Intiem

“Het mag ook niet wennen. Je kunt dit werk niet op routine doen, want je doet er alles aan om het zorgvuldig en zorgzaam te laten verlopen.” Stadtman is dit werk gaan doen omdat haar broer een einde aan zijn leven heeft gemaakt. Hij wilde absoluut geen hulp aanvaarden. Daarom besloot zij mensen met een doodswens bij te staan. Ze helpt nu mensen met kanker, dementie of een stapeling van ouderdomsaandoeningen. Maar vooral met de mensen met psychiatrische aandoeningen heeft ze affiniteit.

Ze krijgt vaak de vraag of het werk niet ‘zwaar’ is, maar dat vindt ze zelf niet. “Er zijn twee dingen die heel intiem zijn: praten over sex en praten over de dood. De eerste vraag die ik aan een patiënt stel, is: ‘Waarom wilt u dat er een einde komt aan uw leven?’ Dat zijn vaak heel bijzondere en indringende gesprekken. Dat maakt het werk juist zo boeiend.”

Lees ook
Recordaantal euthanasieverzoeken in 2019: dertien per dag

Dodelijk

Als Stadtman een euthanasie op de planning heeft, vertrekt ze een uur van tevoren van huis. “Wanneer ik in de auto stap, realiseer ik me altijd dat ik op weg ben naar iemand die met het laatste uur van zijn leven bezig is.” Ze gaat dan langs de apotheek om de benodigde spullen op te halen. Dat is ofwel een dodelijk drankje of het zijn dodelijke middelen om in te spuiten. Daarmee rijdt ze naar de patiënt, die in bed ligt of in een stoel zit.

Bij binnenkomst probeert ze de sfeer in de kamer zo luchtig mogelijk te houden. Ze is verplicht om nog eens te vragen of de patiënt dit écht wil. Als dat het geval is, reikt ze het drankje aan of dient ze de injectie toe. “Dat is altijd vreemd en gaat heel snel. Je dient iemand letterlijk een middel toe dat de dood tot gevolg heeft. Iemand met wie je een relatie bent aangegaan na al die gesprekken. Er is altijd sprake van ondraaglijk en uitzichtloos lijden en daarom wil je ook echt graag helpen. Soms is het ontroerend en mooi dat je kunt zorgen dat iemand op een waardige en vredige manier kan sterven.”

Treurig en mooi

Zo was er eens een relatief jonge man met ALS, die samen met zijn vrouw een heel ritueel had bedacht. “Er waren veel mensen bij en er was mooi uitzicht op de tuin. Die man is blijmoedig overleden. Dat is wel iets wat je mee naar huis neemt, maar vooral omdat het zo’n mooie ervaring was.”

Maar soms is het ook heftig. Een andere patiënt die Stadtman niet meer vergeet, is een alleenstaande vrouw die geen contact meer met haar dochters had en na een longontsteking in het ziekenhuis niet meer opknapte. Ze kon niets meer en belandde in een verzorgingstehuis waar alleen haar voormalige huishoudelijke hulp soms nog langskwam. “Dat was echt verschrikkelijk. De verpleegkundige en ik waren tijdens de euthanasie haar nabestaanden én haar hulpverleners. Die mevrouw is huilend doodgegaan. Dat was alleen maar heel treurig.”

Lees ook
‘Euthanasie op dementerenden toegestaan met een ‘helder’ ingediend verzoek’

Dankbaar

Na een euthanasie praat Stadtman altijd nog even na met de verpleegkundige met wie ze samenwerkte. “Het is niet zo dat het heel zwaar op me drukt. Zo is het niet. Het is meer de situatie. Het is nooit een gewone dag als je weer met dat koffertje en die spullen erin bij de deur staat aan te bellen.”

Hoewel er veel controverse over haar beroep bestaat, vindt Stadtman het vooral dankbaar werk. “Mijn omgeving heeft veel waardering voor het werk dat ik doe. Op sommige momenten is het indringend vanwege het lijden dat je ziet. Sommige mensen hebben zo veel pech. Maar je weet dat iedereen doodgaat. Mijn man heeft jarenlang in een hospice gewerkt. Mijn kinderen vroegen ons eens wat we eigenlijk met de dood hebben. Op zichzelf niks, maar de dood is een integraal onderdeel van ons bestaan. Het is niet weg te denken, al willen we dat nog zo graag.”

Stijging

Stadtman begon in 2015 als arts bij de Levenseindekliniek, die nu Expertisecentrum Euthanasie heet. Samen met een verpleegkundige beoordeelt en onderzoekt ze euthanasie-aanvragen die daar binnen komen. Eventueel voert zij ze ook uit. Vorig jaar waren het 3122 aanvragen, 22 procent meer dan in 2018 en ook veel meer dan verwacht. Het centrum denkt dit jaar een stijging tot 3300 hulpvragen te krijgen.

Die verzoeken worden door zo’n 150 artsen en verpleegkundigen onder de loep genomen. Een deel valt af omdat de patiënt nog niet met zijn vraag bij de huisarts is geweest. Het expertisecentrum neemt geen patiënten aan van wie de huisarts nog geen ‘nee’ heeft gezegd op een euthanasieverzoek. De overgebleven aanvragen worden beoordeeld: voldoet het aan de wet? Is de nood echt hoog? Kan diegene écht niet meer verder?

Een einde aan iemands leven

Een arts en verpleegkundige nemen contact op met de huisarts of een andere behandelaar, gaan langs bij de patiënt en voeren gesprekken met de familie. Eventueel wordt er nog een onafhankelijke partij ingeschakeld, zoals een psychiater. In die tussentijd kan het ook voorkomen dat de patiënt zich terugtrekt of al overlijdt.

Wanneer de arts en verpleegkundige van het expertisecentrum ervan zijn overtuigd dat het verzoek ingewilligd kan worden, spreken ze met de patiënt een datum en tijd af. Dat gebeurt na akkoord van andere collega’s en de medisch manager. Vorig jaar gebeurde dit bij ongeveer een derde van euthanasie-aanvragen. Dat waren er 898. Hoeveel Stadtman er daarvan heeft gedaan, wil ze niet vertellen. “Dat gaat dan een heel eigen leven leiden. Maar laat ik het zo zeggen: ik werk hier nu vijf jaar en heb dus toch al heel veel keren een einde aan iemands leven gemaakt. Het is niet iets wat je eens per jaar doet, maar het is ook niet: u vraagt, wij draaien. In 2019 verleenden artsen van Expertisecentrum Euthanasie per persoon gemiddeld twaalf keer euthanasie.”

Lees ook
Tienduizend Nederlandse 55-plussers hebben een concrete doodswens

Lopendebandwerk

Euthanasie verlenen is volgens Stadtman geen lopendebandwerk. “Heel veel artsen en verpleegkundigen hebben nog ander werk. Ik niet, want ik ben gepensioneerd. Het is daarnaast ook juist de bedoeling dat we het zoveel mogelijk spreiden, zodat het aantal keren dat je euthanasie verleent binnen de perken blijft. Anders wordt het te belastend.”

Volgens haar meldt een specifieke groep mensen zich voor dit werk. “Je moet zelf niet te veel angst hebben voor de dood en er op een nuchtere manier naar kunnen kijken. Dokters die het als iets tegennatuurlijks zien, zijn vaak zelf een beetje bang voor het hele gedoe van sterven. Je moet wel besef hebben van je eigen sterfelijkheid.”