen.
